Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Πώς μπορείς να εξηγήσεις σε ένα παιδί πόσο κακό μπορεί να προκαλέσει ο άνθρωπος στον πλανήτη, πετώντας σκουπίδια και πλαστικά οπουδήποτε γύρω του σαν να μην τον επηρεάζει η επιβάρυνση του περιβάλλοντος; Πώς δημιουργείς τελικά οικολογική συνείδηση στα παιδιά μέσα σε έναν κόσμο ενηλίκων «πνιγμένο» από σκουπίδια και πλαστικά όπου κυριαρχεί το ερώτημα: «Μα τόσο μεγάλο πρόβλημα θα προκαλέσει το σκουπίδι ενός μόνο ανθρώπου;». Σκέφτομαι ότι ανάμεσα στα 7,5 δισεκατομμύρια του πληθυσμού της Γης, αν ο καθένας θέτει αυτό το ερώτημα τη στιγμή λίγο πριν πετάξει κάτω το σκουπίδι του και, αναλογιζόμενη πόσα σκουπίδια πετάει ο καθένας μας καθημερινά, το πρόβλημα που δημιουργείται τελικά δεν είναι απλώς μεγάλο, αλλά επικίνδυνο.
Έχουμε, επομένως, ένα πρόβλημα για την επίλυση του οποίου οι ενήλικες του παρόντος και του παρελθόντος φαίνεται πως δεν τα έχουμε καταφέρει ιδιαίτερα καλά, με αποτέλεσμα να αναζητούμε τη λύση στους ενήλικες του μέλλοντος: στα παιδιά. Τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά, λοιπόν, θα αναλάβουν δράση για να σώσουν το μοναδικό και εύθραυστο πλανητικό «σπιτικό» τους θίγει στο βιβλίο της Μια θάλασσα πλαστικά η Κατρίνα Τσάνταλη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, όπου με μια εξαιρετική εικονογραφημένη ιστορία παρουσιάζει μια σχολική τάξη στον βυθό, η οποία δέχεται μια πρωτόγνωρη «καταιγίδα» από πλαστικά καλαμάκια.
Ο κύριος Χταπόδης σε ρόλο δασκάλου μαζί με τους μαθητές του, διάφορα ψαράκια και οστρακοειδή αναζητούν τη λύση στο πρόβλημα της μόλυνσης των υδάτων, αναφέρονται για πρώτη φορά στην ανακύκλωση, στην υπέρμετρη χρήση του πλαστικού από τους ανθρώπους, που καταλήγει να καταστρέφει το περιβάλλον, και συμπεραίνουν ότι είναι ζήτημα συνεργασίας με τους ανθρώπους η σωτηρία του οικοσυστήματος συνολικά. Σε μια περιπετειώδη ιστορία, δηλαδή, με ήρωες πλάσματα της θάλασσας σε παιδική ηλικία αλλά και παιδιά ανθρώπων που συνεργάζονται για να πετύχουν έναν κοινό σκοπό, που δεν είναι άλλος από τον καθαρισμό και την προστασία των ακτών, των υδάτων, του περιβάλλοντος συνολικά, η Κ. Τσάνταλη εκφράζει ηχηρά την ευθύνη του καθενός μας απέναντι στο πρόβλημα.
