Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Οι διεθνείς εξελίξεις του 1853 πέρασαν και επηρέασαν και την Ελλάδα, με την αφορμή να είναι ο έλεγχος των Αγίων Τόπων. Αξιοσημείωτοι παράγοντες που συνέθεταν το κλίμα της εποχής ήταν η στήριξη προς την Οθωμανική αυτοκρατορία από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Επίσης λίγο αργότερα η ισότιμη μεταχείριση που έλαβε η Οθωμανική αυτοκρατορία από τις Μεγάλες Δυνάμεις στο συνέδριο Ειρήνης του Παρισίου (το 1856) και η ήττα της Ρωσίας στον Κριμαϊκό πόλεμο –με αποτέλεσμα τη μείωση της επιρροής της στην περιοχή-, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα των γεγονότων της εποχής.
Η Ρωσία θεωρούσε πως για να διευθετηθεί το Ανατολικό Ζήτημα θα έπρεπε να διαμελιστεί η Οθωμανική αυτοκρατορία, με την ταυτόχρονη δημιουργία χριστιανικών Βαλκανικών κρατών, ενώ οι περιοχές της Κρήτης και της Αιγύπτου πρότεινε να περάσουν στα χέρια της Μεγάλης Βρετανίας. Από την πλευρά της, η τελευταία ήταν υπέρ της διατήρησης της Οθωμανικής κυριαρχίας και των μεταρρυθμίσεων που προέρχονταν από το Χάττι-Χουμαγιούν, διότι μέσω αυτών εξυπηρετούνταν ο σκοπός της, που ήταν ο περιορισμός της ρωσικής επέκτασης. Η στάση της Ελλάδας στο όλο ζήτημα έτεινε προς την υιοθέτηση της ρωσικής άποψης, καθώς εκείνο το διάστημα η πολιτική ζωή του τόπου στρεφόταν προς την ομόδοξη χώρα, με την προοπτική της υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας. Έτσι τόσο η πολιτική όσο και η βασιλική ηγεσία της Ελλάδας έστρεψε ανεπίσημα τις παραμεθόριες περιοχές σε ένα είδος αλυτρωτικών επιδρομών, παρόλες τις διαφωνίες που είχαν εκφράσει η Γαλλία και η Αγγλία για το ενδεχόμενο απόσχισης εδαφών από την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Αντικειμενικές συνθήκες
Οι βλέψεις αυτές της Ελλάδας όπως είδαμε έβρισκαν αντίθετες την Αγγλία, τη Γαλλία, αλλά και την Αυστρία. Από την πλευρά της Ρωσίας υπήρχε η πρόθεση του διαμελισμού της παραπαίουσας αυτοκρατορίας, όμως στα σχέδιά της δεν εντασσόταν η Ελλάδα σχετικά με το εδαφικό. Επίσης, οι στρατιωτικές δυνάμεις του ελληνικού βασιλείου υστερούσαν σε σχέση με τις ικανότερες οθωμανικές που υπήρχαν σε Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, ενώ τα άτακτα σώματα που υπήρχαν σε αυτές τις περιοχές δε μπορούσαν να συναγωνιστούν τον τακτικό στρατό.
Η αρχή των ρωσικών ενεργειών κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας τον Οκτώβριο του 1853, σήμανε και την αρχή των δράσεων και για την Ελλάδα, με ένοπλες δυνάμεις να διέρχονται τα ελληνοτουρκικά σύνορα της Θεσσαλίας και της Ηπείρου. Επίσης συναντάμε την «επανάσταση του Ραδοβιτσίου» που άρχισε στην Άρτα και επεκτάθηκε στη Θεσσαλία, σκοπός της οποίας ήταν η απελευθέρωση των αλύτρωτων περιοχών.
Η στάση του βασιλικού ζεύγους στρεφόταν προς την υποστήριξη των πόθων των Ελλήνων και κατά συνέπεια ήταν υπέρ των επαναστατικών κινημάτων. Η παράλληλη υποστήριξη των πολιτικών και στρατιωτικών παραγόντων σε αυτές τις ενέργειες, έστρεψε την Αγγλία και τη Γαλλία στην ανάμειξη των εσωτερικών ζητημάτων της Ελλάδας και ύστερα από τις πρώτες προειδοποιήσεις, που έπεσαν στο κενό, προχώρησαν σε απόβαση στρατιωτικών σωμάτων στον Πειραιά και στο ναυτικό αποκλεισμό του. Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν τον Όθωνα στην κήρυξη της ελληνικής ουδετερότητας, τη διακοπή των επαναστατικών δράσεων και τη γενικότερη κατάπαυση του ακήρυχτου πολέμου. Έπειτα στράφηκε στην αλλαγή της φιλορωσικής κυβέρνησης και τη δημιουργία νέας με τον Αλ. Μαυροκορδάτο. Το όλο κλίμα που είχε δημιουργηθεί, έθετε την Ελλάδα περισσότερο κατά της Αγγλίας και της Γαλλίας παρά κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αγγλογαλλική κατοχή.
Το δίδαγμα
Οι κινήσεις της Ελλάδας τη δεδομένη στιγμή δε μπορούσαν να συγκρουστούν με τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ δεν πρέπει να λησμονούμε πως από την πλευρά τους οι δυνάμεις αυτές συνέβαλαν κάπως στη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Μια από τις συνέπειες του Κριμαϊκού πολέμου μπορεί να θεωρηθεί η έξωση του Όθωνα και η επιβολή μιας νέας δυναστείας. Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων έστρεψαν την πολιτική σκηνή της χώρας στο σταδιακό αποχωρισμό της προσήλωσης των κομμάτων στις ξένες χώρες. Μεγάλος χαμένος στην όλη υπόθεση ήταν ο Όθωνας που έχασε τα όποια ερείσματα εμπιστοσύνης είχε και τελικά απομακρύνθηκε από το θρόνο της Ελλάδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωστής Κώστας, «Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας, Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους 18ος-21ος αιώνας», Εκδότης: Πόλις 2018
- Dakin Douglas, «Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», Εκδότης: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2012
