Της Κατερίνας Φιλακούρη,
Δεύτερη θέση στην καρδιά μου μετά τον Κινηματογράφο έρχεται να πάρει η Μόδα είτε πρόκειται για Haute Couture είτε για Pret-a-Porter. Από πολύ νεαρή ηλικία έπαιζα ένα παιχνίδι. Κάθε φορά που έβλεπα μια καινούρια ταινία προσπαθούσα να βρω τη δεκαετία κατά την οποία γυρίστηκε ή στην οποία αναφέρεται. Κέρδιζα πάντα; Μάλλον όχι. Δεν είναι αυτό φυσικά το όλο θέμα του άρθρου, αλλά η δύναμη του ενδυματολογικού κώδικα. Η δύναμη της εικόνας. Με μια απλή ματιά καταλαβαίνεις όχι μόνο το χωροχρονικό πλαίσιο, αλλά και στοιχεία της προσωπικότητας του χαρακτήρα της ταινίας που έχεις απέναντί σου, της διάθεσής του και -γιατί όχι;- των επιρροών του. Οι καμπάνες, για παράδειγμα, που όλες λατρεύουμε αποτελούν ευθεία αναφορά στη δεκαετία του ’70, ενώ οι κοντές καρό φούστες παραπέμπουν στα ’90s. Τα χρώματα των ρούχων προδίδουν τη δυναμικότητα (ή την έλλειψη αυτής) του χαρακτήρα, καθώς και τα συναισθήματά του.
Αυτό είναι και το έργο της ενδυματολογίας στον κινηματογράφο, η οποία βραβεύεται και ως ξεχωριστή κατηγορία στα Όσκαρ (Best Costume Design). Οι ενδυματολόγοι προσομοιάζουν σε σχεδιαστές μόδας, λόγω του ότι σχεδιάζουν και αυτοί ρούχα, αλλά ο ρόλος τους είναι πολύ πιο σύνθετος, καθώς πρέπει να το κάνουν αυτό για συγκεκριμένες κινηματογραφικές παραγωγές, να βρίσκονται πάντα σε συνεννόηση με τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς και να δείχνουν μέσα από τις επιλογές των ρούχων τις διάφορες πτυχές του χαρακτήρα του ήρωα. Εκτός από την ιστορική ακρίβεια στα έργα εποχής και την αισθητική αρτιότητα των σκηνών με ορθούς χρωματικούς συνδυασμούς, οι ενδυματολόγοι αναλαμβάνουν και κάτι παραπάνω: να μας συστήσουν τους χαρακτήρες μέσω των ρούχων που φορούν, τα οποία γίνονται σύμβολα συναισθημάτων και γνωρισμάτων της προσωπικότητας, αλλά ενίοτε καθίστανται και τόσο εμβληματικά στη συνείδηση του κοινού ώστε να συνδέονται άρρηκτα με τη συγκεκριμένη ταινία.
Ακολουθούν τέσσερις ταινίες-ορόσημα, κατά τη γνώμη μου, που εκτόξευσαν την καριέρα των πρωταγωνιστριών τους. Έπαιξαν οι ενδυματολογικές επιλογές ρόλο στην επιτυχία τους; Μάλλον όχι τον μεγαλύτερο, καθώς πρόκειται για θαυμάσιες ερμηνείες από τέσσερις αναμφίβολα ταλαντούχες ηθοποιούς. Ήταν η ενδυματολογία ένας παράγοντας που ενίσχυσε την απόδοση των χαρακτήρων και μας έδειξε κάποια ακόμη πτυχή τους; Νομίζω πως ναι! Η σειρά που θα παρουσιαστούν είναι απολύτως τυχαία, καθώς μάταια προσπαθούσα να τις ταξινομήσω από την περισσότερο στη λιγότερο αγαπημένη μου.
