Εθισμός στα τυχερά παιχνίδια: Στάδια και μέθοδοι αντιμετώπισης (Α’ Μέρος)

Της Χριστίνας Σονούντα,

Όταν τα τυχερά παιχνίδια εξελιχθούν σε εθισμό, η καταπολέμησή του δεν είναι εύκολη. Ωστόσο, η αντιμετώπισή του είναι δυνατή, καθώς υπάρχουν αρκετές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν τους παίχτες να κερδίσουν τη μάχη ενάντια στον εθισμό στον τζόγο, στον παθολογικό τζόγο ή στη διαταραχή τζόγου.

Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι ότι ο εξαρτημένος πρέπει να αποδεχτεί το πρόβλημά του. Ειδάλλως, οι πιθανότητες να απελευθερωθεί από τον έλεγχο που ασκεί ο τζόγος στη ζωή του είναι μηδαμινές. Παρόλο που η λογική πίσω από το πρώτο βήμα είναι προφανής, αποτελεί συχνά ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια στην αντιμετώπιση του εθισμού στον τζόγο. Ο εθισμός στον τζόγο, ειδικά στις πιο εξελιγμένες μορφές του, μοιάζει συχνά με έναν ακατανίκητο εχθρό. Μπορεί να ασκεί τεράστιο έλεγχο στο μυαλό του ασθενή, κάνοντάς τον να πιστεύει ότι τα πάντα είναι έξω από τον έλεγχό του. Αν ο ασθενής έχει συνειδητοποιήσει ότι τα τυχερά παιχνίδια είναι πλέον για εκείνον κάτι παραπάνω από ένα είδος διασκέδασης και θέλει να αποκτήσει ξανά τον έλεγχο στη ζωή του, βρίσκεται στον σωστό δρόμο. Έχει, όμως, μεγάλη διαδρομή ακόμη.

O ψυχίατρος Robert L. Custer, πρωτοπόρος στις σύγχρονες θεραπείες για τον παθολογικό τζόγο, περιέγραψε ένα μοντέλο που περιέχει τα τρία στάδια παρορμητικού τζόγου και τα τρία στάδια αποκατάστασης. Έχουν περάσει δεκαετίες από την πρώτη φορά που περιεγράφηκαν τα στάδια αυτά και ο κλάδος των τυχερών παιχνιδιών έχει εξελιχθεί σημαντικά από τότε, αλλά οι βασικές αρχές παραμένουν οι ίδιες. Τα τρία στάδια του παρορμητικού τζόγου είναι τα εξής: το στάδιο κερδών, το στάδιο απωλειών και το στάδιο της απόγνωσης. Αφού περάσει από αυτά τα στάδια, το άτομο φτάνει επί της ουσίας στον πάτο. Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από απελπισία, συμπτώματα στέρησης και συναισθηματικές κρίσεις. Το άτομο μπορεί να οδηγηθεί σε εγκλήματα για να βρει χρήματα για τον τζόγο, σε κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών, αλλά και σε αυτοκτονικές σκέψεις.

Αναλυτικά τα στάδια είναι:

1^ο  στάδιο: Κρίσιμο στάδιο, αφού ο ασθενής αρχίζει να σκέφτεται σε σημαντικό βαθμό τι έχει κάνει και τι κάνει τώρα. Συνειδητοποιεί τι έχει συμβεί, παίρνοντας την ευθύνη των ενεργειών του. Σταματά να παίζει και ξεκινά να σκέφτεται καθαρά, ενώ η επιθυμία να παίξει τυχερά παιχνίδια δεν επηρεάζει όλα όσα κάνει. Αναλύει την οικονομική κατάστασή του και αρχίζει να σκέφτεται τι πρέπει να κάνει. Είναι πολύ πιθανό ο εθισμός να έχει χειροτερέψει την οικονομική κατάσταση του ασθενούς. Σε αυτό το στάδιο, ο ασθενής αρχίζει να σχεδιάζει πώς θα αποπληρώσει τα χρέη του και πώς θα αποκτήσει ξανά τον έλεγχο των οικονομικών του.

