Πορνογραφικός «καταναγκασμός»

Της Κωνσταντίνας Αυγερινού,

Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (American Psychiatry Association) στην αναθεωρημένη έκδοση του DSM-5, προσέθεσε στην κατηγορία «Χρήσης ουσιών και εθιστικές διαταραχές» την υποκατηγορία «Διαταραχές του τζόγου», όπου ναι μεν προϋπήρχε με την μορφή της «Παθολογικής Χαρτοπαιξίας», όμως συμπεριλήφθηκε στους εθισμούς με τρόπο τέτοιο ώστε να ανοίξει τον δρόμο για την προσθήκη κι άλλων διαταραχών που έχουν χαρακτηριστικά εθιστικών διαταραχών. Η Υπερσεξουαλική Διαταραχή (Hypersexual disorder) θα μπορούσε πιθανόν να θεωρηθεί κομμάτι των διαταραχών αυτών και εκφράζεται με μια πληθώρα συμπεριφορών, όπως την υπέρμετρη σεξουαλική δραστηριότητα, την καταναγκαστική αυτοϊκανοποίηση, την χρήση διαδικτυακής πορνογραφίας, το τηλεφωνικό σεξ, τις επισκέψεις σε οίκους ανοχής και άλλες παρόμοιες καταστάσεις που αποσκοπούν στην σεξουαλική διέγερση του ατόμου.

Σε γενικές γραμμές, το σύνολο των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί για την πορνογραφία είναι αρκετά πρόσφατες, αφού είναι γνωστό πως ακόμη και σήμερα -πόσο μάλλον στο παρελθόν- αποτελεί ένα ταμπού που η κοινωνία δεν έχει πλήρως εξαλείψει, καθώς «ακουμπάει» πολύ «κρυφά» σημεία της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου, όπως είναι οι σεξουαλικές φαντασιώσεις και προτιμήσεις. Επιπρόσθετα, με το πέρασμα των χρόνων, άρχισε να δείχνει πως μπορεί να μετατραπεί σε εξάρτηση, κάτι που παλιότερα δεν απασχολούσε τους ειδικούς.

Η χρήση πορνογραφικού υλικού για προσωπική ικανοποίηση έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, εφόσον η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη, δωρεάν και εμπεριέχει μια τεράστια γκάμα θεματολογιών ώστε κάθε ανθρώπινη σεξουαλική φαντασίωση να αναπαρίσταται. Το διαδίκτυο είναι το πλέον σύνηθες μέσο. Ο μηχανισμός που φαίνεται να αναπτύσσεται πίσω από την αναγκαιότητα αυτή είναι, κατά κύριο λόγο, η ικανοποίηση που προσφέρεται από τον οργασμό όπου ο εγκέφαλος μεταφράζει την πράξη (οργασμό και λύση) ως ανταμοιβή ύστερα από ερέθισμα. Χρησιμοποιείται για την συναισθηματική ρύθμιση, όπως ακριβώς δηλαδή ένας αλκοολικός θα προβεί σε κατανάλωση αλκοόλ για την υποτιθέμενη λύση του προβλήματος του. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2012 από την Paula Hall, υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν το προφίλ των ατόμων που όχι μόνο παρακολουθούν, αλλά εκδηλώνουν εθιστική συμπεριφορά. Τα αισθήματα ντροπής, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η απώλεια ή η ανεπάρκεια σύναψης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων και τα ψυχολογικά προβλήματα είναι κάποια από αυτά.

Ερευνητικά αποτελέσματα υπάρχουν σχετικά και με τις συμπεριφορές που μπορεί να εκδηλώνουν άτομα με εθισμό, οι οποίες είναι κοινές στο μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων-χρηστών. Κάποια από αυτά τα ορόσημα που μπορεί να προϊδεάζουν για εθισμό στην πορνογραφία είναι:

• Ο χρόνος που ξοδεύεται στην διαδικτυακή πορνογραφία συνεχώς αυξάνεται, ασχέτως της ύπαρξης σεξουαλικού συντρόφου.
• Υπάρχει το αίσθημα πως η πορνογραφία προκαλεί διέγερση δίνοντας ένα αίσθημα ικανοποίησης που δεν είναι εφικτό να αποκτηθεί από αλλού.
• Υπάρχουν ενοχικές σκέψεις.
• Ξοδεύεται επιπλέον χρόνος για την περαιτέρω ανίχνευση ιστοτόπων με περιεχόμενο ενηλίκων με αποτέλεσμα να παραμερίζονται άλλες δραστηριότητες της καθημερινότητας.
• Εκδηλώνεται επιμονή ως προς την εκπλήρωση των σεξουαλικών επιθυμιών από τον σύντροφο, ακόμα κι αν αυτός αρνείται.
• Εμφανίζεται ανικανότητα οργασμού χωρίς να έχει προηγηθεί χρήση πορνογραφικού υλικού.

