Της Καίτης Καππάτου,
Η σύμβαση ναυλώσεως αποβλέπει στη διάθεση της χωρητικότητας του πλοίου για ορισμένο χρονικό διάστημα ή ταξίδι με σκοπό τη μεταφορά αγαθών σε όλο τον κόσμο. Κύρια, επομένως, υποχρέωση του εκναυλωτή θεωρείται η μεταφορά των εμπορευμάτων η οποία πρέπει να εκτελείται προσηκόντως, εμπροθέσμως και με ασφάλεια. Η υποχρέωση όμως αυτή δεν εξαντλείται μόνο στο στάδιο της κύριας μεταφοράς του φορτίου δια θαλάσσης αλλά επεκτείνεται στο προπαρασκευαστικό στάδιο της μεταφοράς το οποίο περιλαμβάνει τη φόρτωση και τη στοιβασία του φορτίου και στο στάδιο που ακολουθεί την άφιξη του πλοίου στον λιμένα προορισμού του που περιλαμβάνει την εκφόρτωση και την παράδοση του φορτίου στο νόμιμο κομιστή του. Η υποχρέωση αυτή της μεταφοράς του φορτίου αποτελείται από ειδικότερες υποχρεώσεις που σχετίζονται με το πλοίο, το φορτίο και το ταξίδι και που πρέπει να εκπληρωθούν σταδιακά.
Η ρύθμιση των υποχρεώσεων και της ευθύνης του εκναυλωτή δεν μεταβάλλεται ανάλογα με το είδος της σύμβασης (αν δηλ. αυτή έχει ως βάση το χρόνο ή το ταξίδι). Ρυθμίζονται ενιαία κι αυτό οφείλεται στο ότι ο εκμεταλλευόμενος το πλοίο και στους δυο αυτούς τύπους ναύλωσης είναι ο εκναυλωτής εφόσον αυτός προσφέρει το μεταφορικό έργο.
Ειδικότερα, οι σχετικές με το πλοίο υποχρεώσεις υποχρεώνουν τον εκναυλωτή να χρησιμοποιήσει για τη μεταφορά μόνο το συμφωνηθέν πλοίο και όχι άλλο εκτός και αν περιλήφθηκε ρήτρα υποκαταστήσεως στη σύμβαση που σε αυτήν την περίπτωση ο εκναυλωτής μπορεί να χρησιμοποιήσει άλλο πλοίο της ίδιας κατάστασης και ποιότητας. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο που ναυλωτές βασίζονται στην αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων πλοίων για να εκτελέσουν τη μεταφορά τους.
Στην περίπτωση που τα μέρη δεν εξατομίκευσαν το πλοίο ο εκναυλωτής έχει δικαίωμα να χρησιμοποιήσει άλλο πλοίο με τα χαρακτηριστικά που συμφωνήθηκαν και με την προϋπόθεση ότι είναι κατάλληλο για τη συγκεκριμένη μεταφορά. Βασική λοιπόν, υποχρέωση του εκναυλωτή είναι η διάθεση αξιόπλοου πλοίου δηλαδή πλοίου υλικά κατάλληλου για την μεταφορά η οποία διακρίνεται σε δυο επιμέρους υποχρεώσεις.
Συγκεκριμένα, ο εκναυλωτής υποχρεούται να μεριμνά για τη ναυτική καταλληλότητα διαθέτοντας πλοίο πλήρως εξοπλισμένο (λ.χ. χάρτες, μηχανές, ραντάρ), στελεχωμένο (αριθμητικά και ποιοτικά) και κατάλληλο για την εκάστοτε μεταφορά που πρόκειται να εκτελεστεί ενώ ταυτόχρονα οφείλει να διαθέτει πλοίο κατάλληλο για να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις συνθήκες του θαλάσσιου ταξιδιού από άποψη κατασκευής, ευστάθειας και αντοχής.
Απαραίτητη επίσης, προϋπόθεση για την υλική καταλληλότητα του πλοίου είναι και η μεταφορική του καταλληλότητα, το κατά πόσο δηλαδή είναι κατάλληλο το πλοίο για τη μεταφορά και τη διατήρηση του συγκεκριμένου φορτίου (αν διαθέτει δεξαμενές προκειμένου να μεταφερθούν καύσιμα ή άλλα υγρά φορτία). Η υποχρέωση του εκναυλωτή να επιμελείται τη διατήρηση του φορτίου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού διαρκεί μέχρι να περατωθεί η μεταφορά.
