Της Δέσποινας Σκουλαρίγκη,
Αν ακούσεις έστω και λίγη ώρα μουσική, η διάθεσή σου για όλη την υπόλοιπη μέρα δεν είναι αισθητά βελτιωμένη; Άλλες φορές δεν θες να εκτονωθείς τραγουδώντας ή χορεύοντας, ώστε να αποβάλλεις όποιο συναίσθημα σε καταπιέζει; Μπορεί, βέβαια, κάποια στιγμή να επιλέξεις να ζωγραφίσεις. Τότε δεν αναρωτιέσαι γιατί επέλεξες ανοιχτά ή σκούρα χρώματα; Όλα αυτά μπορεί να είναι η καθημερινότητα οποιουδήποτε. Όμως, αν μας έλεγαν πως αυτό που εμείς κάνουμε για ευχαρίστηση και προσωπική ικανοποίηση, μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για μια διάγνωση αλλά και την θεραπεία μιας ασθένειας, τι θα σκεφτόμασταν; Μάλλον ότι και εμείς μέσω αυτών των ασχολιών μας αυτοθεραπευόμαστε. Δεν θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε, φυσικά, στο γεγονός ότι μια τέτοια δραστηριότητα μπορεί να μας αποφορτίσει, να μας εκτονώσει, να μας εκφράσει, να μας τονώσει, γενικά να βελτιώσει τη ζωή μα,ς καθώς όπως είπε ο Σαίξπηρ: «ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα».
Όμως, αυτή θα μπορούσαμε να πούμε πως προσιδιάζει σε μια μεταφορική χρήση της λέξης «θεραπεία». Η κυριολεκτική παραπέμπει κατά κύριο λόγο στη ψυχοθεραπεία, αφού πραγματεύεται καταστάσεις ψυχολογικών διακυμάνσεων και προβλημάτων. Και έτσι, στις μορφές αυτές θεραπείας συγκαταλέγονται οι: art therapy, drama therapy, music therapy, dance therapy (χρησιμοποιούνται οι ξενικής προέλευσης όροι για να μην υπάρχει σύγχυση στη μετάφραση). Για αυτόν τον λόγο, σημαντικό είναι οι θεραπευτές να έχουν εξειδικευτεί στην ψυχοθεραπεία, αλλά και στην αντίστοιχη τέχνη.
Η art therapy χρησιμοποιεί την εικαστική τέχνη (ζωγραφική, κολάζ, γλυπτική κλπ.) ως μέσο για την αυτό-έκφραση των ανθρώπων. Ειδικότερα, ο καθένας χωρίς να είναι δεινός ζωγράφος, αν του ζητηθεί να ζωγραφίσει κάτι, θα αποτυπώσει στο χαρτί την ψυχική του κατάσταση ή κάποια εμπειρία του που χαράχθηκε στη μνήμη. Οπότε, η σημαντική διαφορά με τα απλά μαθήματα εικαστικών έγκειται στο γεγονός ότι δεν μαθαίνουν να ζωγραφίζουν τον εξωτερικό κόσμο, αλλά μαθαίνουν να εκφράζουν τον εσωτερικό τους κόσμο μέσω της τέχνης. Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώσουν το άγχος, την κατάθλιψη, μέχρι και ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καρκινοπαθείς.
Μια ακόμη κατηγορία αποτελεί το drama therapy, το οποίο μέσα από τη δραματική τέχνη δίνει τη δυνατότητα στον καθένα να εκφράσει βαθύτερες σκέψεις, εμπειρίες και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Βέβαια, μπορεί κάποιος να θεωρήσει πως δεν έχει κάποια διαφορά από την κλασσική τέχνη του θεάτρου. Ωστόσο, αυτή η θεραπεία επικεντρώνεται στο να βλέπεις τα προβλήματα από άλλη οπτική γωνία, ίσως και την αντίθετη από τη δική σου. Βοηθάει, επίσης, να μάθεις να εκφράζεσαι με σαφήνεια, να λύνεις προβλήματα με τρόπο που ταιριάζει σε εσένα περισσότερο και να μην νιώθεις απομονωμένος. Αυτό απευθύνεται κυρίως σε άτομα που πάσχουν από εθισμό, άτομα με AIDS, φυλακισμένους.
Η music therapy είναι μια άλλη μορφή θεραπείας, της οποίας τα οφέλη μπορεί να είναι πολύπλευρα. Είναι κοινώς αποδεκτό πως διαφορετικά ανταποκρίνεται ο οργανισμός στη μουσική που του «αρέσει» και σε αυτή που τον απωθεί ή τον απλό θόρυβο, ακόμη και όταν η μουσική είναι χαλαρή ή πιο έντονη. Το γενικό πλαίσιο είναι όμως πως η μουσική μειώνει τους καρδιακούς παλμούς, την πίεση και την αδρεναλίνη, ιδίως όταν αναφερόμαστε σε χαλαρή μουσική αλλά και σε μια πιο έντονη, αφού, όμως, σταματήσει το ακουστικό ερέθισμα. Αυτό παρατηρήθηκε στο πλαίσιο έρευνας κυρίως σε ασθενείς οι οποίοι βρίσκονταν είτε πριν το στάδιο κάποιας εγχείρησης είτε κατά τη διάρκεια αυτής, αλλά ακόμη και μετά την εγχείρηση, είχαν πολύ πιο θετική εξέλιξη στην πορεία. Επιπλέον, μια μικρή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Affective Disorders το 2015 έδειξε ότι όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλες μορφές θεραπείας, η μουσική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην άμβλυνση των ψυχαναγκαστικών σκέψεων, της κατάθλιψης και του άγχους σε άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Παράλληλα, φαίνεται να είναι χρήσιμη για άτομα με διαταραχές ύπνου ή αϋπνία ως σύμπτωμα κατάθλιψης. Η music therapy έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στη μείωση του άγχους σε καρκινοπαθείς που ξεκινούν θεραπείες ακτινοβολίας και μπορεί να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας. Εκτός από την επαφή με την μουσική, σημαντικό μέσο για την βελτίωση όλων των παραπάνω παθήσεων είναι και η σύνθεση μουσικής ή ο συνδυασμός της με την κίνηση.
