Συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ: Ο ευεργέτης της Ελληνικής Τυπογραφίας

Της Κωνσταντίνας Κούγια,

«…και όσο πιο πολύ μανιασμένα συμπεριφέρονταν οι Σουλιώτες, τόσο η ψυχραιμία του Λόρδου Βύρωνα θριάμβευε και ανακτούσε το ηθικό του. Η σκηνή, αληθινά, ήταν υπέροχη…»

(Συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ)

Ο Άγγλος συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ, υπήρξε υπασπιστής του Άγγλου αριστοκράτη, πολιτικού και ποιητή Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, γνωστός περισσότερο ως Λόρδος Βύρων, καθώς και μέλος του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου. Το όνομά του, είναι άμεσα συνδεδεμένο με την εκπροσώπηση του αγγλικού φιλελληνικού κομιτάτου στα ελληνικά εδάφη, με την ελληνική τυπογραφία στα χρόνια του απελευθερωτικού αγώνα, καθώς και με την άνευ όρων κατοχύρωση της ελευθεροτυπίας, αλλά και ως επίτροπος του πρώτου επαναστατικού δανείου.

Ήδη από τις αρχές του 1823, είχε συγκροτηθεί το Φιλελληνικό κομιτάτο του Λονδίνου, με το θαυμασμό και τη συγκίνηση των φιλελλήνων και ιδιαίτερα των φιλελεύθερων, για τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων να τους ωθούν στη διάθεση πόρων για την προαγωγή του μεγάλου σκοπού της ανεξαρτησίας των αγωνιστών. Καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος της αγγλικής φιλελληνικής επιτροπής στην επαφή των επαναστατών με επίσημους βρετανικούς φορείς, ειδικά για θέματα που αφορούσαν τη χορήγηση των εξωτερικών δανείων.

Στις 21 Φεβρουαρίου του 1824, υπογράφηκε σύναψη μεταξύ της Ελλάδας και του τραπεζικού οίκου Λόφναν και ο Μπράιαν για τη χορήγηση του πρώτου επαναστατικού δανείου και την ανάληψη της διαχείρισής του αναλαμβάνει το Φιλελληνικό κομιτάτο του Λονδίνου υπό έναν όρο, τη «μετατροπή» της ελληνικής επανάστασης σε «εργαστήριο» εφαρμογής φιλελεύθερων ιδεών και την επένδυση στην Παιδεία και τον Τύπο, προκειμένου να επιτευχθεί η διάδοση των ιδεών. Για λόγους παγκόσμιας δημοσιότητας ανέλαβε επικεφαλής του Φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου ο επιφανής φιλέλληνας Λόρδος Βύρων όμως, κύριος εκπρόσωπος και δραστήριος απεσταλμένος του αγγλικού κομιτάτου ήταν ο Βρετανός αριστοκράτης, συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ.

Το Νοέμβριο του 1823, ο Άγγλος συνταγματάρχης κατέφθασε στη Κεφαλονιά φέρνοντας ένα αγγλικό πιεστήριο και τυπογραφικά στοιχεία, ως δώρα της φιλελληνικής επιτροπής του Λονδίνου και λίγες μέρες αργότερα, στις 12 Δεκεμβρίου έφτασε στο Μεσολόγγι ως συνεργάτης του Λόρδου Βύρωνα και ως κομιστής της επιστολής του προς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.

Κατά την περίοδο της παραμονής του στο Μεσολόγγι, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ θα ασχοληθεί με τις πολεμικές προπαρασκευές και τη στρατιωτική οργάνωση, αλλά κύριο μέλημα και στόχος του ήταν η συνεργασία του με τον Ελβετό γιατρό και φιλέλληνα, Ιωάννη-Ιάκωβο Μάγερ ο οποίος, την 1^η Ιανουαρίου του 1824 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο των «Ελληνικών Χρονικών».

Η εφημερίδα αυτή, φιλοξενούσε στις στήλες της, εκτός των πολιτικών και στρατιωτικών ειδήσεων, ποικίλη ύλη δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεών. Εκδιδόταν από το τυπογραφείο του Δημητρίου Μεσθενέους και από το φύλλο (αριθμός 32) της 21^ης Απριλίου του 1824, τυπωνόταν στο αγγλικό πιεστήριο που είχε φέρει ο συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ και αποτελούσε δωρεά του αγγλικού φιλελληνικού κομιτάτου. Το έντυπο αυτό, υπήρξε το πρώτο δείγμα ελληνικού και ελεύθερου Τύπου, διακινούταν μέσω συνδρομητών περιλαμβάνοντας ένα μεγάλο αριθμό αντιπροσώπων, ενώ εκατό φύλλα από κάθε έκδοση διανέμονταν δωρεάν στο λαό, κατόπιν πρωτοβουλίας της ελληνικής διοίκησης, μιας και αποτελούσε ημιεπίσημο όργανο διοικήσεως της δυτικής Ελλάδας.

