Μιλάει στον Νίκο Μελιτσιώτη,
Η Χρυσαυγή Σακελλαροπούλου, ταλαντούχα καλλιτέχνιδα και σχεδιάστρια των graphic novels «Θεοφανώ: Μια Βυζαντινή Ιστορία» και «1821: Η Αρχή της Επανάστασης», σε κείμενα και έρευνα του Θεοχάρη Σπύρου, μιλάει στο OffLine Post, αναλύοντας τα στάδια δημιουργίας ενός ιστορικού graphic novel και πώς αυτό μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που η νέα γενιά βλέπει την Ιστορία.
- Προηγήθηκε της «Αρχής», ένα εξαιρετικό graphic novel για την Αυτοκράτειρα Θεοφανώ. Πώς προέκυψε το ιστορικό αυτό άλμα, από το Βυζάντιο στην Επανάσταση του 1821;
Καταρχάς, το «Θεοφανώ» ήταν το πρώτο μας project και δεν ξέρουμε τι μας περιμένει. Να αναφέρω, ότι είναι μια αυτοέκδοση και τα δύο μας βιβλία, δηλαδή τα δημιουργήσαμε μόνοι μας, χωρίς κάποιον εκδοτικό οίκο. Θέλαμε να τα προωθήσουμε μόνοι μας, καθώς, όταν κάτι το έχεις φτιάξει μόνος σου, το προωθείς με πολύ διαφορετικό τρόπο από το πώς θα το προωθούσε μια εκδοτική. Οπότε το πήραμε πάνω μας και είπαμε, ό,τι είναι να γίνει, ας γίνει. Η αυτοέκδοση και οι παράμετροί της ήταν κάτι με το οποίο ασχοληθήκαμε για πρώτη φορά, γι’ αυτόν τον λόγο η «Θεοφανώ» είχε τελειώσει το καλλιτεχνικό της κομμάτι πολύ καιρό πριν την έκδοσή της. Πέρασε σχεδόν ένα εξάμηνο από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η διαδικασία. Βγάλαμε το αγγλικό στην Amazon και μετά ξεκινήσαμε τις διαδικασίες της ελληνικής έκδοσης.
Έτσι, μέσα σε αυτό το εξάμηνο, σκεφτήκαμε να κάνουμε κάτι για τα 200 χρόνια. Θέλαμε να βάλουμε το λιθαράκι μας, να κάνουμε κάτι δικό μας για την επέτειο των 200 Χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Ήταν, δηλαδή, ανεξάρτητα τα δύο μεταξύ τους. Θεωρήσαμε, όταν ξεκινήσαμε το project για το 1821, πως θα βγει ευκολότερα, ότι είναι πιο ανάλαφρο και θα βγει μικρότερο σε έκταση. Βέβαια, κατέληξε να είναι ίδιες σελίδες με τη «Θεοφανώ». Ξεκίνησε σαν ένα project, το οποίο θα μας βοηθούσε να ανοίξουμε το portfolio μας, να προωθήσουμε λίγο τη δουλειά μας στα νέα παιδιά. Βέβαια, και τα δύο έχουν παρόμοιες θεματολογίες, βασίζονται πάνω στην ίδια ιδεολογία. Θέλουμε να προβάλλουμε κάποιες πτυχές της ιστορίας, οι οποίες είναι σχετικά άγνωστες, να προβάλλουμε κάποιους αφανείς ήρωες της ελληνικής ιστορίας. Πάνω, δηλαδή, στο ίδιο πνεύμα με τη «Θεοφανώ» φτιάξαμε και το «1821: Η Αρχή», το οποίο αφορά τη ζωή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, πώς ξεκίνησε, πού κατέληξε, ενώ, παράλληλα, παρουσιάζουμε και το ιδεολογικό περιβάλλον στην Ελλάδα και την Ευρώπη και πώς όλο αυτό έφερε την ελληνική επανάσταση.
