Της Αννίτας Ελισσαίου,
Η επιτυχία των πρόσφατων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων μεταξύ της μεταβατικής κυβέρνησης του Σουδάν και της ομάδας ανταρτών Sudan’s People Liberation Movement-North (SPLM-N) δημιουργεί ελπίδες ότι η ειρήνη πρόκειται να επιστρέψει σύντομα στη χώρα. Οι νέες εξελίξεις γεμίζουν αισιοδοξία τους κατοίκους του ταλαιπωρημένου κράτους, οι οποίοι προσδοκούν ότι η επικείμενη συμφωνία θα επιτύχει σε αυτό που οι προηγούμενες απέτυχαν.
Το Σουδάν ταλανίζεται σχεδόν δύο δεκαετίες από εμφύλιες συρράξεις, οι οποίες συγκεντρώνονται στα δυτικά και νότια της χώρας, στα σύνορα με το σημερινό Νότιο Σουδάν. Ο πόλεμος στο Darfur, στο Δυτικό Σουδάν, που ξέσπασε το 2003, ήταν μεταξύ της κυβέρνησης του Προέδρου Omar al-Bashir και των επαναστατικών κινημάτων με πρωτοστάτη το Sudan Liberation Movement, που την κατηγορούσαν για καταπίεση της μη-αραβικής πλειονότητας της περιοχής. Η προσπάθεια καταστολής των επιθέσεων των ανταρτών πήρε διαστάσεις εθνοκάθαρσης του μη-αραβικού πληθυσμού, με εκατοντάδες χιλιάδες απώλειες ανθρωπίνων ζωών και εκατομμύρια πρόσφυγες. Η διεθνής κοινότητα συμμετείχε ενεργά στις προσπάθειες παύσης των εχθροπραξιών, ενώ ο al-Bashir κατηγορήθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Η δεύτερη μεγάλη σύρραξη ξέσπασε το 2011, νότια της χώρας, στις περιοχές Blue Nile και South Kordofan, λίγο πριν την ανεξαρτητοποίηση του Νότιου Σουδάν το καλοκαίρι του ίδιου έτους. Ο στρατός συγκρούστηκε με τη SPLM-N, θυγατρική της Sudan’s People Liberation Movement στο Ν. Σουδάν, εξαιτίας του αποκλεισμού των κατοίκων των δύο περιοχών από τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα που έλαβε χώρα για τη δημιουργία του γειτονικού νότιου κράτους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ταυτίζεται με το Νότο. Οι συγκρούσεις δεν έφτασαν στην ίδια κλίμακα με εκείνες της Darfur, αλλά περίπου μισό εκατομμύριο άτομα εκτοπίστηκαν. Τον τελευταίο καιρό, οι εντάσεις τόσο στο δυτικό όσο και στο νότιο κομμάτι του Σουδάν έχουν μειωθεί σημαντικά, ωστόσο ορισμένα μεμονωμένα περιστατικά προκαλούν ακόμα την ανησυχία του λαού. Η ειρηνευτική αποστολή των Ηνωμένων Εθνών από κοινού με την Αφρικανική Ένωση έχει συνεισφέρει πραγματικά στην σταθεροποίηση των εδαφών αυτών, σε συνδυασμό με τις διαπραγματευτικές προσπάθειες και συνομιλίες για την επίτευξη της ειρήνης.
Οι πολιτικές αναταραχές κατέκλυσαν για μία ακόμη φορά τη χώρα το 2019, όταν μετά από μήνες ένθερμων διαδηλώσεων κατά της κυβέρνησης, ο Πρόεδρος al-Bashir ανετράπη από πραξικόπημα του στρατού. Ακολούθησε η υπογραφή μιας μεταβατικής συνταγματικής διακήρυξης μεταξύ του στρατιωτικού συμβουλίου που ανέλαβε την εξουσία και του συνασπισμού πολιτών και ανταρτών του Σουδάν, με την οποία σχεδίαζαν να αποκαταστήσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας. Μια κρίση μεγαλύτερων διαστάσεων αποφεύχθηκε επιτυχώς, όμως παρά τις προσπάθειες της νέας μεταβατικής κυβέρνησης, εκκρεμούν πολλές ακόμη ενέργειες για την επαναφορά της σταθερότητας και της ειρήνης σε όλη την επικράτεια. Πάντως οι εξελίξεις των δύο τελευταίων χρόνων αποτελούν ένα θετικό σημάδι για το μέλλον της χώρας.
Το SPLM-N, με αξιόλογη επιρροή στα νότια του Σουδάν, δεν έχει προβεί σε καμία επιθετική πράξη μετά το πραξικόπημα. Σε ένα βαθμό, η καθαίρεση του al-Bashir εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κατοίκων των περιοχών Blue Nile και South Kordofan που οι αντάρτες ελέγχουν. Χριστιανοί στο θρήσκευμα και με αφρικανικές εθνοτικές ρίζες, γίνονταν συχνά στόχοι των διακρίσεων και του οικονομικού και πολιτικού αποκλεισμού της προηγούμενης μουσουλμανικής κυβέρνησης του al-Bashir στο Khartoum. Αντίστοιχη στάση έχουν κρατήσει και άλλες ομάδες και κινήματα, εκμεταλλευόμενα τις μεταβολές που γίνονται στην πολιτική σκηνή της χώρας για να ασκήσουν την επιρροή τους.
