Του Πάνου Μπόβαλη,
Το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό ήταν στο ιστορικό Βερολίνο, μια πόλη που αντικατοπτρίζει λίγο πολύ το σύντομο βιογραφικό μου στο site του Offline Post. «Λατρεύει την Ιστορία και την Πολιτική και κάνει αρκετά συχνά ταξίδια στο εξωτερικό, καθώς του αρέσει να γνωρίζει νέους πολιτισμούς και κουλτούρες» είχα γράψει, όταν μου ζητήθηκε να πω λίγα πράγματα για τον εαυτό μου. Και η πρωτεύουσα της Γερμανίας συνδύαζε όλα αυτά που μου αρέσουν.
Στο Βερολίνο, λοιπόν, ταξίδεψα με την κοπέλα μου σχεδόν πριν τέσσερα χρόνια, τον Δεκέμβρη του 2017. Το κρύο ήταν τσουχτερό αλλά δεν μας εμπόδισε σε καμία περίπτωση -λόγω και του ενθουσιασμού μας- να περπατήσουμε και να εξερευνήσουμε τα μνημεία και τα αξιοθέατα της χριστουγεννιάτικα στολισμένης -ελέω των ημερών- πόλης. Η οργάνωση που χαρακτηρίζει του Γερμανούς, το εξαίρετο συγκοινωνιακό δίκτυο και τα ψηλά κτήρια είναι τα πρώτα πράγματα που παρατηρεί κανείς με το που πατήσει το πόδι του στο Βερολίνο. Στη συνέχεια, τα μνημεία, η ιστορία του και το εξαιρετικό φαγητό της πόλης ικανοποιεί και ενθουσιάζει ακόμα και τον πιο απαιτητικό ταξιδιώτη. Το Museum Island, η πύλη του Βρανδεμβούργου, το μνημείο του Ολοκαυτώματος, ο καθεδρικός ναός και το Μνημείο του τείχους του Βερολίνου ήταν μερικά από τα (πολλά) αξιοθέατα που μπορεί να δει κανείς και να θαυμάσει στην πόλη. Το τελευταίο αποτέλεσε ίσως το αγαπημένο μου μνημείο της γερμανικής πρωτεύουσας και το ξενοδοχείο μου στο Mitte έτυχε να βρίσκεται μόλις δέκα λεπτά μακριά με τα πόδια από το μνημείο. Η επίσκεψή μου, λοιπόν, στο Μνημείο του τείχους του Βερολίνου πραγματοποιήθηκε την προτελευταία μέρα του ταξιδιού μου.
Θυμάμαι εκείνο το χειμωνιάτικο πρωί σαν σήμερα. Ένα ρίγος και μια συγκίνηση με έπιασε, όταν αντίκρισα τα απομεινάρια του τείχους και τις μεταλλικές μπάρες που είναι καρφωμένες στο έδαφος, αναλογιζόμενος και την ιστορία που κρύβεται από πίσω. Το τείχος του Βερολίνου υψώθηκε από τους Σοβιετικούς στις 13 Αυγούστου του 1961, χωρίζοντας την πόλη σε ανατολικό και δυτικό τμήμα για πάνω από τρείς δεκαετίες. Είχε προηγηθεί η ήττα των Ναζί το 1945 και η περιοχή που επρόκειτο να εξελιχθεί σε Ανατολικό Βερολίνο ελεγχόταν από τη Σοβιετική Ένωση. Αρχικά, οι Γερμανοί μπορούσαν να μετακινηθούν ελεύθερα χωρίς περιορισμούς στο ανατολικό και δυτικό τμήμα της πόλης. Στη συνέχεια, όμως, οι εντάσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Δύσης και το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου οδήγησαν τους Σοβιετικούς να προβούν σε περιοριστικά μέτρα. Αρχικά, τοποθέτησαν συρματόπλεγμα και φράκτες, ενώ λίγο αργότερα κατασκεύασαν το τείχος. Αυτό συνέβη, καθώς όλο και περισσότεροι Γερμανοί (έφτασαν τα 3,5 εκατομμύρια) εγκατέλειπαν την ανατολική για τη δυτική πλευρά. Με την κατασκευή του τοίχους, οικογένειες, ζευγάρια και φίλοι χωρίστηκαν εν μια νυκτί. Στο πέρασμα των χρόνων πολλοί αποπειράθηκαν να περάσουν -οι περισσότεροι μάταια- το τείχος για να βρεθούν στη δυτική πλευρά. Πάνω από 140 άνθρωποι έχασαν τις ζωές τους στην προσπάθεια για την ελευθερία.
