Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Όπως προείπα στο τελευταίο άρθρο μου σχετικά με τον Οκταβιανό, σήμερα θα ασχοληθούμε με το διάδοχό του, Τιβέριο. Ο Τιβέριος ήταν υιός της συζύγου του Αυγούστου, Λιβίας, από προηγούμενο γάμο της με τον Τιβέριο Κλαύδιο Νέρωνα. Αργότερα, ο Αύγουστος τον πάντρεψε με τη μονάκριβη κόρη του Ιουλία. Ας δούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους.
Καθώς εισήλθε από μικρή ηλικία στον οίκο του Αυγούστου, εξαιτίας του θανάτου του πατέρα του, ο Τιβέριος ενεπλάκη στα πολιτικά και στρατιωτικά τεκταινόμενα της αυτοκρατορίας. Στην αρχή, ασχολήθηκε με τη δικηγορία και αργότερα εστάλη στην Ανατολή μαζί με τον Αγρίππα. Εκεί, επέτυχε την επιστροφή των αετών των λεγεώνων που κατείχαν οι Πάρθοι από την ήττα του Κράσσου στις Κάρρες και την ανεπιτυχή εκστρατεία του Μάρκου Αντωνίου εναντίον τους και τη μεταβολή της Αρμενίας σε υποτελές κράτος. Μετά την επιστροφή του στη Ρώμη έγινε πραίτορας και απεστάλη στη Δύση για να συνδράμει τον αδερφό του, Δρούσο, στο γερμανικό μέτωπο και προσάρτησε τη Ραιτία στα αυτοκρατορικά εδάφη. Για της επιτυχίες αυτές του παραχωρήθηκε η Υπατία του έτους 13 π.Χ.
Ο αναπάντεχος θάνατος του Αγρίππα (12 π.Χ.) είχε ως αποτέλεσμα το αναγκαστικό διαζύγιό του από την κόρη του μεγάλου στρατηγού, Βιψανία Αγριππίνα, και το γάμο του με τη χήρα του τέως πεθερού του, Ιουλία. Ο γάμος αυτός μόνο ευτυχής δε μπορεί να χαρακτηριστεί, λόγω των εντελώς αντίθετων προσωπικοτήτων του ζευγαριού. Νιώθοντας παραμελημένος ως προς τη διαδοχή, ως μελλοντικοί διάδοχοι του Αυγούστου προαλειφόταν οι υιοί του Αγρίππα, Γάιος και Λεύκιος, ή ο μικρότερος αδερφός του Δρούσος, αφού νίκησε το φύλο των Μαρκομάνων (6 π.Χ.) ο Τιβέριος «αυτοεξορίστηκε» στο νησί της Ρόδου. Η παραμονή του εκεί διήρκησε μέχρι το 2 μ.Χ., οπότε εξαιτίας του θανάτου του Λευκίου, ο Τιβέριος επέστρεψε στη Ρώμη. Ο θάνατος του Γαΐου (4) και η εξορία του Αγρίππα Ποστούμου, τελευταίου εν ζωή εγγονού του Αυγούστου από την Ιουλία, είχαν ως αποτέλεσμα την ανάδειξη του Τιβερίου στο μοναδικό υποψήφιο διάδοχο.
Έτσι, ο Τιβέριος αφού υιοθετήθηκε από τον Αύγουστο (13), έλαβε τη Δημαρχική και την Ανθυπατική εξουσία (tribunicia potestas και imperium proconsulare). O Αύγουστος, απεβίωσε το 14 και στη διαθήκη του άφηνε ως κληρονόμο κατά τα 2/3 τον Τιβέριο και κατά το 1/3 τηνσύζυγό του και μητέρα του Τιβερίου, Λιβία. Επίσης, προκαθοριζόταν ως μελλοντικός διάδοχος του Τιβερίου, ο ανιψιός του Γερμανικός. Μία από τις πρώτες ενέργειες του νέου αυτοκράτορα μπροστά στη Σύγκλητο ήταν η αποποίηση της εξουσίας (recusatio imperii) που ως αποτέλεσμα είχε την ενίσχυση της θέσης του. Η συνύπαρξη επίσης, του υιού του Τιβερίου, Δρούσου, με το Γερμανικό μόνο εύκολη δε μπορούσε να χαρακτηριστεί. Ο τελευταίος μάλιστα, στα πλαίσια περιοδείας στην Ανατολή (18-19) δε δίστασε να επισκεφθεί την Αίγυπτο, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό, αλλά πέθανε λίγο αργότερα στην Αντιόχεια (19), με τις φήμες να θεωρούν βασικό υπαίτιο του θανάτου του τον ίδιο τον Τιβέριο.