Η μεταβατική κυβέρνηση, η οποία λειτουργεί με σύστημα καταμερισμού εξουσίας μέχρι τις επίσημες εκλογές που προβλέπονται να γίνουν στα τέλη του 2022, είχε θέσει από την αρχή ως βασικό στόχο της τη λήξη των εχθροπραξιών και την επίτευξη ειρήνης με τις ομάδες ανταρτών. Το πρώτο σημαντικό βήμα για την πραγματοποίηση των στόχων αυτών έγινε με την έναρξη των συνομιλιών τον Σεπτέμβριο του 2019, αν και χρειάστηκαν πολλοί μήνες για την επίλυση των ζητημάτων. Τον Αύγουστο του 2020, ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα ανταρτών στη χώρα με βάση το Darfur, το Sudan Revolutionary Front, έφτασε σε επιτυχή συμφωνία με την κυβέρνηση. Η Συμφωνία Ειρήνης που υπεγράφη στη Juba του Νότιου Σουδάν εξασφαλίζει τη συμμετοχή των φατριών των ανταρτών στα μελλοντικά κυβερνητικά σχήματα. Το κείμενο αποτελεί μεγάλη νίκη της κυβερνητικής πολιτικής και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θέσεων για την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη στη χώρα.
Το κίνημα SPLM-N είχε αρχικά απορρίψει την παραπάνω συμφωνία, συντασσόμενο με το Sudan Liberation Movement. Λίγες μέρες αργότερα, όμως, τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, το SPLM-N δέχτηκε την έναρξη διμερών διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση στην Addis Ababa της Αιθιοπίας. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι για να βρεθεί μία αποτελεσματική, μακροπρόθεσμη λύση, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ρίζες του προβλήματος. Για τους αντάρτες, αυτό σήμαινε την εφαρμογή της αρχής της ανεξιθρησκείας. Οι αντιπρόσωποι του κινήματος παρέμειναν ανυποχώρητοι στη θέση τους για την ανάγκη διαχωρισμού κράτους-θρησκείας στο νέο Σύνταγμα της χώρας, τον οποίο και κατοχύρωσαν με τη λήξη της διαδικασίας.
Ορόσημο για τις πρόσφατες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις αποτελεί η δεύτερη Συμφωνία Ειρήνης της Juba του Οκτωβρίου 2020, στην οποία συμμετείχαν τα τρία βασικά επαναστατικά κινήματα. Το κείμενο περιλαμβάνει όρους για την ενσωμάτωση των ανταρτών στις ένοπλες δυνάμεις, τη διασφάλιση της πολιτικής αντιπροσώπευσης, την επιστροφή των εκτοπισμένων, την εξασφάλιση οικονομικών και εγγείου ιδιοκτησίας δικαιωμάτων, καθώς και ένα πακέτο επενδύσεων ύψους 750 εκατ. δολαρίων για την ανάπτυξη των δυτικών και νότιων περιοχών του κράτους.
Επόμενο στάδιο για τις διαπραγματεύσεις μετά τη σύναψη της συμφωνίας του Οκτωβρίου ήταν οι συναντήσεις της προηγούμενης εβδομάδας στη Juba. Ο ηγέτης του SPLM-N, Abdelaziz al-Hilu, συμμετείχε στις νέες συνομιλίες, εκφράζοντας την πρόθεσή του για ολοκλήρωση των διαδικασιών και επίτευξη των κοινών τους στόχων. Η διακήρυξη αρχών που προετοιμάζεται από τις δύο πλευρές θέτει ως προτεραιότητα την αναδιαμόρφωση και ενοποίηση των ενόπλων δυνάμεων και την ίδρυση ενός δημοκρατικού, κοσμικού κράτους του Σουδάν. Το κυριότερο αίτημα των ανταρτών είναι η θρησκευτική ελευθερία σε κάθε πυλώνα λειτουργίας του κράτους και η αποκέντρωση των εξωτερικών περιοχών, ώστε να διαχειρίζονται αυτόνομα τα τοπικά θέματα. Σκοπός είναι η δημιουργία μιας πιο ανοιχτής, «δεκτικής» πολιτικής ατμόσφαιρας για τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Η νεότερη συμφωνία με το SPLM-N πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η βία και ο πόλεμος που χαρακτήρισαν αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας του Σουδάν δείχνουν να φτάνουν στο τέλος τους, γι’ αυτό και χρειάζεται ακόμη περισσότερη προσοχή στη συνέχεια. Η καλή θέληση των δύο πλευρών για συνεργασία και πραγματοποίηση των στόχων ενισχύουν την εντύπωση ότι η επιστροφή στη σταθερότητα είναι πλέον απτή, αρκεί να τηρηθούν οι υποσχέσεις που τις δεσμεύουν και οι αρχές που διέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Μετά από 18 χρόνια εμφύλιων συρράξεων, η ειρήνη και η ασφάλεια στο Σουδάν παραμένουν εύθραυστες. Ένα λάθος σε αυτό το στάδιο θα στοίχιζε τις προσπάθειες όλων των τελευταίων ετών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Sudan and main rebel groups formalise peace deal, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Sudan rebels agree key peace deal to end 17-year conflict: Report, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Sudan gov’t and SPLM-N sign agreement to pave way for peace talks, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
