Του Νίκου Θεολόγου,
Η Σερβία τον Μάρτιο του 2020 -τον μήνα που στην Ευρώπη η μία χώρα μετά την άλλη έκλεινε τα σύνορα της και ανακοίνωνε εθνικό lockdown- έλαβε τα σκληρότερα μέτρα στην Γηραιά Ήπειρο για την καταπολέμηση της πανδημίας. Από την πρώτη μέρα κιόλας, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, Πρόεδρος της Σερβίας, κήρυξε την χώρα σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης», ανακοίνωσε καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας βγάζοντας στο δρόμο την αστυνομία και τον στρατό και έκανε διεθνή έκκληση για βοήθεια τόσο για παροχή μασκών όσο και για υγειονομικό προσωπικό.
Ένα μήνα μετά, με φόντο τις εθνικές εκλογές του Ιουνίου, η κυβέρνηση της Σερβίας προχώρησε σε μία πρωτοφανή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα κίνηση, ανακοινώνοντας το άνοιγμα των συνόρων της χώρας και την ελάφρυνση των μέτρων. Κάπως έτσι, η Σερβία σχεδόν μέσα σε μία νύχτα, πέρασε από το «στρατιωτικό καθεστώς» στην απόλυτη κανονικότητα μες τον Απρίλη. Βλέπετε, η κυβέρνηση του Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σε μία απόπειρα να κερδίσει την ψήφο αποδοχής του κόσμου και να επανεκλεγεί, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα κλίμα ευζωίας στη χώρα, οργανώνοντας μαζικές συγκεντρώσεις, με αποκορύφωμα την διοργάνωση ενός ποδοσφαιρικού ντέρμπι μεταξύ του Ερυθρού Αστέρα και της Παρτιζάν, παρουσία άνω 30.000 φιλάθλων. Παρότι τα καταγεγραμμένα κρούσματα στην χώρα παρέμεναν σε ένα χαμηλό και σταθερό επίπεδο, υγειονομικοί υπάλληλοι και διευθυντές νοσοκομείων έκαναν λόγο για απόκρυψη τεράστιου αριθμού κρουσμάτων και θανάτων από την σερβική κυβέρνηση.
Στις εκλογές, η αντιπολίτευση της κυβέρνησης, ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της έλλειψης φερεγγυότητας και δημοκρατικού χαρακτήρα των εκλογών, κάλεσε τους Σέρβους πολίτες να απέχουν. Παρότι ο Βούτσιτς επανεκλέχτηκε, η αποχή που σημειώθηκε αποτέλεσε αριθμό ρεκόρ για τη χώρα και το κλίμα ήταν αρκετά τεταμένο. «Λάδι στη φωτιά» έριξε και η Ευρώπη, η οποία άσκησε σφοδρή κριτική στις αντιδημοκρατικές πρακτικές του Σέρβου πρόεδρου και ζήτησε άμεση ανασύνταξη.
Ύστερα από την επανεκλογή του Βούτσιτς, η υγειονομική κατάσταση στην Σερβία εκτροχιάστηκε απότομα. Τα προβλήματα τα οποία η κυβέρνηση προσπαθούσε να καλύψει όλη την άνοιξη είχαν αρχίσει να αποκαλύπτονται, με τα κρούσματα να φτάνουν αριθμούς ρεκόρ για τη Σερβία, τα νοσοκομεία να είναι γεμάτα και το εθνικό σύστημα υγείας να απειλείται με κατάρρευση. Ο μύθος της πλαστής κανονικότητας και ευζωίας είχε πλέον διαλυθεί. Οι Σέρβοι πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους ως ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στα νέα περιοριστικά μέτρα που ήρθαν ως κεραυνός εν αιθρία και στον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα των εκλογών. Ως αποτέλεσμα, ακολούθησαν μεγάλες, βίαιες διαδηλώσεις σε όλα τα αστικά κέντρα της Σερβίας, με καθολική συμμετοχή πολιτών ανεξαρτήτως πολιτικής πεποιθήσεως. Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σε μία προσπάθεια να κατευνάσει τους αγανακτισμένους πολίτες, ανακοίνωσε πως οι επόμενες εθνικές εκλογές θα διεξαχθούν το 2022, αντί του 2024 όπως και ήταν προγραμματισμένο.