1. Audrey Hepburn, Breakfast at Tiffany’s (1961): Από τις πιο κλασικές ταινίες του προηγούμενου αιώνα, στην πρώτη σκηνή της οποίας θαμπώνεται κανείς από την Audrey και το little black dress (μικρό μαύρο φόρεμα) του Οίκου Givenchy. Ο ενδυματολογικός κώδικας που έχει επιλεγεί από τη θρυλική Edith Head (βραβευμένη costume designer), αλλά τον έχει επιμεληθεί και ο ίδιος ο Hubert de Givenchy αναβαθμίζει την Holly Golightly από call girl σε εκκολαπτόμενο σύμβολο μόδας. Είναι αναπόφευκτο να σου έρθει στο μυαλό αστραπιαία στο άκουσμα της ταινίας το μικρό μαύρο φόρεμα, οι πέρλες (Tiffany’s) και τα oversized μαύρα γυαλιά της. Στο βιβλίο της “Audrey Style”, η Pamela Keogh Clarke γράφει: «Η συνεργασία της Hepburn με την Givenchy έφτασε το απόγειο της εκλεπτυσμένης κομψότητας, καθώς το “hangover chic” της Holly Golightly πυροδότησε έναν αγώνα για τριπλές σειρές από πέρλες, αμάνικα φορέματα και μεγάλα μαύρα γυαλιά ηλίου που συνεχίζεται ως σήμερα». Και βρισκόμαστε εξήντα χρόνια, γενιές και γενιές μετά να θαυμάζουμε μια ταινία που έχει μείνει στην ιστορία, πράγμα στο οποίο βέβαια έχει συντελέσει το απαράμιλλο στυλ και η πρωτότυπη κομψότητα της Hepburn!
2. Alicia Silverstone, Clueless (1995): Βασισμένη σε μυθιστόρημα του 19ου αιώνα (Emma της Jane Austen) είναι μια ταινία με εύπεπτη πλοκή, η οποία εκθειάζει τη μόδα των 90’s. Τριάντα χρόνια μετά είναι σαν μην βγήκε ποτέ εκτός. Πώς να ξεχάσεις το υπέροχο plaid κίτρινο συνολάκι της Alicia, που θυμίζει μια πιο σύγχρονη εκδοχή στολής Καθολικού σχολείου; Το κίτρινο καρό ensemble του Οίκου Dolce & Gabbana την μεταμορφώνει σε μια ζωηρή ηλιαχτίδα, πετυχαίνοντας τον σκοπό του για την οικονομία της ταινίας, δηλαδή να αποδώσει τον χαρακτήρα της νεαρής πρωταγωνίστριας. Είναι δυναμική, εξωστρεφής και υπερασπίζεται αυτό που θεωρεί σωστό. Εντυπωσιακό, αν φανταστεί κανείς πως η ενδυματολόγος Mona May είχε μόλις πριν λίγο αποφοιτήσει και κατάφερε με ένα μικρό budget να βάλει το λιθαράκι της σε μια από τις ταινίες που συνεχίζουν να αποτελούν πηγή έμπνευσης σε μικρούς και μεγάλους fashion designers. Όσοι έχουν δει την ταινία γρήγορα κάνουν την σύνδεση με το video clip “Fancy” της Iggy Azalea και το σχεδόν πανομοιότυπο σύνολο της τραγουδίστριας, πράγμα που αποδεικνύει την επιρροή της ταινίας στην pop κουλτούρα.
