Της Μυρτούς Κατσούλη,
Το αληθές και το ακέραιο της πληροφορίας σε δύσκολους καιρούς, όπως τους σημερινούς, είναι πιο κρίσιμο από ποτέ. Ειδικά τώρα που η καθημερινότητα φλέγεται από μεταβαλλόμενες, αβέβαιες και ρευστές εξελίξεις, η σωστή και ολοκληρωμένη ενημέρωση από τα ΜΜΕ είναι το παν για να είμαστε σε ετοιμότητα για το οτιδήποτε καινούργιο. Γιατί στα άγνωστα νερά που τσαλαβουτάμε τον τελευταίο χρόνο και βάλε, η αλήθεια είναι η σωτήρια λέμβος για τη καλύτερη διαχείριση της κατάστασης και την υιοθέτηση της καταλληλότερης στάσης απέναντι στα απρόοπτα και τα ξαφνικά που καθημερινά προκύπτουν.
Έτσι ο ρόλος και ο λόγος των καναλιών, κρατικών και ιδιωτικών, των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και γενικά όλων των μέσων ενημέρωσης είναι καθοριστικότατος για την πορεία των πραγμάτων. Και όπως είναι διαμορφωμένες οι συνθήκες, θα λέγαμε πως έχουν το μονοπώλιο στην ενημέρωση, κατέχουν μια αδιαμφισβήτητη μορφή εξουσίας, καθώς είναι τα μόνα υπεύθυνα να κρατούν σε επαφή τους πολίτες με τα όποια πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα.
Αρκετά συχνά, όμως, δίνουν αφορμές για να αμφισβητούμε τη λειτουργία και τη στάση τους απέναντι στην καθημερινότητα, ενώ τα μηνύματα που εκπέμπουν είναι κάποιες φορές δυσνόητα και διφορούμενα. Και αυτό χειροτερεύει σε καιρούς χάους και τρέλας, όπου και η ενημέρωση τρέπεται σε στίβο μάχης για το ποιος φορέας θα πρωτοαναδειχθεί, θα πρωτοανακαλύψει δηλαδή αθέατα στοιχεία, αποκαλυπτικά γεγονότα και διαφόρων ειδών μυστικά. Ποιος θα μεταφέρει πρώτος την πληροφορία και ποιον θα εμπιστευτεί περισσότερο ο κόσμος.
Για αυτό ακριβώς πολλές πηγές πληροφόρησης παρουσιάζουν τις καταστάσεις με τρόπο αρκετά δελεαστικό, αλλά και αινιγματικό. Δυστυχώς, τα ΜΜΕ από πάντα είχαν την τάση να μεγαλοποιούν καταστάσεις και να παραφουσκώνουν πρόσωπα, γεγονότα και συμβάντα. Να εντείνουν τη δραματικότητα των δυσάρεστων αλλά και να υπερβάλλουν αντίστοιχα στα όποια θετικά μηνύματα ελπίδας και αισιοδοξίας προβάλλουν.
Και οι πληροφορίες που παρέχονται είναι πραγματικά αμέτρητες, με αποτέλεσμα να επικρατεί μεγάλη σύγχυση για το τι τελικά ισχύει και τι συνιστά απλώς κράχτη για περισσότερες προβολές. Και υπάρχουν φορές που η αλήθεια είναι καλά κρυμμένη πίσω από επιμελώς διακοσμημένους τίτλους, εμφανίζεται σκοπίμως αρκετά παραποιημένη ή ακόμα παρουσιάζονται γεγονότα παραπλανητικά και άσχετα με την καθημερινότητα.
