Της Κατερίνας Σφυράκη,
Οι γρήγοροι ρυθμοί μιας καθημερινότητας, που αποδεικνύεται ολοένα και πιο απαιτητική, το άγχος και η ανασφάλεια που προκαλεί ο εργασιακός τομέας και ο συνεχής αγώνας του ανθρώπου να βάλει σε τάξη τις σκέψεις του και να επιλύσει ζητήματα της προσωπικής του ζωής καθιστούν την ανατροφή των παιδιών από τους γονείς τους ιδιαιτέρως δύσκολη. Το γεγονός αυτό δεν οφείλεται μονάχα στους παράγοντες που προαναφέρθηκαν, αλλά και στην ίδια τη φύση της γονεϊκότητας, που είναι κάθε άλλο παρά στρωμένη με ροδοπέταλα.
Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται έτοιμος να γίνει γονιός και, φυσικά, κανείς δεν εξοπλίζει τους γονείς με εγχειρίδια χρήσης για το πώς να ανταπεξέρχονται και να επιλύουν αποτελεσματικά τα προβλήματα της οικογενειακής τους ζωής. Μία μικρή απάντηση μπροστά στο μεγάλο έργο της ανατροφής δίνει ο Δρ. Thomas Gordon σχετικά με το πώς μπορούν οι γονείς να είναι αποτελεσματικοί και να μεγαλώσουν αυτόνομα παιδιά. Ο Δρ. Thomas Gordon (1918-2002) ήταν ένας ψυχολόγος διεθνούς αναγνωρισιμότητας και κύρους, που αφιέρωσε τη ζωή του στο να βοηθήσει τους ανθρώπους να βελτιώσουν τις σχέσεις τους στο οικογενειακό, εργασιακό και σχολικό περιβάλλον. Ως αναγνώριση της προσφοράς του, προτάθηκε για το Νόμπελ Ειρήνης το 1997, το 1998 και το 1999. Έχει γράψει οκτώ βιβλία, συμπεριλαμβανομένου του “Parent Effectiveness Training” («Τα μυστικά του αποτελεσματικού γονέα»).
Στον πυρήνα του λογισμού του Gordon βρίσκεται η άποψη ότι ο ρόλος του γονέα δεν επιβάλλει μονάχα την παροχή τροφής, στέγης και τη γενικότερη κάλυψη των πρωταρχικών αναγκών ενός παιδιού, αλλά και την ταυτόχρονη μορφωτική, πνευματική και κοινωνική καλλιέργειά του. Η γαλούχηση ανεξάρτητων παιδιών που μπορούν από μικρή ηλικία να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα που τους απασχολούν επαφίεται στο πλαίσιο της καλλιέργειας αυτής. Συγχρόνως, αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα για τη διάπλαση μελλοντικών ενηλίκων που θα είναι λειτουργικοί τόσο στο οικογενειακό όσο και στο εργασιακό, φιλικό και ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.
Επιχειρώντας μια περαιτέρω ανάλυση ή και απλούστευση της ερευνητικής ματιάς του Gordon, θα λέγαμε ότι η δημιουργία μιας οικογένειας και συγκεκριμένα η ανατροφή παιδιών στα πλαίσια της σύγχρονης κοινωνίας προσιδιάζει σε άθλο ή μάλλον στους 12 άθλους του Ηρακλή, καθώς 12 είναι σύμφωνα με τον Thomas Gordon τα εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των γονιών και των παιδιών τους. Ορισμένα από τα προβλήματα αυτά είναι η ηθικολογία, οι διαταγές και οι απειλές, οι επιπλήξεις και η τιμωρία αλλά και οι έπαινοι και η επιδοκιμασία, που μπορεί να φαίνονται εκ πρώτης όψεως μέθοδοι θετικής αντιμετώπισης, αλλά τείνουν πολλές φορές να μην αποβαίνουν αποτελεσματικές μέθοδοι.
