Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Τρίτο και τελευταίο μέρος αυτού του ταξιδιού με προορισμό την Νευροχρηματοοικονομική. Στις επόμενες γραμμές θα παρουσιαστούν τα τελευταία κομμάτια του παζλ, έτσι ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να σχηματίσει μια σφαιρική άποψη γύρω από το αντικείμενο.
Νευροεπιστήμη
Η νευροεπιστήμη είναι η επιστήμη η οποία μελετά το νευρικό σύστημα και τον εγκέφαλο του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, μελετά συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές, οι οποίες ενεργούν στην ανθρώπινη συμπεριφορά, καθώς και την αλληλεπίδραση μεταξύ των περιοχών του εγκέφαλου το οποίο ελέγχει τις συμπεριφορές και τις αποφάσεις. Κυρίοι τομείς στους οποίους χωρίζεται είναι η νευροβιολογία, η γνωστική νευροεπιστήμη και η υπολογιστική επιστήμη. Η νευροβιολογία ασχολείται με την παρατήρηση της χημικής σύστασης των κυττάρων καθώς και με τις αντιδράσεις τους. Η γνωστική νευροεπιστήμη, στον κεντρικό πυρήνα του ενδιαφέροντος της, είναι η παραίτηση της σχέσης του εγκέφαλου με τις ψυχολογικές αντιδράσεις-διαδικασίες του ατόμου. Ενώ, η υπολογιστική νευροεπιστήμη αφιερώνεται στην δημιουργία υπολογιστικών μοντέλων του εγκέφαλου προκειμένου να είναι σε θέση να ελέγχει διαφόρων ειδών θεωρίες. Γενικότερα, η νευροεπιστήμη στο σύνολο της προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «Γιατί οι πρωτεΐνες εμφανίζονται στους νευρώνες;» ή «Πώς το μυαλό σχετίζεται με την συνείδηση του ατόμου;».
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από διάφορα συμπλέγματα και κυκλώματα. Κάθε ένα από αυτά, συντελεί συγκεκριμένες λειτουργίες για συγκεκριμένα αποτελέσματα. Δυο βασικά κυκλώματα του εγκέφαλου είναι το κύκλωμα της ανταμοιβής και το κύκλωμα του φόβου.
Το εγκεφαλικό κύκλωμα της ανταμοιβής
Στο κέντρο του εγκέφαλου βρίσκεται το κύκλωμα της ανταμοιβής, κατά την ενεργοποίηση του οποίου ορισμένοι νευρώνες εκκρίνουν μια χημική ουσία, την ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι η ουσία που εκκρίνει ο εγκέφαλος και μας παρακινεί να αναλάβουμε δράση σε κρίσιμες περιστάσεις, όπως παραδείγματος χάριν η τροφή, η παραγωγή και η απόκτηση χρήματων. Ουσιαστικά αποτελεί έναν νευροδιαβιβαστή που μεταφέρει μηνύματα μεταξύ νευρώνων και παράγει ένα αίσθημα απόλαυσης, αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση και την πλεονεξία για μελλοντικές ανταμοιβές αλλά και ενθαρρύνοντας το άτομο να λάβει περισσότερο ρίσκο.
Κατά την έκκριση της ντοπαμίνης, παρατηρήθηκε σε προγενέστερη έρευνα των Camelia Kuhnen και Brian Knutson, ότι ο επικλινής πυρήνας παρουσιάζει αυξημένη ενεργοποίηση περίπου δυο δευτερόλεπτα πριν την λήψη της ριψοκίνδυνης απόφασης. Ενώ επιπροσθέτως, η έρευνα καταλήγει, πρώτον η έντονη ενεργοποίηση του επικλινή πυρήνα οδηγεί στην επιζήτηση του ρίσκου και, δεύτερον, ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει δομές με προβλεπτικές επιδράσεις, οι οποίες προηγούνται της απόφασης.
Έπειτα, από μια εμπειρία που έχει διεγείρει το εγκεφαλικό σύστημα του ατόμου και έχει εκκριθεί η ντοπαμίνη, ο εγκέφαλος «διατηρεί» στη μνήμη του την ορμητική αυτή έκκριση της ντοπαμίνης, με αποτέλεσμα να αποζητά έντονα την επανάληψη της διαδικασίας και η επιθυμία να υπερνικά την ορθολογική σκέψη. Είναι φανερή η επίδραση της ντοπαμίνης στον ανθρώπινο οργανισμό, είναι απαραίτητη για την λήψη αποφάσεων, την ευτυχία και την επιβίωση μας.
