Της Φρύνης Κομινάκη,
Είναι γεγονός ότι η βιομηχανία της ομορφιάς συχνά παρουσιάζεται ως ένας λαμπερός κόσμος από καλλυντικά, λοσιόν και πολύχρωμα μπουκαλάκια όλων των ειδών στα ράφια των καταστημάτων… Από την άλλη μεριά, έχει μια άσχημη πτυχή που οι περισσότεροι παραλείπουμε να κοιτάξουμε κατάματα και να βρούμε εναλλακτικές λύσεις.
Το 2018, στην εβδομάδα Zero Waste, μια ετήσια εκστρατεία περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, αναφέρθηκε ότι περισσότερες από 120 δισεκατομμύρια μονάδες συσκευασίας παράγονται κάθε χρόνο από την παγκόσμια βιομηχανία καλλυντικών, οι περισσότερες από τις οποίες δεν μπορούν να ανακυκλωθούν. Παραδείγματα τέτοιων συσκευασιών που τυλίγουν τα προϊόντα ομορφιάς είναι το σελοφάν, το χαρτί ή το χαρτόνι, τα οποία με το άνοιγμά τους απορρίπτονται στον κάδο απορριμμάτων, σπανίως δε σε κάδους ανακύκλωσης. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των παραπάνω συσκευασιών είναι φυσικά τεράστιο και πλέον εμφανές σε κάθε κοινωνία. Εάν δε συνεχιστεί αυτή η τάση των πλαστικών, οι χώροι υγειονομικής ταφής θα δέχονται 12 δισεκατομμύρια τόνους πλαστικών έως το 2050.
Γνωρίζοντας, λοιπόν, τη σοβαρότητα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να επικεντρωθούμε στην αλλαγή αυτής της κατάστασης και στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή εναλλακτικών λύσεων με θετικό ισοζύγιο στον άνθρακα. Έχουν βρεθεί ενδιαφέροντα βιώσιμα υλικά, τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν το κοινό πλαστικό και να προσφέρουν παρόμοια εξωτερική ομορφιά στο προϊόν, έχοντας όμως παράλληλα μικρότερο αντίκτυπο στη φύση. Έτσι, αφού τα περισσότερα προϊόντα πωλούνται με προστατευτική συσκευασία, οι εταιρείες παραγωγής αναζητούν ανακυκλώσιμες πράσινες λύσεις που θα αποτελέσουν την καινοτομία εκείνη που θα μπορούσε να προσφέρει μια ελπίδα για περαιτέρω μείωση της χρήσης πλαστικού, μετά την πρόσφατη απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης από το δημόσιο. Αυτή τη νοοτροπία οφείλουμε να υιοθετούμε από δω και στο εξής τόσο ως σχεδιαστές προϊόντων όσο και ως καταναλωτές.
Μιας και μιλάμε για βιώσιμες εναλλακτικές που θα μπορούσαν να προσφέρουν μια λύση στο πρόβλημα των συσκευασιών των αγαπημένων μας προϊόντων, ο φελλός έχει αποδειχτεί ότι είναι ένα απ’ αυτά τα υλικά και θα μπορούσε ίσως να σημάνει μία νέα, βιώσιμη αρχή για τη βιομηχανία της ομορφιάς.
Όταν σκεφτόμαστε έναν φελλό, το μυαλό μας πάει κατά κύριο λόγο σε πώματα φιαλών κρασιού. Αλλά ποιος θα μπορούσε να σκεφτεί μερικά χρόνια πριν πως ο φελλός θα ήταν χρήσιμος για τη δημιουργία δοχείων για προϊόντα περιποίησης και ομορφιάς; Ίσως οι συσκευασίες από φελλό να μην ακτινοβολούν στα ράφια των αγαπημένων μας καταστημάτων, ωστόσο θα συμβάλλουν οπωσδήποτε στη μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα στη βιομηχανία της ομορφιάς.