2^ο στάδιο-στάδιο επαναφοράς: Ο ασθενής συνεχίζει τη διαδικασία που ξεκίνησε στο 1^ο στάδιο με πραγματικές αλλαγές. Η διαδικασία αυτή απαιτεί βελτιώσεις σε πολλούς τομείς, όπως προσωπική εξέλιξη, βελτίωση των σχέσεών του και βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης. Όσον αφορά τα οικονομικά του ασθενή, είναι απαραίτητο να ακολουθεί την απαιτούμενη διαδικασία αποπληρωμής των χρεών του, ενώ ταυτόχρονα εστιάζει τις προσπάθειές του να πληρώσει τους τρέχοντες λογαριασμούς. Επιπλέον, θα πρέπει να κάνει ότι περνά από το χέρι του για να λύσει πιθανά νομικά προβλήματα που μπορεί να έχουν προκύψει από τον τζόγο. Στη συνέχεια, πρέπει να αποδεχτεί τον εαυτό του όπως πραγματικά είναι, με τα δυνατά σημεία, αλλά και τις αδυναμίες του. Με αυτό τον τρόπο κερδίζει τον αυτοσεβασμό του και γίνεται λιγότερο ανυπόμονος και ευερέθιστος. Ξεκινά νέες δραστηριότητες, αποκτά νέα ενδιαφέροντα και δημιουργεί στόχους για το μέλλον. Σιγά-σιγά περνάει όλο και περισσότερο χρόνο με τους αγαπημένους του, προσπαθώντας να βελτιώσει τις σχέσεις μαζί τους.

3^ο στάδιο: Αφού ο παθών έχει ξαναχτίσει τη ζωή του, του δίνεται η ευκαιρία να εξελιχθεί ακόμη περισσότερο να βελτιώσει τον εαυτό του, ανακαλύπτοντας έναν καινούριο και καλύτερο τρόπο ζωής. Αυτό είναι το στάδιο της εξέλιξης. Σταματά να σκέφτεται τον τζόγο, όντας σε θέση να αντιμετωπίσει ό,τι του φέρει η ζωή. Μάλιστα, μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα χωρίς την επιρροή που είχε ο τζόγος στη συμπεριφορά του. Είναι σε θέση να θυσιάζεται για τους άλλους, προσφέροντας στοργή και προσοχή στους γύρω του. Επιπλέον, η εμπειρία αντιμετώπισης του εθισμού στον τζόγο του προσφέρει επίγνωση. Αρχίζει να κατανοεί τον εαυτό του και τους άλλους καλύτερα από πριν, κάνοντάς τον πιο δυνατό στη μετέπειτα ζωή.

Παρόλο που τα τρία στάδια που περιγράφονται παραπάνω είναι χρήσιμα εργαλεία για να κατανοηθεί η διαδικασία αποκατάστασης, δεν είναι ιδανικά για να αναγνωρίσει ο παθών πιθανές υποτροπές, που είναι αρκετά συνηθισμένες ακόμη και σε περιόδους σταθερής ανάκαμψης.

Το Διαθεωρητικό Μοντέλο, που περιγράφει τα πολλαπλά στάδια αλλαγής, αναπτύχθηκε στο τέλος της δεκαετίας του ‘70 μέσω της μελέτης της εμπειρίας καπνιστών που αντιμετώπιζαν τους δικούς τους εθισμούς. Αυτό το μοντέλο λειτουργεί βάσει της υπόθεσης ότι το άτομο κάνει συνεχείς αλλαγές στις συνήθειές του στη διάρκεια μιας κυκλικής διεργασίας, αντί να τις κάνει γρήγορα και αποφασιστικά.

Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, υπάρχουν έξι στάδια αλλαγής:

1. Μη προβληματισμός: Εδώ, το άτομο δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι η συμπεριφορά του είναι προβληματική ή ότι θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες. Δεν σκοπεύει να αναλάβει δράση στο κοντινό μέλλον και συχνά υποτιμά τις αρνητικές συνέπειες.
2. Προβληματισμός: Το άτομο σκοπεύει να αρχίσει να συμπεριφέρεται με πιο υγιείς τρόπους και να απέχει από μη υγιείς συμπεριφορές στο κοντινό μέλλον. Αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά του μπορεί να είναι προβληματική, ενώ αρχίζει να σκέφτεται προσεκτικότερα και αναλυτικότερα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που θα επιφέρουν οι αλλαγές στη συμπεριφορά του. Βέβαια, στο στάδιο αυτό, το άτομο μπορεί να εξακολουθεί να μην είναι σίγουρο αν θέλει να κάνει αλλαγές ή όχι.
3. Προετοιμασία: Το άτομο είναι έτοιμο να αναλάβει δράση εντός του επόμενου μήνα. Ξεκινά, κάνοντας μικρά βήματα προς την επιθυμητή αλλαγή, και πιστεύει ότι οι αλλαγές θα οδηγήσουν σε έναν υγιέστερο τρόπο ζωής.
4. Δράση: Το άτομο έχει κάνει μια πρόσφατη αλλαγή και σχεδιάζει να συνεχίσει να προχωράει μπροστά. Αυτό μπορεί να γίνεται εμφανές μέσω αλλαγών στην προβληματική συμπεριφορά ή μέσω της απόκτησης νέων υγιών τρόπων συμπεριφοράς.
5. Διατήρηση: Το άτομο έχει καταφέρει να διατηρήσει την καινούρια συμπεριφορά του για κάποια χρονική περίοδο (περισσότερο από 6 μήνες), σκοπεύοντας να συνεχίσει να τη διατηρεί στο μέλλον. Κάνει μεγάλη προσπάθεια για να αποφύγει τις υποτροπές και δεν θέλει να ξανακυλήσει στην προηγούμενη μη υγιή συμπεριφορά του.
6. Τερματισμός: Το άτομο δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη μη υγιή συμπεριφορά του και αισθάνεται σίγουρο ότι δεν θα ξανακυλήσει. Ωστόσο, πολύ λίγοι φτάνουν σε αυτό το στάδιο. Οι περισσότεροι παραμένουν στο στάδιο διατήρησης και γι’ αυτόν τον λόγο το στάδιο κατάληξης είναι πολύ σπάνιο.

Παρόλο που οι ενδεχόμενες υποτροπές αναφέρονται μόνο στο στάδιο διατήρησης, μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή. Αυτές οι υποτροπές μπορεί μεν να προκαλούν καθυστερήσεις στο ταξίδι προς την αποκατάσταση, ωστόσο είναι πολύ σημαντικό να μην χάνει την ελπίδα του ο ασθενής και να συνεχίζει την πρόοδό του.

Τα δύο μοντέλα που προαναφέρθηκαν έχουν συγκεκριμένους περιορισμούς και δεν είναι τέλεια, μπορούν όμως να βάλουν τον ασθενή στην κατάλληλη θέση για να κερδίσει τη μάχη. Ας δούμε πώς μπορεί να το κάνει. Μπορεί ο ασθενής να είναι σε θέση να καταπολεμήσει τον εθισμό στον τζόγο μόνος του χωρίς να αναζητήσει οποιοδήποτε είδος βοήθειας από αγαπημένα πρόσωπα ή από ειδικούς, πράγμα αρκετά επιθυμητό, αλλά συνάμα είναι και η δυσκολότερη επιλογή. Πολλές φορές, ο εθισμένος είναι υπερβολικά δύσκολο να μιλήσει σε κάποιον για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει με τον τζόγο. Ωστόσο, είναι το πρέπον και ιδιαίτερα ωφέλιμο για την αποκατάστασή του.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Thomson S. Hunter (2020), ΦΟΒΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΣΤΟ ΛΑΣ ΒΕΓΚΑΣ, ΠΑΤΑΚΗ
• Αναστασιάδης Η. (2016), Δευτέρα, KEY BOOKS
• Blaszczynski A. (2003), ΤΖΟΓΟΣ Ξεπερνώντας το πάθος για τα τυχερά παιχνίδια
• Fleming I. (1953), Casino Royale, ΔΙΟΠΤΡΑ
• Algren N. (1949), The Man with the Golden Arm, Doubleday