- Υπάρχουν ήρωες της Επανάστασης με πιο συναρπαστική και πλούσια σε γεγονότα ζωή. Για ποιον λόγο επιλέξατε, με τον κ. Θεοχάρη Σπύρου, την ιστορία του Αλέξανδρου Υψηλάντη ως θέμα του Graphic Novel;
Όπως είπα και πριν, η ιδέα ήταν να προβάλλουμε κάποιον από τους ήρωες της επανάστασης, ο οποίος φέτος δεν θα τιμηθεί. Θέλαμε να παρουσιάσουμε κάτι διαφορετικό, που θα έκανε την έκδοση να ξεχωρίσει λίγο από τις άλλες. Στόχος μας ήταν να προβάλλουμε μια πλευρά της επανάστασης ξεχασμένη, μιας και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έδρασε σε κάποιες περιοχές, οι οποίες είναι εκτός των συνόρων της σύγχρονης Ελλάδας, και για αυτόν τον λόγο δεν θα τιμηθεί φέτος τόσο πολύ. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για παράδειγμα, έδρασε στην Τριπολιτσά και θα τιμηθεί εκεί και κάποιοι ακόμα ήρωες, εντός των ελληνικών συνόρων, θα τιμηθούν στις περιοχές απ’ όπου κατάγονται. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, πέραν του ότι έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο στην έναρξη της επανάστασης και στα γεγονότα που προηγήθηκαν, κατάγεται και έδρασε σε περιοχές που δεν ανήκουν στην Ελλάδα και δεν υπάρχουν εκεί Έλληνες να τον τιμήσουν. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι δεν θέλαμε να καταπιαστούμε με τη ζωή σημαντικών ηρώων, καθώς θα μας έπαιρνε πολύ καιρό. Τέλος, ήταν πολύ ωραία να συνδυάσουμε τα γεγονότα και τις εικόνες της τότε Ευρώπης μαζί με εικόνες από τον Βαλκανικό χώρο.
- Ποιες απεικονίσεις αποτέλεσαν τις πηγές έμπνευσής σου για την εικονογράφηση του έργου;
Γενικά, στην εποχή που διαδραματίζεται το comic αυτό, έχουμε πολλές οπτικές πηγές. Δεν δυσκολεύτηκα να βρω πηγές για την ενδυμασία, για τα κτίρια, καθώς και για τους στρατιωτικούς κύκλους. Επίσης, έχει απεικονισθεί και κινηματογραφικά αυτή η περίοδος, ενώ υπάρχουν και πολλά παραμύθια με απεικονίσεις για εκείνη την εποχή. Αυτή η περίοδος, σε εμένα, είναι πιο γνώριμη οπτικά. Σε αντίθεση με τη «Θεοφανώ», στο «1821» δεν δυσκολεύτηκα να αποτυπώσω κτίρια και ανθρώπους. Ήξερα πάνω κάτω πώς είναι αυτά. Έλαβα και πολλά references από το ΕΡΤflix, βλέποντας τη σειρά «Πόλεμος και Ειρήνη» του Τολστόι, η οποία με βοήθησε πολύ στην απεικόνιση της εποχής.
- Πόσο δύσκολο είναι και με ποια μέσα κατάφερες να απεικονίσεις με ακρίβεια τις ενδυμασίες, τα όπλα και τα λοιπά αντικείμενα και μέρη της εποχής;
Είχα πολλές εικόνες μπροστά μου στο χαρτί, τις οποίες συγκέντρωνα από το διαδίκτυο. Δεν μου ήταν τόσο δύσκολο όσον αφορά τις καθημερινές ενδυμασίες, όσο ήταν οι στρατιωτικές ενδυμασίες, καθώς ήταν πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, ανάλογα με τον βαθμό που είχε κάθε φορά ο Υψηλάντης. Μετά από λίγο, υπήρχε και μια δυσκολία στον ρουχισμό των τσολιάδων, γιατί και αυτός διαφοροποιείται ανάλογα με την περιοχή. Γενικά, όμως, δεν είχα μεγάλη δυσκολία, γιατί είχα αρκετά references και από τον κινηματογράφο και από πίνακες ζωγραφικής.