Ακόμα και αφού κατευνάστηκε το κλίμα στη Σερβία, η κυβέρνηση ήξερε πως είχε χάσει όποια κοινωνική αποδοχή είχε κερδίσει εξαρχής. Υπό το βάρος των γεγονότων, λοιπόν, ο Βούτσιτς στράφηκε προς την Κίνα. Από την αρχή της πανδημίας, η Κίνα παρείχε σημαντική βοήθεια στη Σερβία για την καταπολέμηση της υγειονομικής κρίσης τόσο από άποψης ιατροφαρμακευτικού υλικού όσο και υγειονομικού προσωπικού. Έτσι, η Σερβία κατάφερε το Νοέμβριο να είναι μία από τις πρώτες χώρες που συνήψε συμφωνία με την Κίνα για την προμήθεια του Κινέζικου εμβολίου της Sinopharm, γεγονός που υπήρξε κομβικό για το μέλλον του Σέρβου προέδρου. Σε αντίθεση με τη Σερβία, η Ευρωπαϊκή Ένωση στάθηκε αντίθετη στην προμήθεια του Κινέζικου εμβολίου, επιλέγοντας μόνο αυτά από τις μεγάλες βίο-φαρμακευτικές εταιρείες Pfizer, AstraZeneca και Moderna.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η «μικρή» Σερβία έχει καταφέρει να είναι δεύτερη σε εμβολιασμούς σε όλη την Ευρώπη, πίσω μόνο από το Ηνωμένο Βασίλειο. Μάλιστα, η ανικανότητα της Ε.Ε να τηρήσει την υπόσχεση της και να παρέχει εμβόλια στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, λόγω της ασυνέπειας της AstraZeneca, έδωσε στη σερβική κυβέρνηση ένα ρόλο «σωτήρα» τόσο για τις γειτονικές χώρες, στις οποίες η Σερβία έδωσε εμβόλια, όσο και για τις σερβικές μειονότητες των όμορων κρατών, όπως στην περίπτωση της Βοσνίας.
Η Σερβία, η οποία αποτελεί υποψήφιο κράτος μέλος της Ε.Ε από το 2014, βρίσκεται πιο απομακρυσμένη από την Ένωση από ποτέ. Η αντιευρωπαϊκή πολιτική και ρητορική που ασκεί ο Βούτσιτς, σε συνδυασμό με την πολιτική και οικονομική «στροφή» της Σερβίας προς την Κίνα, φαίνεται να είναι το εργαλείο που έψαχνε για να ανέβει ξανά στα μάτια του λαού, ενώ η εμβολιαστική επιτυχία φαίνεται πως έχει ήδη «κλειδώσει» την επανεκλογή του Σερβικού Προοδευτικού κόμματος το 2022. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, πως στους δρόμους του Βελιγραδίου υπάρχουν τεράστιες πινακίδες με σύνθημα «Ευχαριστώ, αδερφέ Xi», αναφερόμενες στον Κινέζο πρόεδρο.
Αυτή είναι η κατάσταση της Σερβίας σήμερα: Ένας σχεδόν ανοιχτά αντιδημοκρατικός ηγέτης διασώθηκε πολιτικά με τη βοήθεια της Κίνας, αλλά και κατάφερε να βάλει τη Σερβία πολύ ψηλά στη λίστα του «εμβολιαστικού πρωταθλητισμού». Αναρωτιέμαι, τελικά, μήπως η Σερβία εξελίσσεται σε θύλακα Κινέζικης επιρροής στην Ευρώπη και τα Βαλκάνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Serbia’s vaccine diplomacy in China’s shadow, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Covid: How Serbia soared ahead in vaccination campaign, BBC News, διαθέσιμο εδώ
