Της Ιωάννας Μπινιάρη,
Τι είναι άραγε η κουλτούρα του βιασμού; Είναι λέξεις, εικόνες, συζητήσεις, απόψεις ή απλά ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στη σύγχρονη κοινωνία; Ένας πρόχειρος ορισμός της συγκεκριμένης έκφρασης είναι ότι πρόκειται για το σύμπλεγμα των πεποιθήσεων το οποίο ενθαρρύνει τη σεξουαλική επιθετικότητα των αντρών απέναντι στις γυναίκες παρά τη θέλησή τους, ακόμα και με τη χρήση βίας. Θα το ονομάζαμε, δηλαδή, ως ένα κατάπτυστο παράδειγμα της τοξικής αρρενωπότητας και του μισογυνισμού, που βρίσκει από παλαιότερα έρεισμα στις πατριαρχικές κοινωνίες και διαιωνίζεται ακόμα και σήμερα είτε από τα ΜΜΕ είτε και από τα ίδια τα άτομα που συναπαρτίζουν τη σημερινή κοινωνία.
Σε μια κοινωνική πραγματικότητα που όλο και περισσότερα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης βρίσκουν το φως της δημοσιότητας, δεν μπορούμε παρά να μην αναρωτιόμαστε γιατί στον βωμό του σεξ πραγματοποιούνται τόσο ειδεχθή εγκλήματα. Γιατί άραγε, ενώ το σεξ είναι τόσο εύκολο να το βρει κανείς, επιλέγει να το πάρει με τη βία, χωρίς ίχνος σεβασμού απέναντι στο άλλο άτομο, και μάλιστα θεωρώντας το ως κάτι «φυσιολογικό»; Γιατί υπαίτιοι θεωρούνται τα θύματα και όχι οι θύτες; Αυτή η τελευταία αντίληψη, δυστυχώς, είναι κυρίως αυτή που διαιωνίζει την κουλτούρα του βιασμού, το γεγονός δηλαδή ότι τείνουμε να αποδίδουμε ευθύνες στο θύμα με ερωτήσεις του τύπου: «Τι φορούσε;», «Γιατί κυκλοφορούσε τόσο αργά τη νύχτα;», ενώ για τον βιαστή θα ειπωθούν φράσεις, όπως: «Άντρας είναι, έχει ορμές.», «Τον θόλωσε το πάθος.» και άλλα τέτοια.
Αυτές είναι οι σκέψεις που δείχνουν τι πάει στραβά με τη σημερινή κοινωνία. Αυτές είναι οι σκέψεις που αποδεικνύουν την τεράστια ανοχή απέναντι στην κουλτούρα του βιασμού, πόσο μάλλον όταν είναι τα πρώτα πράγματα που θα φέρει στον νου του ένας άνθρωπος αντί να καταδικάσει από την αρχή τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις. Υφίσταται, δηλαδή, ένας συνεχής έλεγχος της γυναικείας συμπεριφοράς και η πλήρης «αστυνόμευση» της γυναικείας σεξουαλικότητας, με τρόπο που να νομίζουν κάποιοι ότι έχουν το δικαίωμα να κρίνουν αν σε μια γυναίκα «αξίζει» αυτή η κακοποίηση. Ε, λοιπόν, δεν αξίζει σε κανέναν αυτή η κακοποίηση, το «όχι» σημαίνει όχι και δεν υποβόσκει κανένα γυναικείο κόλπο από τις γυναίκες που συχνά αντιμετωπίζουν και τις κατηγορίες ότι το «παίζουν δύσκολες».
Πώς μπορεί, όμως, να γίνει αυτή η πολυπόθητη αντίδραση απέναντι στην κουλτούρα του βιασμού; Πώς μπορούν να ξεπεραστούν τα στερεότυπα και αυτές οι πατριαρχικές οπισθοδρομικές αντιλήψεις; Ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να επιτευχθεί η συγκεκριμένη κοινωνική αλλαγή δεν είναι άλλος από την εκπαίδευση κατά της κουλτούρας του βιασμού, πρώτα από την ίδια την οικογένεια και έπειτα από το σχολείο. Οι γονείς και συνακόλουθα οι εκπαιδευτικοί είναι οι κύριοι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια του τρόπου σκέψης των παιδιών και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους, είτε με τον διάλογο είτε δίνοντάς τους ερεθίσματα που θα τα βοηθήσουν να καταλάβουν πόσο καταδικαστέες είναι τέτοιες πεποιθήσεις. Μόνο με τη φανερή συνεργασία αυτών των δύο «λειτουργημάτων» θα καταφέρει ένας άνθρωπος από μικρή ηλικία να μάθει τον σεβασμό, την αλληλεγγύη, την κατανόηση.
Υπάρχει πάντως ελπίδα… Ήδη στις μέρες μας, κάθε φορά που δημοσιοποιούνται τέτοια γεγονότα οι νέοι είναι οι πρώτοι που σπεύδουν να καταδικάσουν και την απεχθή πράξη και τον θύτη μέσα από τους λογαριασμούς τους στα social media, μέσα από συζητήσεις με άτομα του περιβάλλοντός τους, εκφράζοντας πόσο αχρείαστη και αισχρή είναι αυτή η επίδειξη αρρενωπότητας. Ακόμα και η Warner Bros, έπειτα από τόσα χρόνια, αποφάσισε να αποσύρει από μελλοντικά πρότζεκτ τον Pepe Le Pew, τον «ερωτιάρη» ασβό από τα Looney Tunes που συνήθιζε να αγκαλιάζει και να φιλά επιθετικά τους γυναικείους χαρακτήρες ενάντια στη θέλησή τους, αφού «προάγει την κουλτούρα του βιασμού», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και σε σχετικό άρθρο του ο Charles M. Blow στους New York Times.
Αυτά τα νέα δεδομένα είναι οι ενδείξεις ότι η κοινωνία αρχίζει και αλλάζει, ότι έχει αποκτήσει αντίληψη και ότι καταδικάζει κάθε μορφή κακοποίησης. Είναι οι ενδείξεις ότι η γυναίκα πρέπει επιτέλους να απελευθερωθεί από την κουλτούρα του βιασμού, να σταματήσει να αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο και κυρίως να αποκτήσει την ασφάλεια που της αξίζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Πακέτο» είναι η κουλτούρα βιασμού και η τοξική αρρενωπότητα, medinstgenderstudies.org, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η κουλτούρα βιασμού;, www.efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τέλος ο Pepe Le Pew από την Warner Bros: «Προάγει την κουλτούρα του βιασμού», www.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