- Πώς ένιωθες, όταν αποτύπωνες τις ηρωικές μορφές του Αγώνα στο χαρτί;
Επειδή ήταν και η πρώτη φορά που έκανα κάτι τέτοιο, ήθελα να κάνω την καλύτερη δυνατή απεικόνιση, από την άποψη ότι αποτύπωνα μια πιο ανθρώπινη μορφή των ηρώων. Συνήθως η απεικόνισή τους, σε πίνακες ζωγραφικής και πορτραίτα, είναι πιο ηρωική και πομπώδης. Εμείς, όμως, καθώς δείχνουμε την καθημερινή τους ζωή και πώς αυτοί αλληλοεπιδρούσαν μεταξύ τους και με τον Υψηλάντη, έπρεπε να δείξουμε μια άλλη εικόνα, μέσα από την οποία ο αναγνώστης θα μπορέσει να συνδεθεί με τους ήρωες αυτούς. Μια χαρακτηριστική σκηνή, που εμένα με συγκίνησε και έχει καταγραφεί, ήταν μετά την ήττα στο Δραγατσάνι. Μιλάει ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με τον Τσακάλωφ και τον Ολύμπιο και κλαίνε. Είπαμε, πως αυτή τη σκηνή θα την αποτυπώσουμε οπωσδήποτε, και εμένα με συγκίνησε, καθώς ήταν πολύ αυθόρμητη. Μέσα από αυτή, κατάλαβα ότι ο Υψηλάντης ήταν ένας πολύ ρομαντικός και ευαίσθητος άνθρωπος και αυτό θέλησα να δείξω. Οπότε, μέσα από αυτό το βιβλίο και την οπτική απεικόνιση, εγώ προσωπικά συνδέθηκα με τους ανθρώπους, τους ένιωσα πιο κοντά μου από ποτέ και αισθάνθηκα πως έχω ένα κοινό παρελθόν με αυτούς. Ελπίζω να το νιώσουν και οι αναγνώστες. Είναι διαφορετικό να βλέπεις πώς πραγματικά έζησαν, περνώντας άσχημες καταστάσεις και κακουχίες, ποια ήταν τα κίνητρά τους και τι προηγήθηκε των πράξεων τους. Νομίζω ότι είναι μια διαφορετική προσέγγιση. Μακάρι αυτή να είναι μια αρχή και να υπάρξουν και άλλα παρόμοια έργα, όχι μόνο από εμάς, αλλά και από άλλους καλλιτέχνες.
- Η ιστορία αποτελεί, για πολλούς μαθητές, ένα από τα πιο ανιαρά μαθήματα. Θεωρείς πως πρωτοβουλίες, όπως η δική σας, μπορούν να καταστήσουν την επιστήμη αυτή ελκυστική προς τους νέους και όχι μόνο;
Το μάθημα της Ιστορίας, για εμένα, ήταν το χειρότερο. Είμαι της θετικής κατεύθυνσης και το μισούσα περισσότερο από όλα. Είχα κάποιους καθηγητές που ίσως με έκαναν να το αγαπήσω λίγο, τα μαθήματα όμως ήταν βασισμένα στην παπαγαλία. Αν και κατάφερνα παράγραφο παράγραφο να τα μάθω, την άλλη μέρα τα ξεχνούσα. Θυμάμαι μόνο ορισμένες στιγμές, που οι καθηγητές έκαναν κάποιον μονόλογο, ο οποίος είχε να κάνει με την καθημερινότητα και την προσωπική ζωή των ιστορικών προσώπων. Όμως, όσον αφορά ονόματα, ημερομηνίες και γεγονότα, με την παπαγαλία τα ξεχνούσα.
