Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Η τέχνη αποτελεί μια απόδραση από τον κόσμο, ένα μέσο έκφρασης συναισθημάτων και εμπειριών, ένα μέσο να κατανοήσει κανείς εντονότερα και ουσιαστικότερα όσα συμβαίνουν γύρω του, να ευαισθητοποιηθεί, να συγκινηθεί. Μια εναλλακτική μορφή κάθαρσης του εσωτερικού κόσμου, εγρήγορσης και καλλιέργειας του πνεύματος που διέπεται από τους κανόνες του αληθινού και του ωραίου. Πρόκειται, επίσης, για θεμέλιο αλλά και για καθρέφτη του πολιτισμού, ενώ εγείρει τον κοινωνικό προβληματισμό και υπηρετεί συνειδητά το σύνολο.
Ειδικότερα, όμως, για τους νέους φαίνεται να αποτελεί μια δυνατότητα για αυτονομία και αυτοπραγμάτωση. Οι νέοι διακρίνονται, εξάλλου, για την έντονη φαντασία, τον αυθορμητισμό και τη διάθεσή τους για δημιουργία, κάτι που τους φέρνει αυτόματα πιο κοντά στις τέχνες. Ακόμη, βρισκόμενοι σε μια περίοδο αναζήτησης και κατανόησης του κόσμου καθώς και του ίδιου τους του εαυτού, πολλές φορές εντοπίζουν τις απαντήσεις που αναζητούν στα έργα της τέχνης και παράλληλα βρίσκουν έναν διαφορετικό τρόπο έκφρασης και διοχέτευσης του πλούσιου συναισθηματικού τους κόσμου. Ένας τρόπος να υπογραμμίσουν την ιδιαιτερότητά τους, να δώσουν το στίγμα της δικής τους προσωπικότητας και των καινοτόμων ιδεών τους.
Όλα τα παραπάνω αντικατοπτρίζονται στον τρόπο που οι νέοι προσεγγίζουν τις κλασικές μορφές τέχνης και στις νέες μορφές αυτής που αναδεικνύουν και προτιμούν. Ως αποτέλεσμα, η νεανική τέχνη διακρίνεται για τον αντιπαραδοσιακό, ρηξικέλευθο και καινοτόμο χαρακτήρα της, καθώς συχνά οι νέοι μέσω αυτής προβάλλουν τις προοδευτικές ιδέες τους, τις αντιδράσεις τους αλλά και την αγανάκτησή τους για τις δυσκολίες των καιρών μας. Για παράδειγμα, στο θέατρο οι νέοι σκηνοθέτες επανεξετάζουν το άτομο και τις κοινωνικές τάξεις, ενώ την ίδια στιγμή αποδοκιμάζουν τους αφοριστικούς κανόνες και τις θεσπισμένες ιδεολογίες με ανανεωτικό ύφος. Από την άλλη, στον κινηματογράφο και στη μουσική, αξιοποιώντας στο έπακρο τα σύγχρονα μέσα, πραγματεύονται κάθε ζήτημα της σύγχρονης εποχής και μη για να μας θυμίσουν ή να μας κάνουν να ξεχαστούμε για λίγο, αλλά και να μας αφυπνίσουν, να μας ευαισθητοποιήσουν. Τέλος, αναμφισβήτητα στο προσκήνιο πλέον βρίσκονται οι πιο σύγχρονες μορφές τέχνης, όπως η φωτογραφία, τα graffiti, τα τατουάζ και η μόδα.
Αν και σήμερα πολύ περισσότερο από ποτέ, με τον εκδημοκρατισμό της τέχνης και χάρη στη ραγδαία διάδοση της τεχνολογίας, η πλειονότητα των ανθρώπων έχει πρόσβαση σε αυτήν, παρατηρείται μια έλλειψη ουσιαστικού ενδιαφέροντος από τους περισσότερους νέους. Και αυτό, γιατί επηρεάζονται από τις μορφές τέχνης που τείνουν να προβάλλουν οι διαφημίσεις και τα ΜΜΕ, όπως ο εμπορευματοποιημένος κινηματογράφος και η εμπορευματοποιημένη μουσική και γενικά κάθε προϊόν υποκουλτούρας που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ποιότητας και ουσίας και που αδρανοποιεί το πνεύμα και την κριτική σκέψη. Η επαφή με τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική, το θέατρο είναι αρκετά περιορισμένη. Σπάνια θα προτιμηθούν αυτά από μια σειρά στο Netflix μέτριας ποιότητας, με μεγάλη όμως ανταπόκριση. Οι νέοι φαίνεται, λοιπόν, να στερούνται γνώσεων και αξιολογικών κριτηρίων ως προς τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα, κάτι που όμως δεν οφείλεται στους ίδιους.
Μεγάλο μερίδιο ευθύνης στο σημείο αυτό φέρει το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Στο σημερινό σχολείο μαθήματα όπως θεατρική αγωγή, καλλιτεχνικά και μουσική είτε δεν υπάρχουν καθόλου είτε απαξιώνονται από καθηγητές και μαθητές ως δευτερεύοντα. Τα εγχειρίδια για αυτά τα μαθήματα συχνά δεν χρησιμοποιούνται και θίγουν παρωχημένα ζητήματα, καθώς έχουν χρόνια να ανανεωθούν, ενώ οι ώρες που διατίθενται για τη διδασκαλία τους είναι ελάχιστες. Μοιάζει το εκπαιδευτικό σύστημα να ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για την τεχνοκρατική κατάρτιση, παρά για την καλλιέργεια της αισθητικής αντίληψης και αυτό αποδεικνύεται από την έλλειψη βιβλιοθηκών, εγκαταστάσεων και καταλλήλως διαμορφωμένων χώρων που θα δύνανται να στηρίξουν την προώθηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Σε όλα αυτά δεν θα πρέπει να παραλείψουμε το μερίδιο ευθύνης των ΜΜΕ, που προωθούν και προβάλλουν προϊόντα υποκουλτούρας, αλλά και των ίδιων των καλλιτεχνών, που συχνά εμπορευματοποιούν τη δουλειά τους στον βωμό του κέρδους.
Καταλήγοντας, οι νέοι από τη φύση τους έχουν την τάση για δημιουργία, για αναζήτηση, για καινοτομία και για αυτό προωθούν πιο πρωτοποριακές πλευρές της τέχνης και έλκονται παράλληλα από αυτές. Εξελίσσουν, με λίγα λόγια, την τέχνη και εξελίσσονται και οι ίδιοι. Αν και φαίνεται αυτή η σχέση με τον καιρό να εξασθενεί, ίσως είναι καιρός να επαναπροσδιοριστεί. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη η αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος ώστε να ενταχθούν οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες σε όλες τις βαθμίδες, χωρίς να απαξιώνοντας, και για να δημιουργηθεί μια υγιής σχέση με τις τέχνες ήδη από τις πολύ νεαρές ηλικίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέοι και τέχνη, ο επαναπροσδιορισμός μιας μακροχρόνιας σχέσης!, blog.tedxuniversityofmacedonia.com, διαθέσιμο εδώ
- Η τέχνη στο σχολείο, protagon.gr, διαθέσιμο εδώ
