Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Ξημερώνει 28η Οκτωβρίου 1940, ο Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς υποδέχεται στην οικία του στην Κηφισιά εκτάκτως τον Ιταλό πρέσβη, Εμμανουέλ Γράτσι, ο οποίος του παραδίδει το τελεσίγραφο της ιταλικής κυβέρνησης. Ο δικτάτορας αρνούμενος τους ταπεινωτικούς όρους απαντάει στον πρέσβη «Alors, c’est la guerre» (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο).
Ο γενικότερος αναβρασμός που επικρατούσε στην Ευρώπη αποτελούσε προοίμιο του πολέμου που θα ακολουθούσε. Η Ιταλία ήδη από τα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και την άνοδο του Μουσολίνι διατηρούσε εχθρική στάση προς την Ελλάδα. Το 1923 μάλιστα, η Ιταλία δε δίστασε, έπειτα από ένα επεισόδιο στα ελληνοαλβανικά σύνορα, να εισβάλει και να καταλάβει την Κέρκυρα για περίπου 1 μήνα. Το 1936 κατέλαβε την Αιθιοπία, αποκτώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον αποκλειστικό έλεγχο στο κέρας της Αφρικής και έπειτα, το 1939, κατέλαβε την Αλβανία.
Η αρχική ιταλική επίθεση κατορθώνει να εισχωρήσει εντός ελληνικού εδάφους, με το δυτικό τμήμα της επίθεσης να καταλαμβάνει την Ηγουμενίτσα και το κεντρικό τμήμα να καταλαμβάνει την Κόνιτσα και να οδεύει προς την κατάληψη του Μετσόβου. Ωστόσο, η σθεναρή άμυνα που προέβαλαν οι Έλληνες στρατιώτες, ανέκοψε την ιταλική προέλαση. Η ελληνική αντεπίθεση απώθησε τους Ιταλούς εκτός του ελληνικού εδάφους εξαναγκάζοντάς τους να οργανώσουν αμυντική γραμμή στην Αλβανία. Απώτερος σκοπός της ελληνικής αντεπίθεσης στην Αλβανία ήταν η κατάληψη του σημαντικού λιμανιού της Αυλώνας, ούτως ώστε να περιοριστεί σημαντικά ο ανεφοδιασμός των ιταλικών δυνάμεων. Μέχρι τον Ιανουάριο ο ελληνικός στρατός είχε κατορθώσει να προωθηθεί μέχρι τη στενωπό της κλεισούρας στην Αλβανία, σε απόσταση 45 περίπου χιλιομέτρων από τα σύνορα. Και ενόσω το έπος διαδραματιζόταν στα βουνά της Αλβανίας, στη συνοριογραμμή Ελλάδας-Βουλγαρίας ελλόχευε ο διαρκής κίνδυνος η Βουλγαρία να ενταχθεί στις δυνάμεις του Άξονα και να επιτεθεί αιφνίδια.
Γραμμή Μεταξά
Η διαχρονική δυσπιστία προς τη Βουλγαρία όμως, συνδυάστηκε με την πεποίθηση της προετοιμασίας για μία βουλγαρική επίθεση. Για αυτόν το λόγο από το 1936 ξεκίνησαν οχυρωματικά έργα κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων ως επί το πλείστον στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και λιγότερο στη Θράκη. Η επονομαζόμενη γραμμή Μεταξά αποτελούταν από τα ακόλουθα 21 οχυρά με γεωγραφική σειρά από δυτικά προς ανατολικά: Παπαδοπούλα (Ποποτλίβιτσα), Οχυρό (Ιστίμπεη), Σπανή Πέτρα (Κελκαγιά), Στήριγμα (Αρπαλούκι) και Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Εχίνος και Νυμφαία. Ο σχεδιασμός και η οργάνωση των οχυρών κινούταν στα πρότυπα αντίστοιχων οχυρώσεων στην Ευρώπη και προσέθεταν στον ελληνικό στρατό ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην άμυνα της ευρύτερης περιοχής. Το κάθε οχυρό περιλάμβανε σκέπαστρα, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους. Το κάθε οχυρό είχε στις υπόγειες εγκαταστάσεις του διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών και οπλιτών, τηλεφωνικό κέντρο, μαγειρείο, χειρουργείο, φαρμακείο, εξωτερικές θέσεις μάχης, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων κ.α. Πέραν των οχυρών, οι οχυρώσεις περιλάμβαναν μεταξύ άλλων και αντιαρματικές τάφρους και χαρακώματα.