Επιπλέον, το πλοίο που χρησιμοποιείται για μεταφορά πρέπει να είναι και νομικά κατάλληλο, να μην έχει νομικά ελαττώματα ικανά να παρεμποδίσουν τη μεταφορά (απαγόρευση απόπλου).
Επιβαρύνεται, ακόμη, με την υποχρέωση ελλιμενισμού του πλοίου στον συμφωνημένο λιμένα τη συγκεκριμένη μέρα και ώρα και προσόρμισης του πλοίου στην ενδεδειγμένη θέση φορτώσεως ώστε να διευκολυνθεί η φόρτωση με όσο το δυνατό λιγότερες δαπάνες και λιγότερο χρόνο αναμονής ή υπεραναμονής. Σε αντίθετη περίπτωση, εμποδίζεται η φόρτωση και ο εκναυλωτής καθίσταται υπερήμερος δανειστής με σοβαρές σε βάρος του συνέπειες. Αν παραβιαστούν, αυτές οι υποχρεώσεις δεν άρχεται ο χρόνος αναμονής, ο εκναυλωτής καθίσταται υπεύθυνος για την αποκατάσταση των ζημιών λόγω υπαίτιας χρονοτριβής εφαρμόζοντας τις διατάξεις του ΑΚ για την υπερημερία του οφειλέτη ενώ δίνεται το δικαίωμα στο ναυλωτή να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση ακόμα και αν η καθυστέρηση είναι ανυπαίτια δυνάμει της ρήτρας “cancellation clause”.
Επιπρόσθετα, η σωστή φόρτωση και στοιβασία του φορτίου γίνεται κατά κανόνα με δαπάνες και ευθύνη του εκναυλωτή και αυτό είναι λογικό διότι η υποχρέωση στοιβασίας του φορτίου είναι δραστηριότητα που απαιτεί ειδικές γνώσεις τις οποίες έχει ο πλοίαρχος ενεργώντας ως άμεσος αντιπρόσωπος του εκναυλωτή. Μπορεί βέβαια, να συμφωνηθεί και είναι έγκυρη η σχετική ρήτρα πως ο ναυλωτής αναλαμβάνει τη φόρτωση και τη στοιβασία του φορτίου. Μια τέτοια συμφωνία όμως, δεν περιορίζει την ευθύνη του εκναυλωτή ούτε τον απαλλάσσει από την ευθύνη του για παραβάσεις σχετικά με τη φόρτωση. Ο εκναυλωτής από την πλευρά του δεν υποχρεούται να δεχθεί προς μεταφορά πράγματα διαφορετικά από αυτά συμφωνήθηκαν.
Μετά την φόρτωση ο εκναυλωτής υποχρεούται να εκδώσει φορτωτική δια του πλοιάρχου, μόνο αν του το ζητήσει ο ναυλωτής προκειμένου να διευκολύνει την παραλαβή των πραγμάτων ειδικά αν ενδιαφέρεται να πωλήσει τα πράγματα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Πλέον, η έκδοση φορτωτικής αποτελεί τον κανόνα στις σύγχρονες συναλλαγές, όχι μόνο για τη σύμβαση μεταφοράς αλλά και για τη σύμβαση ναυλώσεως. Ο ιδιαίτερος ρόλος της φορτωτικής δικαιολογείται από το γεγονός ότι η φορτωτική παρέχει απόδειξη πως τα πράγματα που περιγράφονται σε αυτή παραδόθηκαν στον θαλάσσιο μεταφορέα, παραλήφθηκαν από αυτόν στην ποσότητα και στο είδος που αναγράφονται σε αυτήν και φορτώθηκαν.
Οι παραπάνω υποχρεώσεις που βαρύνουν τον εκναυλωτή είναι απαραίτητες σύμφωνα με τη σύμβαση ναυλώσεως για την έναρξη ενός ασφαλούς πλου. Στην περίπτωση που παραβιαστεί κάποια από υποχρέωση που αφορά την αξιοπλοία του πλοίου, την κατάσταση του φορτίου και το ταξίδι εν γένει ο εκναυλωτής θα υποστεί τις κυρώσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ναυτικό Δίκαιο, Αντάπασης-Αθανασίου, Νομική Βιβλιοθήκη, 2020