Για να καταλάβουμε τη συμβολή του, πρέπει πρώτα να αναφερθούμε στην προέλευση αυτού του τόσο πολλά υποσχόμενου υλικού. Ο φελλός προέρχεται από ένα δέντρο που ονομάζεται φελλόδεντρο ή φελλοφόρος δρυς (quercus suber). Οι φυσικοί πληθυσμοί της φελλοφόρου δρυός εντοπίζονται στη δυτική Μεσόγειο και κατά μήκος της ακτής του Ατλαντικού και συγκεκριμένα σε μεγάλα γεωργικά δάση που ονομάζονται montados σε επτά χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Πορτογαλίας, που αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό φελλού παγκοσμίως, του Μαρόκο, της Ισπανίας και της Γαλλίας. Πρόκειται για μια αειθαλή δρυ με αργή ανάπτυξη, ο κορμός της οποίας είναι τυλιγμένος με φελλό. Τα φελλόδεντρα θεωρούνται αιωνόβια δέντρα, αφού μπορούν κατά μέσο όρο να ζήσουν από 150 ως και 200 χρόνια ή και παραπάνω, αν δεν βρίσκονται σε αγροδασικές εκτάσεις, και μάλιστα δεν είναι εύφλεκτα. Χάρη στο πάχος των ιστών του φλοιού καταφέρνουν να προστατευθούν από τις συνήθεις πυρκαγιές των Μεσογειακών δασών.
Για τη συγκομιδή του φελλού, η οποία λαμβάνει χώρα κάθε δέκα χρόνια, δεν χρειάζεται να κοπεί το δέντρο παρά μόνο να αποσπαστεί σε φύλλα ο φλοιός του (δηλαδή ο φελλός). Έτσι, το δέντρο δεν βλάπτεται, αλλά αναγκάζεται να ανακατασκευάσει τον φλοιό του μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, χρησιμοποιώντας τη φωτοσύνθεση και το διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα, συμβάλλοντας στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, για την παραγωγή του φελλού, είναι αναγκαίο να φυτευτούν περισσότερα δέντρα, γεγονός που συνεπάγεται ότι περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) θα απορροφηθεί από την ατμόσφαιρα.
Επιπλέον, εκτός από ανανεώσιμο υλικό, ο φελλός είναι ένα από τα ελάχιστα υλικά στη γη που έχει αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα, καθώς είναι απόλυτα βιοδιασπώμενο. Μάλιστα, λόγω του ότι αποτελείται κατά 90% από αέρα είναι απίστευτα ελαφρύ και απόλυτα μονωτικό, σε σημείο να είναι σχεδόν μη πορώδες και γι’ αυτό ο φελλός χρησιμοποιείται για το σφράγισμα του κρασιού σε φιάλες -και είναι ικανός να συσκευάζει ορούς χωρίς να απορροφά πολύτιμο προϊόν ή να το αφήνει να διαρρεύσει. Είναι, επίσης, αντιβακτηριδιακό υλικό, ανθεκτικό στο νερό και μπορεί ακόμη και να κομποστοποιηθεί.
Μιλάμε, λοιπόν, για την απόλυτα βιώσιμη, πρακτική πηγή υλικών για τη βιομηχανία της ομορφιάς και, επομένως, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλές εταιρίες καλλυντικών έχουν στραφεί προς τον φελλό για τη δημιουργία «πράσινων» συσκευασιών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εταιρείας, γνωστής κατά κύριο λόγο για την ευρεία γκάμα προϊόντων χωρίς συσκευασία, που έχει στραφεί προς τον φελλό είναι ο κολοσσός καλλυντικών Lush. Η μάρκα αυτή διαθέτει έναν ανεξάντλητο κατάλογο στερεών προϊόντων, μεταξύ των οποίων τα σαμπουάν σε μορφή πλάκας, ο οποίος αυξάνεται συνεχώς. Η Lush, στην οποία οι συσκευασίες αξιολογούνται διεξοδικά για τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, έλαβε πρόσφατα την πρώτη παραγγελία με 6.000 δοχεία φελλού και σκοπεύει να αγοράσει μισό εκατομμύριο ακόμα μέσα στον επόμενο χρόνο. Προσπαθεί, παράλληλα, να καθιερώσει ηθικά πρότυπα για τη μεταφορά των προϊόντων της, γι’ αυτό και δοκιμάζει την αποστολή των δοχείων φελλού από τη Νότια Πορτογαλία στο Ηνωμένο Βασίλειο με ιστιοφόρο σε μια προσπάθεια να μειώσει ακόμη περισσότερο το αποτύπωμα άνθρακα. Επιπρόσθετα, για να αποκτήσει το υλικό, η Lush υποστηρίζει μόνο δάση στα οποία λαμβάνουν χώρα προγράμματα αναγέννησης των δέντρων. Ενθαρρύνοντας, έτσι, τη δενδροφύτευση, η Lush στοχεύει να μετεξελιχθεί σε μία από τις πρωτοπόρες βιώσιμες εταιρείες (“carbon-postive”). Σύμφωνα με την ίδια την εταιρεία, ένα κιλό CO2 απελευθερώνεται για κάθε δοχείο φελλού που παράγεται, ενώ για κάθε κιλό αλουμινίου (θεωρείται από τα πλέον ανακυκλώσιμα υλικά) που δημιουργείται απελευθερώνονται εννέα κιλά CO2.