Πάνε μήνες που διάβασα το συγκεκριμένο βιβλίο. Ωστόσο, το έφερα ξανά στο μυαλό μου με αφορμή την πρόσφατη συμμετοχή μου σε εθελοντική δράση καθαρισμού ενός υδροβιότοπου. Η εικόνα που αντικρύσαμε όσοι εθελοντές βρεθήκαμε εκεί ήταν αποκαρδιωτική: σκουπίδια κάθε λογής στοιβαγμένα παντού με έναν τρόπο που μας έκανε να αναρωτηθούμε «πώς μπόρεσαν άνθρωποι να επιτρέψουν να δημιουργηθεί ένας σκουπιδότοπος σε ένα μέρος που θα μπορούσε να αποτελεί «πνεύμονα» πρασίνου για τον τόπο τους;». Η απάντηση, φυσικά, μου ήταν ήδη γνωστή, όπως και η τραγική επιβεβαίωση ότι ο ωχαδερφισμός και η απορία: «Μα καλά τόσο πολύ θα επιβαρύνει το περιβάλλον ένα μικρό σκουπίδι;» εξακολουθούν να αποτελούν τη συνηθέστερη προσέγγιση του θέματος από τους ανθρώπους που βλέπουν τέτοιου είδους συμπεριφορές. Τελικά, όμως, ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη; Ποιος δραστηριοποιείται για να διορθωθεί αυτή η κατάσταση;
Στο βιβλίο της Κ. Τσάνταλη η ελπίδα για το περιβάλλον έρχεται από τα παιδιά, τόσο από εκείνα που ζουν στον βυθό όσο και από εκείνα που ζουν στη στεριά και είναι τα παιδιά των υπαίτιων για την καταστροφή του πλανήτη, την αλόγιστη χρήση πλαστικού και την ανύπαρκτη ανακύκλωσή του. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στον εθελοντικό καθαρισμό του υδροβιότοπου που συμμετείχα. Ανάμεσα σε περίπου 15 ενήλικες βρέθηκε ένα παιδί. Ένα μικρό κορίτσι βρέθηκε να μαζεύει σκουπίδια, συνειδητοποιώντας με τον πιο βιωματικό τρόπο πόσο μεγάλο κακό μπορούν να προξενήσουν οι άνθρωποι στο σπίτι τους χωρίς καν να τους απασχολεί. Το όνομά της; Ελπίδα.
Όσο τυχαίο μπορεί να είναι το όνομα ενός παιδιού στη συγκεκριμένη συγκυρία τόσο εύστοχος είναι ο συμβολισμός μέσα στην τυχαιότητά του ότι τελικά υπάρχει αυτή η ελπίδα, αρκεί να της δώσουμε χώρο και τρόπο για να εκφραστεί, να καταλάβει χωρίς πολλές εξηγήσεις ότι η ευθύνη για την προστασία του περιβάλλοντος είναι ατομική και βαραίνει τον καθένα μας. Το μεγάλο μας «σπίτι» θα συνεχίσει να μας φιλοξενεί για όσο εμείς φροντίζουμε για κάθε επόμενη μέρα που θα έρχεται για να μας υπενθυμίζει ότι μέσα στο αχανές σύμπαν βρεθήκαμε ως υπάρξεις και οφείλουμε στους εαυτούς μας να μπορέσουμε να επιβιώσουμε, διασφαλίζοντας την επιβίωση και των υπόλοιπων ειδών με σεβασμό. Και μπορεί ατομικά να θεωρούμε τον εαυτό μας πολύ μικρό και ασήμαντο για να προκαλέσει καταστροφή, αλλά, ενώνοντας τις ατομικές μας ασημαντότητες, διαμορφώνουμε τη συλλογική μας σημασία και δύναμη ώστε να διαφυλάξουμε την ισορροπία του κόσμου μας, κάνοντας τη ζωή μας μέσα σε αυτόν ποιοτικότερη.
Εν τέλει, δεν ξέρω αν η Γη αντέχει άλλα σκουπίδια. Ίσως το ερώτημα που θα έπρεπε να τεθεί θα ήταν αν εμείς αντέχουμε άλλα σκουπίδια, όμως η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα φαίνεται στον τρόπο που διαχειριζόμαστε το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος συλλήβδην. Στο βιβλίο της Κ. Τσάνταλη καθίσταται σαφές το τι πρέπει να γίνει. Η απλότητα μιας παιδικής ιστορίας δίνει το έναυσμα για να βρούμε λύση σε ένα πρόβλημα που δημιουργήσαμε και γιγαντώσαμε ως είδος και τώρα φαίνεται πως η μόνη λύση είναι η γαλούχηση των παιδιών με διαφορετικές αξίες ώστε να αποκτήσει ελπίδα ο πλανήτης! Σε έναν κόσμο γεμάτο σκουπίδια και σε «μια θάλασσα πλαστικά» οφείλουμε να φροντίσουμε η κάθε ελπίδα στα μάτια κάθε παιδιού να γίνει η πραγμάτωση της υπόσχεσης ότι ο πλανήτης θα έχει ένα αισιόδοξο αύριο, καλυτερεύοντάς το κάθε σήμερα μέσω της ατομικής ευθύνης του καθενός από εμάς!
