Της Θεώνης-Μαρίας Σιμιτζή,
Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος της μουσειολογίας έχει αναπτυχθεί αρκετά σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στον ελλαδικό χώρο κάνει ακόμα τα πρώτα του βήματα. Από τη στιγμή, λοιπόν, που αναπτύχθηκε αυτός ο κλάδος, είναι έντονο το δίλημμα, εάν τα μουσεία πρέπει να φτιάχνονται από μουσειολόγους ή από αρχαιολόγους. Και οι δύο πλευρές έχουν επιχειρήματα για τη δικαιοδοσία τους πάνω στο ζήτημα διαμόρφωσης ενός μουσείου. Να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται στα αρχαιολογικά μουσεία μόνο.
Από τη μια πλευρά, οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν, πως είναι οι μόνοι που έχουν λόγο πάνω στα θέματα που αφορούν τα ευρήματά τους, καθώς οι ίδιοι γνωρίζουν παραπάνω πληροφορίες για τα εν δυνάμει εκθέματα και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να συντηρηθούν και να εκτεθούν, έτσι ώστε να ενισχυθεί η ταυτότητά τους. Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις, οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν ως επιχείρημα την ιδιότητά τους, αφού στα μικρά επαρχιακά μουσεία συνήθως οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι, που έχουν φέρει στο φως τα ευρήματα, είναι αυτοί που διαμορφώνουν τα μουσεία από την αρχή. Σύμφωνα με εκείνους, το μουσείο αποτελεί χώρο μόρφωσης και μελέτης, γεγονός που καθιστά όλη την προσέγγιση καθαρά γνωστική. Στην ουσία, απευθύνεται μόνο στο μορφωμένο και ενδιαφερόμενο κοινό. Παρ’ όλα αυτά, οι αρχαιολόγοι είναι αυτοί που έφτιαχναν τα μουσεία εδώ και δεκαετίες, επομένως η ενόχλησή τους για την παρέμβαση του νέου κλάδου των μουσειολόγων είναι κατά μία έννοια δικαιολογημένη. Εάν σκεφτούμε πως τα μεγαλύτερα μουσεία -στην Ελλάδα κυρίως- τα έχουν επιμεληθεί ως επί το πλείστον αρχαιολόγοι, διαπιστώνουμε πως δεν έχουν κάνει πολλή κακή δουλειά, ακόμη κι αν βλέπουμε πολλά ελαττώματα.
Από την άλλη, από τη μεριά των μουσειολόγων δηλαδή, τα παραδοσιακά μουσεία έχουν αρκετές ελλείψεις, τις οποίες έχουν αντιμετωπίσει οι μουσειολόγοι, εισάγοντας την έννοια του «νέου μουσείου». Το νέο μουσείο έχει ως σκοπό την προσέλκυση όλων των ανθρώπων και να εγείρει το ενδιαφέρον ακόμα και αυτών με σχετικά χαμηλό πολιτισμικό υπόβαθρο, ώστε να θέλουν να επισκεφθούν κάποιο μουσείο. Κατά τη γνώμη τους, το μουσείο πρέπει να πληροί κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις, για να θεωρείται σωστά διαμορφωμένο. Στα νέα μουσεία βλέπουμε πως η προσέγγιση των εκθεμάτων έχει διαφορετική οπτική από εκείνη των αρχαιολόγων, που αφορά μόνο την ιστορική-αρχαιολογική σημασία του κάθε αντικειμένου. Η πληροφορία πρέπει να είναι κατανοητή για όλους, όπως και το ίδιο το μουσείο πρέπει να είναι ανοιχτό και διαθέσιμο σε όλους. Θέματα, όπως η προσβασιμότητα, η ύπαρξη στάσεων ξεκούρασης, W.C, gift shop, καφέ-εστιατορίου, είναι λίγα από τα οποία οι μουσειολόγοι θεωρούν σπουδαίες παραλείψεις στα παραδοσιακά μουσεία. Ακόμα, σύμφωνα με τους τελευταίους, το μουσείο θα πρέπει να επιτελεί πολιτιστικό και κοινωνικό όφελος, με τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και κοινωνικών προγραμμάτων ελκυστικών προς όλα τα κοινωνικά στρώματα. Το νέο μουσείο, ουσιαστικά, βασίζεται στους επισκέπτες του και το πώς θα κάνει πιο βολική και ευχάριστη την επίσκεψή τους, σε αντίθεση με το παραδοσιακό μουσείο, που επικεντρώνεται στα αντικείμενα-εκθέματα.
Κλείνοντας, είναι αναγκαίο να αναφερθεί, ότι καμία από τις ειδικότητες θα πρέπει να εκτοπιστεί από τα μουσεία. Αντίθετα, η δημιουργία και η διαμόρφωσή τους είναι σωστό να γίνεται με τη συμβολή όλων των άμεσα εμπλεκομένων ειδικοτήτων (π.χ. αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, συντηρητές κ.α.). Η στροφή της προσοχής στον επισκέπτη και την ποιότητα της επίσκεψής του είναι σωστή, όμως αυτό δεν σημαίνει πως η σημασία και η αξία των εκθεμάτων πρέπει να υποβαθμιστεί. Η χρυσή τομή είναι να επέλθει μια ισορροπία ανάμεσά τους και η λειτουργία του μουσείου να είναι ωφέλιμη για όλους. Άλλωστε, αυτός είναι και ο μόνος σκοπός του, η προσφορά στον πολιτισμό και την κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Μπούνια, Αλ., Στα Παρασκήνια του Μουσείου, Αθήνα 2014