Περπατώντας προς το μνημείο, στην οδό Bernauer Strasse παρατήρησα πως υπήρξαν στρογγυλές αναμνηστικές πλάκες κολλημένες στα πεζοδρόμια που εξιστορούσαν απόπειρες ανθρώπων να περάσουν το τείχος. Αφού έφτασα και αντίκρισα τα απομεινάρια, όπως ανέφερα και προηγουμένως, είδα μια μεγάλη στήλη καρφωμένη στη μέση του γκαζόν να τιμά τη μνήμη των νεκρών. Μικρές φωτογραφίες των αποθανόντων παρατάσσονται σε μικρά μεταλλικά παράθυρα και έκπληκτος διαπίστωσα πως υπήρχαν και φωτογραφίες μικρών παιδιών. Μου έκανε εντύπωση, επίσης, ότι σε αρκετές από αυτές τις φωτογραφίες, συγγενείς των νεκρών αφήνουν πυκνά συχνά κάποια λουλούδια, τιμώντας τη μνήμη των δικών τους.
Προχωρώντας λίγα μέτρα παρακάτω, συναντά κανείς το Κέντρο Τεκμηρίωσης. Κείμενα, φωτογραφίες και άλλα έγγραφα παρέχουν περαιτέρω πληροφορίες και δεδομένα σε όποιον παραβρεθεί στο μνημείο αναφορικά με την ιστορία των χρόνων της διαίρεσης. Αφιέρωσα κάμποση ώρα, διαβάζοντας για την κατάσταση που επικρατούσε στην πόλη του Βερολίνου και τα δεινά που προκάλεσε η κομμουνιστική δικτατορία στους Ανατολικογερμανούς. Το δικαίωμα στη μετακίνηση δεν ήταν το μόνο που είχε αφαιρεθεί από αυτούς. Δεν είχαν δικαίωμα να ψηφίζουν σε ελεύθερες εκλογές, δεν είχαν δικαίωμα να διατυπώνουν τις απόψεις τους. Υπάρχουν επίσης στο κέντρο τεκμηρίωσης μικρές οθόνες που δείχνουν ταινίες και ντοκιμαντέρ κυρίως με απόπειρες ανθρώπων να προσπαθούν να περάσουν το τείχος.
Τελευταίο που θα δει κανείς στο μνημείο είναι το λεγόμενο Παρεκκλήσι της Συμφιλίωσης. Ένας μεγάλος μαύρος σταυρός κρέμεται πάνω από την είσοδο προς τιμήν της αρχικής εκκλησίας που ανατίναξε η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας το 1985. Ο αρχικός σταυρός, που βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά από το γκαζόν, διασώθηκε από δυτικούς, που πρόλαβαν να τον μαζέψουν μέσα από τα συντρίμμια και, σύμφωνα με τους Γερμανούς, συμβολίζει αυτό που ένωνε τους ανθρώπους τα χρόνια της διάσπασης: την ελπίδα. Στη νέα οβάλ εκκλησία πραγματοποιείται ανά 3 εβδομάδες μνημόσυνο για τα θύματα των συνόρων.
Όσον αφορά την πτώση του τείχους, εκείνη έγινε στις 9 Νοεμβρίου του 1989. Νέοι άνθρωποι κι από τις δύο πλευρές άρχισαν να γκρεμίζουν το τείχος με σφυριά και μέσα σε ένα 24ωρο 100.000 άνθρωποι κατάφεραν να περάσουν στη δυτική πλευρά. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου αποτέλεσε και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η Γερμανία επανενώθηκε ξανά στις 3 Οκτωβρίου 1990.
Το Τείχος Της Ντροπής, όπως πολλοί το αναφέρουν, σίγουρα δεν είναι κάτι το εκθαμβωτικό και σπουδαίο στην όψη για να δεις. Οι μεταλλικές μπάρες, όμως, και τα απομεινάρια του τείχους που έχουν διατηρηθεί συνδέουν το παρελθόν με το παρόν και έχουν μια ιστορία να διηγηθούν σε όποιον επισκεφτεί το μνημείο. Μια ιστορία που προσωπικά με συγκίνησε και αποτελεί έναν από τους λόγους που ακόμα μνημονεύω το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό.
Υ.Γ: Τελειώνοντας κάποιος με το μνημείο, αξίζει να περπατήσει κατά μήκος του τείχους. Εκεί θα δει πανέμορφα graffiti που έχουν σχεδιαστεί από εξαιρετικούς καλλιτέχνες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Berlin Wall Memorial Illuminates Berlin’s Divided Past. (χ.χ.), διαθέσιμο εδώ
- Τι ήταν το «Τείχος του Βερολίνου»;. (χ.χ.), διαθέσιμο εδώ