Με την άφιξη του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, που όπως χαρακτηριστικά σημειώνει σε επιστολή του ο συνταγματάρχης Στάνχοπ «…ανέμεναν τον ποιητή ως Μεσσία…» και κατά τη διάρκεια της παραμονής του, ενίσχυσε χρηματικά την έκδοση των «Ελληνικών Χρονικών», αλλά δε συμφώνησε με την τακτική του Άγγλου συνταγματάρχη. Ο συνταγματάρχης Στάνχοπ, με την ακλόνητη υποστήριξη του Μάγερ, είχε συνδυάσει τη δωρεά των τυπογραφείων που μετέφερε στην Ελλάδα, με την άνευ όρων κατοχύρωση της ελευθεροτυπίας και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και ήταν αποφασισμένος να περάσει ακόμα και σε σύγκρουση με την Ελληνική διοίκηση. Ο Λόρδος Βύρων, δεν ήταν αντίθετος με την ελευθερία του Τύπου αλλά, επηρεαζόμενος από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ανησυχούσε ότι η τακτική αυτή θα επέφερε δυσμενείς επιπτώσεις στην πορεία της επανάστασης, μιας και το πραγματικό διακύβευμα ήταν η διεθνής αναγνώριση του αγώνα και οι επικρατούσες συνθήκες επέβαλλαν περισσότερο συντηρητικούς τόνους στα δημοσιεύματα.

Τα πρώτα σημεία εμφύλιας διαμάχης, μεταξύ των ηγετικών παραγόντων του αγώνα, ήρθαν να επισφραγίσουν τις ανησυχίες του Λόρδου Βύρωνα περί όξυνσης των πνευμάτων, εξαιτίας των δημοσιευμάτων. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και ο Λόρδος Βύρων ζήτησαν την απομάκρυνση του Μάγερ και το κλείσιμο του τυπογραφείου, όμως ο Ελβετός φιλέλληνας έμεινε πιστός στις πεποιθήσεις του. Το Μάιο του 1824, κατόπιν ενεργειών αντιπάλων του, συμπεριλαμβανομένου και του Λόρδου Βύρωνα, ο συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ ανακλήθηκε στην Αγγλία.

Το 1824, η ελληνική τυπογραφία οφείλει την ύπαρξή της στις δωρεές του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου, αλλά και στο συνταγματάρχη Στάνχοπ, ο οποίος προμήθευσε τυπογραφεία την επαναστατημένη Ελλάδα. Την ίδια χρονιά, εκτός από τα «Ελληνικά Χρονικά» κυκλοφόρησαν διάφορες εφημερίδες, όπως και η «Εφημερίς των Αθηνών», στην έκδοση της οποίας πρωτοστάτησε ο Στάνχοπ μέχρι και τη στιγμή της αναχώρησής του από την Ελλάδα.

Ο Άγγλος συνταγματάρχης Λέστερ Στάνχοπ, ήταν μία αξιοσέβαστη προσωπικότητα, δεν υπήρξε κόλακας ούτε θαυμαστής του Λόρδου Βύρωνα και οι κρίσεις του για εκείνον ήταν αμερόληπτες: «Ο Λόρδος Βύρωνας ήταν ιππότης μέχρις υπερβολής… η εκδήλωση των αισθημάτων συμπάθειας στο σύντομο χρονικό διάστημα της αρρώστιας του, είναι η τρανή απόδειξη για τη θέση που κατείχε ο Βύρωνας στις καρδιές των Ελλήνων…ο θάνατός του υπήρξε πλήγμα για την Ελλάδα.» Το αρχείο της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», που μέχρι και σήμερα αποτελεί πολύτιμη πηγή για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, θα φέρνει στη σκέψη μας την προσωπικότητα του Συνταγματάρχη Λέστερ Στάνχοπ.

«Τα πλείω οφέλη, τοις πλείοσι».

Βενιαμίν Φραγκλίνος (προμετωπίδα του κάθε φύλλου).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Δ. Α. Κόκκινου (1974) Η Ελληνική Επανάσταση Τόμος Δ΄ (6η έκδ.) Αθήνα:Εκδ. Μέλισσα.
• Συλλογικό Έργο (1975) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους – Η Ελληνική Επανάσταση και η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους 1821-1832 Τόμος ΙΒ. Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών.
• Δ. Φωτιάδη (1977) Η Επανάσταση του Εικοσιένα Τόμος Β΄. (2^η Έκδοση) Αθήνα: Εκδόσεις Βότση.
• Χ. Α. Στασινόπουλου (s. d.) Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 Ν – Ω. Αθήνα:Εκδ. Δεδεμάδη.