Γερμανική Ανάμειξη
Η Γερμανία έπειτα από την ήττα της Γαλλίας τον Ιούνιο του 1940 προετοιμαζόταν για την επικείμενη επίθεση της στη Σοβιετική Ένωση. Η αποτυχημένη επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα και η εξίσου αποτυχής έκβαση της ιταλικής ανάμειξης στο μέτωπο της Αφρικής εξανάγκασε ουσιαστικά το Χίτλερ να επιβληθεί στα Βαλκάνια. Η Ελλάδα αποτελούσε πλέον προγεφύρωμα των Βρετανών σε τέτοια στρατηγική θέση που θα μπορούσε με την ενίσχυση της βρετανικής αεροπορίας να πλήξει τόσο την ιταλική ενδοχώρα όσο και τις ζωτικής σημασίας πετρελαιοπηγές των Γερμανών στη Ρουμανία. Η γερμανική διπλωματία προσέγγισε τότε τη Γιουγκοσλαβία, προσφέροντας ως αντάλλαγμα για τη συμμετοχή της τελευταίας στον άξονα τη Θεσσαλονίκη. Επιπλέον, η Ρουμανία και η Βουλγαρία εισήλθαν με ευκολία στον άξονα, καθότι αμφότερες είχαν εδαφικές αξιώσεις εναντίον των γειτόνων τους (οι Ρουμάνοι εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης στη Βεσσαραβία και οι Βούλγαροι εναντίον της Ελλάδας στη Μακεδονία και Θράκη). Και ενώ η Γιουγκοσλαβία υπέγραψε στις 25 Μαρτίου του 1941 την προσχώρησή της στις δυνάμεις του άξονα, ένα πραξικόπημα από Σέρβους αξιωματικούς που έριξε τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση την επόμενη ημέρα εξόργισε το Χίτλερ ο οποίος αποφάσισε να επιτεθεί κατά της Γιουγκοσλαβίας.
Επιχείρηση «ΜΑΡΙΤΑ»
Από τις 5:15 το πρωί της 6ης Απριλίου το Τρίτο Ράιχ, άνευ προειδοποιήσεως ή διορίας, και χωρίς επίσημη κήρυξη πολέμου, επιτέθηκε στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδος εκδηλώθηκε κυρίως με κατεύθυνση τα οχυρά της ευρύτερης περιοχής όρος Μπέλλες – Κάτω Νευροκόπι με εντονότερη την επίθεση κατά του οχυρού Ρούπελ. Η γερμανική επίθεση συνοδεύεται από μπαράζ βολών του πυροβολικού και αεροπορική συνδρομή Στούκας εναντίον των ελληνικών οχυρών θέσεων. Ταυτοχρόνως, η επάνδρωση των οχυρών έχει περιοριστεί για τον ανεφοδιασμό του ελληνικού στρατού στην Αλβανία και έτσι κατά την επίθεση η πληρότητα των οχυρών αγγίζει τα 2/3 της αρχικής δύναμης με τις ίδιες τις δυνάμεις να είναι αμφίβολης μαχητικής ικανότητας, ενώ, αντιθέτως, οι μονάδες που παρατάσσουν οι Γερμανοί είναι πλήρως επανδρωμένες, εξοπλισμένες και ετοιμοπόλεμες.
Δημήτριος Ίτσιος
Ο Δημήτριος Ίτσιος του Ευσταθίου, γεννηθείς το 1906 στο χωριό Άνω Πορόια Σερρών, υπηρετούσε ως Λοχίας πεζικού και κλήθηκε να αμυνθεί μαζί με τους άνδρες του το Πολυβολείο Π8, στην περιοχή ομορφοπλαγιά, δυτικά του Οχυρού Ποποτλίβιτσα σε απόσταση περίπου 5 χιλιομέτρων από τη γενέτειρά του. Η γερμανική επίθεση στο σημείο που συμπίπτουν τα ελληνικά, βουλγαρικά και γιουγκοσλαβικά σύνορα είναι ιδιαίτερα σφοδρή, καθότι επιθυμεί να παρακάμψει τη γραμμή των οχυρών και να εισβάλει στην Ελλάδα από τη δυτική Μακεδονία. Για αυτόν το λόγο, ο Ίτσιος διατάζεται μαζί με πέντε στρατιώτες να παραμείνει στο πολυβολείο Π8 και αφού καθυστερήσει τους Γερμανούς, καλύπτοντας την υποχώρηση των υπόλοιπων στρατιωτών, να υποχωρήσει και ο ίδιος με τους άνδρες του.