3. Keira Knightley, Atonement (2007): Η σκηνή στη βιβλιοθήκη δεν θα ήταν ίδια, αν η Keira δεν φορούσε το σατέν σμαραγδί φόρεμα. Πρόκειται κατά κοινή ομολογία, όπως αναφέρουν κριτικοί της ταινίας αλλά και κοινό, για ένα από τα πιο iconic φορέματα που έχουμε δει σε παραγωγή του 21ου αιώνα. Έχει μείνει αξέχαστο για παραπάνω από μια δεκαετία και αυτό δεν είναι χωρίς λόγο. Ο αέρινος χαρακτήρας του, η αποκαλυπτική πλάτη και το έντονο χρώμα του συνέβαλαν στην ήδη ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, προσδίδοντας περαιτέρω αισθησιασμό στην ερωτική σκηνή. Πρόκειται για μια καίριας σημασίας σκηνή της ταινίας, αφού από πολλές απόψεις καθορίζει τη συνέχεια της πλοκής. Και ναι, ο σκηνοθέτης Joe Wright (Pride and Prejudice, 2005) συνεργάστηκε στενά με την Jacqueline Durran (costume designer, η οποία κέρδισε μια υποψηφιότητα Όσκαρ για την ταινία αυτή) για το επιθυμητό αποτέλεσμα, διότι στο όραμά του για την ταινία η σκηνή της βιβλιοθήκης έπρεπε να είναι αντικειμενικά άψογη για την προώθηση της ιστορίας! Μελέτησε φορεσιές της εποχής εκείνης και «ανακάτεψε» διάφορες αποχρώσεις πράσινου ώστε να βρει ΤΗΝ κατάλληλη, παίρνοντας την τελική έγκριση του Joe. Το χρώμα, σύμφωνα με τον τελευταίο, συμβόλιζε την εξωτερίκευση των συναισθημάτων των δύο νέων, αλλά και τη ζήλια της μικρής αδερφής της Cecilia (Knightley), Briony (Saoirse Ronan), η οποία θα έχει ολέθρια αποτελέσματα.
4. Marilyn Monroe, The Seven Year Itch (1957): Τι να πει κανείς γι’ αυτήν την εμφάνιση; Ακόμη κι αν δεν έχεις δει την ταινία (εν τω μεταξύ, δες την!), αναμφίβολα έχεις δει την ξανθιά καλλονή με το ιβουάρ φόρεμα σε κάποια αφίσα. Πολλές γυναίκες έκτοτε προσπάθησαν να μιμηθούν αυτήν την εμφάνιση σε κάποιο θεματικό πάρτι. Σχεδιαστής αυτού ήταν ο William Travilla, ο οποίος ποτέ δεν εκτίμησε το θρυλικό φόρεμα, αποκαλώντας το μια φορά “that silly little dress” (αυτό το ανόητο φορεματάκι), αλλά η ιστορία του κινηματογράφου τον διέψευσε. Χρειάστηκαν 14 λήψεις και το αεράκι από το πέρασμα του υπόγειου σιδηρόδρομου για να γραφτεί κινηματογραφική ιστορία. Κατά τη διάρκεια του γυρίσματος ήταν παρόντες εκατό φωτογράφοι και πάνω από 2.000 θαυμαστές. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι το φόρεμα είναι η ίδια η Marilyn, ένα μείγμα δηλαδή αθωότητας και πειρασμού. Αγγελικά λευκό και τολμηρά προκλητικό. Ο σκοπός επετεύχθη γι’ ακόμη μία φορά! Το ρούχο έγινε το μέσο για την προώθηση της πλοκής και την αποτύπωση του χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας.
Όπως φαίνεται από τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν -τα οποία, φυσικά, είναι μόνο ένα μικρό μέρος από τις ταινίες των οποίων η ενδυματολογία ευνόησε τη συνολική επιτυχία- το ένδυμα, που τόσο συχνά ίσως αγνοεί κανείς, θεωρώντας το απλά μια ωραία εικόνα, είναι ένας παράγοντας με σημασία για την αρτιότητα της ταινίας, καθώς η ακρίβεια στην ιστορική περίοδο αποδίδει ένα ορθό αποτέλεσμα, αλλά παράλληλα η καλλιτεχνική έκφραση του ενδυματολόγου αποκαλύπτει στοιχεία που οι ήρωες του έργου δεν χρειάστηκε καν να μας πουν – τα φορούσαν πάνω τους!
ΥΓ: «Μόδα είναι και γυρίζει».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fashion on Film: Breakfast at Tiffany’s, hautehistory.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Atonement 10th Anniversary – Green Dress, ew.com, διαθέσιμο εδώ
- Fashion on Film: Clueless, hautehistory.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Marilyn Monroe Seven Year Itch Dress, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