Ο λόγος που ασχολήθηκα με την ιστορία στα graphic novel ήταν ο Σπύρος Θεοχάρης, ο συγγραφέας, ο οποίος επιλέγει τις θεματολογίες. Στην αρχή, δεν γνώριζα και δεν ήμουν σίγουρη για πολλά πράγματα, όμως μου εξηγούσε τα γεγονότα και μου ανέλυε τι ακριβώς θα περιγράψουμε σε κάθε ιστορία, με αποτέλεσμα να μου αρέσει όλο και περισσότερο αυτό που κάναμε. Έχω μάθει πάρα πολλά πράγματα, ενώ, ακόμη και ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος είναι λάτρης της ιστορίας, παραδέχεται πως δεν έμαθε ιστορία στο σχολείο. Δυστυχώς, η ιστορία είναι πολύ μεγάλη και αχανής και, όπως λες και εσύ, το μάθημα είναι πολύ ανιαρό, καθώς πρέπει να καλυφθεί κάποιο συγκεκριμένο ποσοστό ύλης μέσα σε ένα σχολικό έτος. Ο μόνος τρόπος, για να μπορέσεις να αφομοιώσεις αυτές τις πληροφορίες και να σου μένουν στο μυαλό, είναι για εμένα το οπτικό κομμάτι. Για αυτό, πιστεύω, ότι το graphic novel μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά. Μπορείς να μάθεις ευκολότερα κάτι, π.χ. για τον Ιουστινιανό, γνωρίζοντας πως ήταν ο άνθρωπος και η καθημερινή τους ζωή, τι φορούσαν, πώς ήταν το Παλάτι και η Κωνσταντινούπολη εκείνη την εποχή. Μπορεί κάποιος όλα αυτά να στα δείξει με μια εικόνα και να σου μείνουν στο μυαλό. Επίσης, προσφέρουν γνώσεις, συνδέοντας πράγματα στο μυαλό και δημιουργώντας μια βάση, με την οποία ένα παιδί θα μπορέσει να διαβάσει ευκολότερα ένα πιο δύσκολο και σύνθετο βιβλίο. Πιστεύω, ότι τα παιδιά θα τα βοηθήσει πολύ αυτό το στιλ. Βέβαια, επειδή είμαστε λίγο πίσω ως χώρα, κάποιοι θα το θεωρούσαν ασέβεια, να φτιάξεις ένα επικό μυθιστόρημα τύπου Game of Thrones και να χρησιμοποιήσεις χαρακτήρες της ελληνικής ιστορίας, φέρνοντάς την έτσι πιο κοντά στα νέα παιδιά. Εγώ θεωρώ ότι πρέπει να γίνεται και μακάρι να ασχοληθούν περισσότεροι με αυτό.
- Η εποχή μας έχει ανάγκη από ηρωικά πρότυπα. Θα υπάρξει «Συνέχεια» και «Λήξη», μετά την «Αρχή», στο graphic novel;
Καταρχάς, εμείς δεν περιμέναμε την ανταπόκριση που είχαμε. Όταν το ξεκινήσαμε, δεν περιμέναμε ότι θα υπάρξει συνέχεια. Λόγω της Επανάστασης, ίσως και της επετείου των 200 χρόνων, εκδηλώθηκε πολύ ενδιαφέρον από τον κόσμο. Δεν το διαφημίσαμε σχεδόν καθόλου, το διαθέταμε μόνοι μας κι όμως, η ανταπόκριση ήταν μεγάλη και ξαφνική. Βλέποντας αυτήν την ανάγκη, που έχει ο κόσμος, να δει τους ήρωές του αποτυπωμένους σε μια ιστορία, σε ένα graphic novel, μάς έχει βάλει πολύ σε σκέψη. Πολλοί μας ζητάνε και κάποιους πολύ δημοφιλείς ήρωες, όπως είναι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος όμως απαιτεί πολλή δουλειά. Ειλικρινά μακάρι να μπορούσαμε να αφήσουμε ό,τι δουλειά κάνουμε και να ασχολούμαστε συνέχεια με αυτό, προκειμένου να μας βγει και η συνέχεια του graphic novel και να φτιάξουμε και άλλους ήρωες.
Τώρα, μελετάμε πολύ προσεκτικά το επόμενο θέμα μας. Η δημιουργία και η εικονογράφηση ενός novel παίρνει αρκετό καιρό, ανάλογα με την ιστορία και τις σελίδες. Πρέπει να σκεφτούμε πολύ προσεκτικά πού θα αφιερώσουμε τον χρόνο μας. Σίγουρα, θα θέλαμε να έχει συνέχεια η «Θεοφανώ», με τον γιο της, τον Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο, γιατί ήταν το πρώτο project που πιάσαμε, καθώς θέλαμε να εμβαθύνουμε σε αυτή τη σκοτεινή, για τον μέσο άνθρωπο, περίοδο. Αυτός ήταν ο αρχικός μας σκοπός και σίγουρα στον χρόνο θα υπάρξει συνέχεια. Τώρα, για το «1821: Η Αρχή», είμαστε σε σκέψεις. Δεν ξέρουμε αν θα υπάρξει συνέχεια. Μια σκέψη είναι, σαν ένα πιο ανάλαφρο project, να αφηγηθούμε τι έγινε, όταν ήρθε ο Δημήτριος Υψηλάντης στον Μοριά και πώς συνεχίστηκε εκεί η Επανάσταση.