Η πορνογραφία δεν συνδέεται άμεσα με αρνητικά φυσικά/σωματικά αποτελέσματα, δηλαδή δεν προκαλεί κάποια σωματική επίπτωση επιβλαβή για την υγεία, όμως επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό τον ψυχοσεξουαλικό κόσμο του ατόμου, δημιουργώντας πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς, σχετιζόμενους ή μη με την σεξουαλική ζωή και υγεία. Ταυτόχρονα, ως επακόλουθο, επηρεάζει τις κοινωνικές σχέσεις του εκάστοτε χρήστη. Πιο συγκεκριμένα, θα αναφέραμε ότι τα αρνητικά αποτελέσματα της υπερβολικής ενασχόλησης με την πορνογραφία είναι:

1. Η μικρότερη σεξουαλική ικανοποίηση άρα και κακή ποιότητα σεξουαλικών σχέσεων. Η «ομπρέλα» αυτή μπορεί να περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα προβλημάτων σχετιζόμενων με το σεξ, αφορώντας και τα δύο φύλα. Στους άνδρες μπορεί να εκδηλωθεί ως στυτική δυσλειτουργία ή πρόωρη εκσπερμάτιση και στις γυναίκες ως υποτονική σεξουαλική επιθυμία ή σεξουαλική αποστροφή.
2. Η καταναγκαστική αυνανιστική συμπεριφορά όπου (κυρίως στον αντρικό πληθυσμό) πολλές φορές γίνεται εντελώς καταχρηστικά, επειδή αντιλαμβάνεται ως ρουτίνα, ως μηχανιστική λειτουργία.
3. Η μείωση της αυτοεκτίμησης του ατόμου που παρακολουθεί πορνογραφία, αλλά και η σεξουαλική δυσαρέσκεια που πιθανόν να του δημιουργηθεί, όσον αναφορά την επιλογή συντρόφου και το τι περιμένουν κατά την σεξουαλική πράξη. Δημιουργείται ένα αίσθημα ανικανοποίησης και επικριτικότητας προς τον εαυτό τους και τον παρτενέρ τους, με ταυτόχρονο άγχος για τις επιδόσεις τους.
4. Η λανθασμένη αντίληψη που δημιουργείται, σε νεότερα κυρίως άτομα που δεν έχουν σεξουαλικές εμπειρίες, πως αυτά που προβάλλονται σε ταινίες ερωτικού περιεχομένου αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα. Η ιδέα αυτή οδηγεί σε ένα δίπολο: από την μια πλευρά αν αντιληφθούν πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει, κατηγορούν τον σεξουαλικό σύντροφο τους ή τον εαυτό τους, ενώ από την άλλη μεριά οδηγεί στον εξαναγκασμό του άλλου σε πράξεις που ο ίδιος δεν επιθυμεί.

Μια πολύ καινοτόμος έρευνα που αξίζει να αναφερθεί, πραγματοποιήθηκε προκειμένου να συσχετιστούν οι γνωστικές δυσλειτουργίες με την πορνογραφία. Εφόσον η εθιστική συμπεριφορά στην πορνογραφία είναι υποκινούμενη από τις εγκεφαλικές λειτουργίες του οργανισμού, που βρίσκονται στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου, στον μετωπιαίο λοβό, και όπου εδράζονται οι εκτελεστικές λειτουργίες, συσχετίζονται με τις διαταραχές γνωστικών ελλειμάτων. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2020, με το αντίστοιχο θέμα, εξέτασε τρεις μαθησιακές διαταραχές: η δυσλεξία, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και ο αυτισμός. Οι έφηβοι με τέτοιου είδους δυσλειτουργίες, όταν εκτίθενται στην μη φιλτραρισμένη πορνογραφία το πιο πιθανό είναι πως δεν κατανοούν πλήρως το περιεχόμενο που βλέπουν, εξιτάρονται, με αποτέλεσμα να εθίζονται λόγω της διαφορετικότητας του περιεχομένου από το σύνηθες, που τους παρουσιάζεται στα θεραπευτικά και εκπαιδευτικά πλαίσια που συχνά συμμετέχουν, αλλά και λόγω της ελάχιστης, ίσως και μηδενικής ενημέρωσης και μέριμνας που υπάρχει σε σχέση με την ενημέρωση εφήβων με αναπηρίες σε θέματα σεξουαλικότητας.

Τέλος, λόγω της μεγάλης δημοτικότητας που έχει αποκτήσει η πορνογραφία και ο εθισμός σε αυτή, έχουν δημιουργηθεί κλίμακες, μη σταθμισμένες βέβαια στην χώρα μας, όπου χρησιμοποιούνται από κλινικούς που έχουν εκπαιδευτεί ανάλογα και δουλεύουν με άτομα που θα είναι πιθανό να εκδηλώσουν τέτοιου είδους εθιστική συμπεριφορά. Κάποιες από αυτές είναι: η Compulsive Use of Sexually Explicit Internet Material, η the Cyber-Pornography Use Inventory-9 και η Problematic Pornography Consumption Scale (PPCS-18).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• de Alarcón, R., de la Iglesia, J. I., Casado, N. M., & Montejo, A. L. (2019). Online porn addiction: What we know and what we don’t—A systematic review. Journal of clinical medicine, 8(1), 91.
• Kamaruddin, N., Razi, N. I. M., & Wahab, A. (2021). Correlation of learning disabilities to porn addiction based on EEG. Bulletin of Electrical Engineering and Informatics, 10(1), 148-155.
• Bőthe, B., Tóth-Király, I., Zsila, Á., Griffiths, M. D., Demetrovics, Z., & Orosz, G. (2018). The development of the problematic pornography consumption scale (PPCS). The Journal of Sex Research, 55(3), 395-406.
• Everything You Need to Know About Pornography ‘Addiction’, healthline.com, διαθέσιμο εδώ
• Εθισμός στην πορνογραφία: Το τεστ των 5’ με τη σφραγίδα των επιστημόνων, onmed.gr, διαθέσιμο εδώ
• Το 6% Των Ελλήνων Είναι Εθισμένο Στο Πορνό, kyrana.gr, διαθέσιμο εδώ
• Sex Addiction Moral Excuse or Clinical Reality?, paulahall.co.uk, διαθέσιμο εδώ
• The Cost of Sex & Porn Addiction, bacp.co.uk, διαθέσιμο εδώ