Πολλές φορές, όταν βάζεις μουσική εκτός από τα λόγια παρατηρείς και τον ρυθμό και χωρίς να το καταλάβεις, έχεις φτάσει να χορεύεις. Όταν είσαι στεναχωρημένος ή θυμωμένος ή ακόμη και χαρούμενος, δεν έχεις βρει τον εαυτό σου να ακούει μουσική και να θέλει να χορέψει; Η κίνηση αυτή σε βοηθάει να εκφράσεις τα συναισθήματα χωρίς να χρειάζεται να μιλήσεις. Αυτό προσπαθεί και η dance/movement therapy να επιτύχει, να εκφράζεσαι μέσω της γλώσσας του σώματος. Δεν είναι ένα απλό μάθημα χορού, καθώς δεν μαθαίνεις να χορεύεις, αλλά μαθαίνεις πώς να εκφράζεις με το σώμα σου βαθύτερα συναισθήματα, πώς να καταλαβαίνεις τους άλλους και να τους δείχνεις πως τους αποδέχεσαι. Το DMT έχει θετικά αποτελέσματα στην κατάθλιψη με την μείωση των ποσοστών αυτής και του άγχους. Επιπλέον, μια έρευνα του 2020 έδειξε πως επιδρά θετικά στην εικόνα που έχουν οι γυναίκες για το σώμα τους. Ενθαρρυντικά αποτελέσματα παρατηρούνται και στο πεδίο του αυτισμού, τη νόσο του Parkinson, μέσω της ισορροπίας που προσφέρει. Σημαντικό είναι να σημειωθεί πως οι μορφές αυτές θεραπείας δεν αποτελούν επαρκείς θεραπείες για ιατρικές παθήσεις. Ωστόσο, ο συνδυασμός με την ψυχοθεραπεία, τη φαρμακευτική αγωγή και άλλες παρεμβάσεις αποτελούν πολύτιμο συστατικό στη συνολική θεραπεία.
Όλες αυτές, λοιπόν, είναι μόνο μερικά παραδείγματα της τέχνης που χρησιμοποιείται, όχι καθαρά για αισθητικούς, καλλιτεχνικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς, αλλά και για την θεραπεία τόσο ψυχικών νόσων όσο και σωματικών. Οι τέχνες, όμως, μπορεί να «θεραπεύσουν» και άλλες πτυχές της ζωής κάποιου. Πιο συγκεκριμένα, είναι κοινώς αποδεκτό πως όλες οι μορφές τέχνης είναι για όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικών, οικονομικών, φυλετικών και άλλων διακρίσεων. Η τέχνη θεραπεύει παθογένειες της κοινωνίας, ενώνει τους ανθρώπους και τους μαθαίνει να αγαπάνε και να αποδέχονται τον διπλανό τους. Οπότε, δεν θα ήταν παράλογο να ισχυριστούμε πως το να δοθεί αυτή η δυνατότητα να εκφραστούν τα παιδιά μέσα από κάποια μορφή τέχνης θα αποτελούσε «θεραπεία» για παραβατικές συμπεριφορές. Αυτό φαίνεται να επιδιώκει και η μέθοδος Dulaine, η οποία μέσω της συσχέτισης των παιδιών από μικρή ηλικία με το χορό προσπαθεί όχι να τους κάνει δεινούς χορευτές αλλά κυρίως να τους βοηθήσει να αποκτήσουν κάποια ηθικά και κοινωνικά εφόδια μέσω της συναναστροφής και του αλληλοσυσχετισμού τους με άλλα παιδιά, αλλά και ευκαιρίες να εξελιχθούν.
Η τέχνη, λοιπόν, υπάρχει παντού, σε κάθε έκφανση της ζωής μας, και μπορεί να σε ταξιδεύσει, να σε εκπαιδεύσει, να σε εμπνεύσει. Μπορεί όμως και να σε «θεραπεύσει» με τον πιο δημιουργικό τρόπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Art Therary is Used to Help People Heal, www.verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
- Art Therapy, en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- What Is Drama Therapy, www.verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
- The Benefits of Music Therapy, www.verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
- What is Dance/Movement Therapy? How connecting movement to emotions can improve physical and mental health, www.insider.com, διαθέσιμο εδώ
- Pierre Dulaine, en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Music and health, www.health.harvard.edu, διαθέσιμο εδώ