Είχε κυκλοφορήσει στα κανάλια ένα βίντεο την ημέρα των Φώτων που έδειχνε ότι πραγματοποιήθηκε στη Νάξο κανονικά το έθιμο του Αγιασμού των Υδάτων, χωρίς όμως να τηρούνται οι περιορισμοί και τα μέτρα ασφαλείας, ενώ αποδείχθηκε στην πορεία ότι το βίντεο ήταν ήδη τραβηγμένο και αναρτημένο από το 2015 (διαθέσιμο εδώ). Και μετά είναι να απορεί κανείς, πόσο ασφαλής είναι τελικά η πληροφορία, αν θα πρέπει να είμαστε δύσπιστοι και επιφυλακτικοί απέναντι στα ΜΜΕ και πώς θα καταφέρουμε ως πολίτες να ενημερωνόμαστε το δυνατόν πληρέστερα και αξιόπιστα.
Και τώρα που το διαδίκτυο έχει ισχυρό λόγο και στην ενημέρωση, ψευδείς ειδήσεις πάνε κι έρχονται, site προπαγάνδας και παραπληροφόρησης μεταδίδουν απεριόριστα, τάχιστα και πανεύκολα, αφού η πληροφορία σπάνια ελέγχεται πριν εκτεθεί δημόσια. Γιατί ο κάθε χρήστης μπορεί να γίνει δέκτης και αναμεταδότης άπειρων πληροφοριών και, μάλιστα, να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή, να διχάσει και να προκαλέσει περισσότερο από τις πιο κλασικές πηγές ενημέρωσης, τις εφημερίδες, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Είναι, λοιπόν, ακόμα πιο επικίνδυνο και πιθανό να πέσει κανείς «θύμα» αναληθών γεγονότων, αλλοιωμένων δηλώσεων ή χειρότερα φτιαχτών δημοσιευμάτων, που πλασάρονται με ύπουλο τρόπο ως πραγματικά.
Μία πρωτοβουλία, όμως, που αντιστέκεται στην σύγχρονη αυτή τάση των ΜΜΕ, είναι μια ιστοσελίδα που προσπαθεί να αποδεικνύει την πλαστότητα ορισμένων ειδήσεων και να προβάλλει με αποδείξεις και γεγονότα την αλήθεια. Τα ellinikahoaxes.gr εντοπίζουν απάτες, συνομωσίες, μυθοπλασίες, φάρσες -που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα στα μέσα ενημέρωσης- και δίνουν επιστημονικές εξηγήσεις, βασίζονται σε λόγια ειδικών και παρακινούν το κοινό να ελέγχει καλύτερα την πληροφορία που λαμβάνει, απ’ όπου κι αν προέρχεται.
Και σίγουρα μια σελίδα στο ίντερνετ δεν μπορεί να παλέψει από μόνη της με τα θηρία των ΜΜΕ. Ούτε, όμως, σημαίνει ότι κι εμείς πρέπει να πάψουμε να ενημερωνόμαστε, απαξιώνοντας τελείως τον ρόλο τους. Ωστόσο, μπορούμε να δράσουμε πρακτικότερα και να διαχειριστούμε με έξυπνο τρόπο τη μαζικότητα και την υπερβολή στην πληροφορία που υπάρχει.
Δηλαδή, επαφίεται και σε εμάς τους ίδιους πόσο επιπόλαια προσλαμβάνουμε, αξιολογούμε και φιλτράρουμε τα όσα βλέπουμε, ακούμε και διαβάζουμε. Γιατί είναι αυτονόητο ότι με τα δεδομένα του σήμερα το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε, για να αποφύγουμε τη λειψή ή συγκαλυμμένη ενημέρωση είναι να εκτιμάμε πολύ προσεκτικά τα γεγονότα. Να προσέχουμε λεπτομέρειες, να διασταυρώνουμε πηγές και να πονηρευόμαστε περισσότερο για την εγκυρότητά τους, ενώ καλό θα ήταν να βασιζόμαστε σε στοιχεία και όχι σε σκόρπιες και απρόσωπες γνώμες. Να είμαστε εμείς, με άλλα λόγια, οι κύριοι του εαυτού μας και να μην αφήνουμε κανέναν να διαφθείρει τη συνείδησή μας για τον έξω κόσμο και την πραγματικότητα.
