Του Ανδρέα Πετρόπουλου,
Ο ενικός υπάρχει στις ζωές των ανθρώπων, για να δίνει αμεσότητα, φιλικότητα και να νιώθουμε ο ένας κοντά τον άλλον, ενώ μιλάμε για τα ίδια πράγματα και έχουμε τον ίδιο τρόπο σκέψης. Υπάρχει στις ζωές μας, τη δουλειά μας και το κυριότερο, χρησιμοποιείται ακόμη και από ανθρώπους που δεν μας γνωρίζουν και δεν μας έχουν συστηθεί ποτέ.
Είναι ωραίο, όμως, να μας απευθύνεται κάποιος στον ενικό;
Αν το δει κάποιος απ’ την άποψη της φιλικής διάθεσης προς όλους, που, μάλιστα, είμαστε χαρακτήρες και προσωπικότητες, που διακατέχονται απ’ το allegro*, τότε θα καταλάβεις ότι το να σου απευθυνθεί κάποιος στον ενικό μόνο κακό δεν είναι.
Σε κάνει να νιώθεις μια ασφάλεια, ότι μπορείς να δεις φιλικά τον άλλον και να του ανοιχθείς, πολλές φορές, όμως, οι άνθρωποι κρατάμε τους τύπους, ακόμα και στους πιο κοντινούς μας ανθρώπους. Μιλάμε για δύο, λες και μια προσωπικότητα έχει ακόμη πέντε ή έξι πρόσωπα. Νιώθουμε τόσο καθωσπρέπει, που αυτός ο καθωσπρεπισμός καταντάει γελοίος.
Πώς καθιερώθηκε, όμως, ο πληθυντικός στις ζωές των ανθρώπων;
Ο πληθυντικός έχει πίσω του και μια ιστορία. Ο πληθυντικός έχει ρίζες απ’ τους βασιλείς και τους ευγενείς της τότε εποχής στη χώρα του «Ποτέ». Πραγματικά, νιώθεις πως είσαι βασιλιάς, όταν σου μιλούν στον πληθυντικό, ενώ οι Αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν ποτέ πληθυντικό σεβασμού ή μη οικειότητας. Ειρωνεία, ναι, πληθυντικό, ωστόσο, δεν χρησιμοποιούσαν ποτέ.
Οι άνθρωποι, εντούτοις, και κυρίως οι Γάλλοι αριστοκράτες, ήθελαν πάντα ένα γλωσσικό ιδίωμα, που θα τους ξεχώριζε απ’ τον λαό και έτσι έφτιαξαν τον πληθυντικό ευγενείας (pluriel de politesse) και τον επέβαλαν με αυταρχισμό και στις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις. Στην αριστοκρατία της Αθήνας, πέρασε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, καθώς οι οικογένειες αυτές ήθελαν να φαίνονται αριστοκράτες, σύμφωνα με τον λαό. Κι έτσι άρχισε το παιχνίδι της μίμησης, που ξεκίνησαν να μιλούν μισά ελληνικά και μισά γαλλικά επάνω στις συζητήσεις τους.
Ο ενικός για πολλούς αποτελεί προσβολή, όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Αποτελεί μια φιλοσοφία και έχει μια έκφραση απλοϊκότητας, καταργώντας τα πολλά πολλά ιδιόρρυθμα ξενόφερτα του πληθυντικού. Ξεκίνησε να χρησιμοποιείται στις τέχνες και την Αρχαία Ελλάδα κι αποτελεί πλέον την κύρια μορφή ιδιωματισμού και λεξιλογίου. Ο ενικός είναι έντονος στις διαπροσωπικές σχέσεις, όταν λέμε ότι παραγνωριστήκαμε με τον άλλον. Είναι, όμως, έτσι; Ή οι περισσότεροι άνθρωποι μάς δίνουν το δικαίωμα λόγω ηλικίας ή συμπεριφοράς να τους μιλάμε στον ενικό;
Είναι καταστροφή για τις διαπροσωπικές σχέσεις ο ενικός λόγος;
Όχι, είναι απολύτως σεβαστό. Δεν σημαίνει ότι, επειδή θα μιλήσεις στον ενικό στον άλλον, που έχεις απέναντί σου, δεν τον σέβεσαι κιόλας. Ο σεβασμός εκφράζεται με πολλούς και έμμεσους τρόπους και κερδίζεται, δεν επιβάλλεται από κανέναν. Είναι κάτι, που δεν θα στο προσφέρει ο πληθυντικός ευγενείας. Είναι σαν να ξεκινήσεις να βλέπεις τον εαυτό σου σαν αριστοκράτη στον καθρέπτη και κάθε πρωί να του μιλάς στον πληθυντικό. Θα το άντεχες; Δεν ξέρω για σένα, εγώ πάντως όχι.
*allegro με ζωντανό χαρούμενο, όρος που χρησιμοποιείται κυρίως στη μουσική και προέρχεται απ’ την ιταλική λέξη “allègre”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Γιατί σήμερα χρησιμοποιούμε τόσο πολύ τον πληθυντικό αντί του ενικού, veganworld.gr, διαθέσιμο εδώ