Η σημασία της αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο γεγονός ότι η έλλειψη ισορροπίας του δείκτη της ντοπαμίνης δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό. Για παράδειγμα, η υπερβολική ντοπαμίνη δημιουργεί άγχος, σε αντίθεση με την ελάχιστη ντοπαμίνη που οδηγεί το άτομο σε κατάθλιψη. Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι η ανισορροπία του δείκτη ντοπαμίνης «φθείρει» κυρίως ψυχικά το άτομο. Καθένας από εμάς διαθέτει ένα διαφορετικό εγκεφαλικό σύστημα καθώς βαρύνουσα σημασία στην επιρροή του κυκλώματος αυτού παίζει η βιολογική σύνθεση του ατόμου καθώς και η ηλικία τους.
Το κύκλωμα του φόβου
Το κύκλωμα του φόβου, αποτελεί μέρος του «συναισθηματικού» εγκέφαλου και οδηγείται από την νορεπινεφρίνη και την σεροτονίνη, χημικές ουσίες οι οποίες συνδέονται άμεσα με το άγχος, τον φόβο και την συνοδευόμενη από αυτά αντίδραση.
Η ενεργοποίηση του κυκλώματος του φόβου, πυροδοτεί συγκεκριμένες «αντιδράσεις»-λειτουργίες του εγκέφαλου. Σε πρώτο στάδιο, τα μάτια λειτουργούν σαν αισθητήρες με αποτέλεσμα να παρέχουν αισθητήρια σήματα στον εγκέφαλο, τα οποία στέλνονται συγκεκριμένα στον θάλαμο, όπου επεξεργάζονται άτεχνα. Στη συνέχεια, ο θάλαμος στέλνει σήματα σε άλλα μέρη του εγκεφάλου μέσω δυο προκαθορισμένων διαδρομών, οι οποίες καταλήγουν στην αμυγδαλή, ρόλος της οποίας είναι η απευθείας αντίδραση σε σήματα κίνδυνου. Η αμυγδαλή ενεργοποιεί τον υποθάλαμο, που εκκρίνει τις ορμόνες στο αίμα, προκειμένου να προετοιμάσει το σώμα για την αντιμετώπιση του κίνδυνου. Παράλληλα, ο θάλαμος, μέσω του αισθητήριου φλοιού του εγκέφαλου, έχει την δυνατότητα να λαμβάνει πιο λεπτομερή γνώση της κατάστασης, την οποία αναμεταδίδει στην αμυγδαλή, η οποία με την σειρά της, επιβεβαιώνει -κατά κάποιον τρόπο- τον κίνδυνο και την σοβαρότητά του, έχοντας ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της υπάρχουσας αντίδρασης.
Σύμφωνα με τους Camelia Kuhnen και Brian Knutson, η εμπρόσθια νήσος ενεργοποιείται πρώτου ληφθεί μια απόφαση αποστροφής κίνδυνου με συνέπεια την επιλογή ασφαλών αποφάσεων. Επιπροσθέτως, τονίζεται ότι η έντονη ενεργοποίηση της εμπρόσθιας νήσου οδηγεί στην αποστροφή του κινδύνου.
Παράλληλα, οι De Martino, Camerer και Adolphs (2010) μελετώντας σε μια έρευνα τους την σχέση αμυγδαλής και αποστροφής στην χρηματική απώλεια, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αποστροφή της χρηματικής απώλειας συνδέεται με την αμυγδαλή, η οποία είναι υπεύθυνη για τον φόβο της χρηματικής απώλειας.
Κάπου εδώ, ολοκληρώνεται η διαδρομή στον κόσμο μιας νέας επιστήμης, που συνδυάζει πολλούς γνωστούς ως τώρα επιμέρους κόσμους με σκοπό να καλύψει ακόμα περισσότερες ανάγκες γύρω από τη μελέτη των ανθρώπινων όντων και την συμπεριφορά αυτών κάτω από δύσκολες συνθήκες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΦΙΑ
- Επενδύσεις μέσω νευρο-χρηματοοικονομμικής, Γιώργος Διακογιάννης, Ναυτεμπορική, 2011.
- Το εγκεφαλικό κύκλωμα της ανταμοιβής και οι επενδυτικές επιλογές, Γιώργος Διακογιάννης, 2011.
- Πως το κύκλωμα του φόβου επηρεάζει την λήψη των επενδυτικών αποφάσεων, Γιώργος Διακογιάννης, Ναυτεμπορική, 2011.
- Ο ανθρώπινος εγκέφαλος και οι χρηματιστηριακές επενδύσεις, Γιώργος Διακογιάννης, Κέρδος, 2013.
- Η λήψη επενδυτικών αποφάσεων υπό το πρίσμα των δύο εγκεφαλικών συστημάτων, Γιώργος Διακογιάννης, Ναυτεμπορική, 2011.