Ένα από τα βασικά προβλήματα του Τιβερίου ήταν η μυστικοπάθειά του, το άλλο ήταν η φιλύποπτη φύση του χαρακτήρα του. Εκμεταλλευόμενος τα μειονεκτήματα αυτά, ο φιλόδοξος Έπαρχος του Πραιτορίου, Σηιανός, συγκέντρωσε ολοένα και μεγαλύτερη εξουσία στα χέρια του. Μετά και το θάνατο του Δρούσου (23), ο Σηιανός συνήψε σχέση με τη χήρα του, Λιβίλλα, με στόχο να διεκδικήσει στο μέλλον την εξουσία. Κουρασμένος από τη διοικητική μέριμνα και τις συνεχείς διαφωνίες με τη μητέρα του (ούτε στην κηδεία της δεν παρευρέθηκε, ενώ αρνήθηκε να αναγνωρίσει το ψήφισμα της Συγκλήτου, με βάση το οποίο η Λιβία ανακηρυσσόταν θεά το 29), ο Τιβέριος επέλεξε να απομονωθεί στην έπαυλή του στο Κάπρι. Τότε, ξεκίνησε μία σειρά δικών Συγκλητικών με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και όταν ο Σηιανός έγινε αρκετά απειλητικός, εξοντώθηκε (31).
Στο διοικητικό τομέα, η πολιτική του χαρακτηρίζεται από στασιμότητα. Έμεινε πιστός στο αυγούστειο δόγμα μη επέκτασης της αυτοκρατορίας, επί της αρχής του δεν προσαρτήθηκε καμία νέα επαρχία, ενώ και οι επαρχιακοί διοικητές παρέμεναν για πολλά χρόνια στις θέσεις τους. Έτσι για παράδειγμα, ο Πόντιος Πιλάτος ήταν για δέκα χρόνια έπαρχος (praefectus) της Ιουδαίας. Κατεστάλησαν όμως, πολλές τοπικές εξεγέρσεις (Αφρική και Γαλατία) και όταν σεισμός έπληξε τη Μικρά Ασία (17) ανοικοδόμησε εξ ιδίων χρημάτων δώδεκα πόλεις. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Τιβέριος προσπάθησε να καθορίσει τη διαδοχή του. Στα πλαίσια αυτά έφερε στο Κάπρι τον υιό του Γερμανικού, Γάιο (ευρύτερα γνωστό ως Καλιγούλα), τον οποίο άφησε κληρονόμο της περιουσίας του εξ ημισείας μαζί με το βιολογικό του εγγονό Τιβέριο Γέμελλο.
Η είδηση του θανάτου του (37) έγινε δεκτή στη Ρώμη με ενθουσιασμό, το σύνθημα ήταν: «πετάξτε τον Τιβέριο στον Τίβερη». Η Σύγκλητος αρνήθηκε να του αποδώσει θεϊκές τιμές, ενώ ο διάδοχός του, Καλιγούλας δολοφόνησε το Γέμελλο μετά από κάποιο διάστημα. Η βασιλεία του Καλιγούλα (37-41) παρά τη συγκρατημένη της αρχή εξελίχθηκε σε κράτος του παραλόγου. Στο επόμενό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με την αρχή του ανιψιού του Τιβερίου, Κλαυδίου (41-54).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mackay Ch., Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία, Παπαδήμας, Αθήνα 2014, σ. 259-266.
- Μπουραζέλης Κ., Oι τρόφιμοι της Λύκαινας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, σ. 264-267.
- Σακελαρίου Μ., «Από την αρχή της μονοκρατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου ως το τέλος της Δυναστείας των Φλαβίων (30 π.Χ.-96 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 90-95.