Ωστόσο, ο ίδιος προτίθεται να αγωνιστεί μέχρις εσχάτων και διατάζει τους στρατιώτες του να αποχωρήσουν. Δύο εκ των πέντε στρατιωτών, συντοπίτες του θαρραλέου Λοχία, παραμένουν για να τον συνδράμουν στην άμυνα του πολυβολείου. Οι επιθέσεις της Βέρμαχτ είναι καταιγιστικές και συνεχόμενες, όμως το πνεύμα των αμυνόμενων δεν κάμπτεται και συνεχίζουν να υπερασπίζονται το Πολυβολείο με αυτοθυσία. Οι τρεις αμυνόμενοι δεν παραδόθηκαν παρά μόνο όταν τελείωσαν όλα τα πυρομαχικά τους, ήτοι 38.000 σφαίρες. Η στιχομυθία που ακολουθεί αποτελεί απόδοση των όσων ειπώθηκαν μεταξύ του Δημήτριου Ίτσιου και του Γερμανού Στρατηγού Σόρνερ:
Στρατηγός Σόρνερ: Που είναι ο αξιωματικός σου;
Λοχίας Ίτσιος: Δεν υπάρχει, εγώ είμαι επικεφαλής
Στρατηγός Σόρνερ: Εσύ;
Λοχίας Ίτσιος: Ναι
Στρατηγός Σόρνερ: Συγχαρητήρια, με την αντίσταση σου ζωντάνεψες το πνεύμα των προγόνων σου
Λοχίας Ίτσιος: Έκανα το καθήκον μου
Στρατηγός Σόρνερ: Και τώρα πρέπει να κάνω και εγώ το δικό μου. Μου στοίχισες πάνω από διακόσιους άνδρες.
Έτσι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Γερμανός Στρατηγός Σόρνερ, αφού διέταξε τους στρατιώτες του να αποδώσουν τιμές προς τον Έλληνα Λοχία, τον δολοφόνησε, στις 6 Απριλίου 1941, με το περίστροφό του, καταπατώντας τη συνθήκη της Γενεύης αναφορικά με τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου. Οι δύο συμπολεμιστές του Ίτσιου αφέθηκαν ελεύθεροι και έτσι διέδωσαν την ιστορία του αφανούς αυτού ήρωα.
Η «μάχη των οχυρών» διήρκησε μέχρι και τη 10η Απριλίου όποτε παραδόθηκαν και τα τελευταία οχυρά, έπειτα και από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης που προηγήθηκε στις 9 Απριλίου. Η παράκαμψη της γραμμής Μεταξά, κατά τα πρότυπα του σχεδίου «ΣΛΙΦΕΝ» που είχε χρησιμοποιηθεί για την εισβολή στη Γαλλία και την παράκαμψη της γραμμής Μαζινό, εγκλώβισε τους αμυνόμενους των οχυρών, οι οποίοι παρόλα αυτά κέρδισαν επάξια το σεβασμό των αντιπάλων τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από την ιστοσελίδα Μηχανή του Χρόνου, στο «Ο Χίτλερ “σημαδεύει” την Ελλάδα και φέρνει στον Άξονα τους Βαλκάνιους γείτονές μας, με αντάλλαγμα τη Θράκη και τη Θεσσαλονίκη», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Μηχανή του Χρόνου, στο «Δημήτρης Ίτσιος. Ο λοχίας που σταμάτησε την γερμανική επέλαση με πέντε άντρες. Εξολόθρευσε από το πολυβολείο πάνω από 250 στρατιώτες της Βέρμαχτ», Διαθέσιμο εδώ
- Γεώργιος Σκαλτσογιάννης, «Η μάχη των οχυρών (6-9 Απριλίου 1941)», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στο «Αναζήτηση πεσόντων», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Οχυρόν Ρούπελ, στο «Κατασκευή», Διαθέσιμο εδώ