Μία ακόμη εφαρμογή του φελλού στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το λεγόμενο “Cork Pot”, το οποίο χρησιμοποιείται για την αποθήκευση σαμπουάν. Είναι 100% φυσικό, επαναχρησιμοποιούμενο και βιοδιασπώμενο προϊόν, ενώ επίσης βοηθά τα σαμπουάν να παραμείνουν στεγνά και να συντηρήσουν τη σύνθεσή τους ακέραιη για περισσότερη χρονική διάρκεια.
Η εταιρεία Birkenstock, η οποία χρησιμοποιεί φελλό για τον πάτο των παπουτσιών της, κυκλοφόρησε πρόσφατα μια σειρά προϊόντων φροντίδας δέρματος με βάση την υποσερίνη στις Η.Π.Α. Η υποσερίνη είναι μια κηρώδης ουσία που αποτελεί μέρος των κυτταρικών τοιχωμάτων του φελλού και συμβάλλει στην καλύτερη ενυδάτωση του δέρματος. Μία ακόμα εταιρεία, η Corpack, κατασκευάζει δοχεία καλλυντικών, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα που περιλαμβάνει υπολείμματα φελλού σε σκόνη από την παραγωγή πωμάτων φελλού για το κρασί.
Φυσικά, υπάρχουν και κάποια αρνητικά στοιχεία στη χρήση του φελλού, όπως το ότι αυτός διογκώνεται αν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, με τον κίνδυνο να αναπτυχθούν μύκητες, γι’ αυτό και είναι περισσότερο αποτελεσματικός για σκοπούς μιας χρήσης.
Εκτός βέβαια από τους σχεδιαστές της βιομηχανίας ομορφιάς, ο φελλός έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιείται και ως οικοδομικό υλικό στα κτίρια και την αρχιτεκτονική εδώ και πολλά χρόνια. Λόγω των ιδιοτήτων του (αδιάβροχο, ανθεκτικό στην τριβή, επιβραδύνει τις πυρκαγιές, λειτουργεί ως ηχομονωτικό) και της προσαρμοστικότητάς του ως υλικό, προσφέρεται τόσο για εξωτερική όσο και για εσωτερική χρήση. Έχει μάλιστα χρησιμοποιηθεί και από τη NASA ως μονωτικό υλικό σε διαστημικά λεωφορεία και άλλα οχήματα, χάρη στο ελαφρύ του βάρος και τις άριστες μονωτικές του ιδιότητες!
Με τη βιομηχανία, λοιπόν, της ομορφιάς -και όχι μόνο- να στρέφεται προς ένα πιο πράσινο μέλλον, οι εταιρίες καλλυντικών αναζητούν διαρκώς νέες λύσεις για το πρόβλημα των συσκευασιών. Ο φελλός, με την ολοένα μεγαλύτερη ζήτηση που παρουσιάζει, παράγεται κάθε χρόνο και σε μεγαλύτερες ποσότητες για να εξυπηρετήσει τις εκάστοτε ανάγκες των δυνητικά «πράσινων» κοινωνιών και έτσι χάρη στις μοναδικές του ιδιότητες μπορεί να κερδίσει σύντομα όλο και περισσότερο έδαφος στον κόσμο της ομορφιάς με ολοένα και περισσότερες ενδιαφέρουσες δημιουργίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Cork Packaging Could Affect the Beauty Industry’s Carbon Footprint, Allure, διαθέσιμο εδώ
- To βιώσιμο μέλλον της ομορφιάς είναι τυλιγμένο σε φελλό, CNN.gr, διαθέσιμο εδώ
- First-ever ‘carbon-positive’ packaging made from cork, Springwise, διαθέσιμο εδώ