Όταν τα παιδιά εκφράζουν στους γονείς τους ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, οι γονείς οφείλουν να συνειδητοποιήσουν και να αποδεχθούν το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι των παιδιών τους και όχι δικό τους. Αδιαμφισβήτητα, η υιοθέτηση της νοοτροπίας αυτής παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλη δυσκολία, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να πειστεί ένας γονιός ότι το πρόβλημα του παιδιού του δεν αφορά και τον ίδιο. Είναι σχεδόν αυταπόδεικτο το γεγονός ότι πάντοτε οι γονείς ενστερνίζονται σχεδόν απόλυτα το πρόβλημα του παιδιού τους, που είναι φυσικά λογικό λόγω της στενής σχέσης και της αγάπης προς το παιδί τους, καταλήγοντας όμως να μην βοηθούν πραγματικά το παιδί να ξεπεράσει το πρόβλημα αλλά αντίθετα το επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο, διότι το επιφορτίζουν με περισσότερες έγνοιες και στεναχώρια. Αυτό που προτείνει ο Gordon είναι να εφαρμόζεται η μέθοδος της ενεργητικής ακρόασης, κατά την οποία οι γονείς ακούν στηριζόμενοι στην ενσυναίσθηση τον προβληματισμό του παιδιού τους χωρίς να το βομβαρδίζουν με παραινέσεις ή ακόμη και διαταγές που θεωρούν ότι θα απομακρύνουν το πρόβλημα. Διότι, πράγματι, αν ένα παιδί ακολουθεί πιστά τις συμβουλές του γονιού του χωρίς να ακροασθεί από μόνο του τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, θα καταφέρει μονάχα να απομακρύνει για λίγο το πρόβλημα και όχι να το αντιμετωπίσει από τη ρίζα του. Είναι ακόμη πολύ πιθανό να καταλήξει μελλοντικά στη ζωή του πειθήνιο όργανο άλλων ατόμων που θα εκμεταλλεύονται την αδυναμία του να (αντι)δράσει.
Φυσικά, η μέθοδος αυτή δεν αφορά θέματα που απειλούν τη σωματική και ψυχική του υγεία, αλλά τα διάφορα προβλήματα που προκύπτουν μεταξύ του ίδιου και των συμμαθητών, των δασκάλων και των φίλων του. Ο Gordon δεν υποστηρίζει ότι οι γονείς πρέπει να παραμελούν τα παιδιά τους και να αδιαφορούν για τα προβλήματά τους, αλλά να προσπαθούν να εμφυσήσουν σε αυτά αρχές και αξίες που θα τα διευκολύνουν και θα συμβάλλουν επιβοηθητικά στην πνευματική ανάπτυξή τους και στις οποίες θα προσανατολίζονται για να ξεπεράσουν τα εμπόδια στη ζωή τους. Η μέθοδος της ενεργητικής ακρόασης του Gordon κρίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική, διότι βασίζεται στην ενσυναίσθηση, στην κατανόηση και αποδοχή του άλλου καθώς και στον σεβασμό της δυσκολίας που βιώνει. Συχνά, συγχέεται με διάφορες επιτρεπτικές προσεγγίσεις βάσει των οποίων τα παιδιά μπορούν να συμπεριφέρονται αβίαστα και να μην υπακούουν σε θεμελιώδεις κανόνες. Ωστόσο, όχι μόνο δεν πρόκειται για μια επιτρεπτική προσέγγιση, αλλά αντίθετα υποστηρίζεται ότι η επιτρεπτική ανατροφή των παιδιών είναι επιζήμια, διότι, όταν τα παιδιά κάνουν ό,τι θέλουν, γίνονται ανεύθυνα και αδιαφορούν για τις ανάγκες των άλλων.
Ο γονέας που ακολουθεί τη συγκεκριμένη μέθοδο δεν ταυτίζεται με το πρόβλημα του παιδιού του αλλά ούτε και υποτιμάει τη σημασία του. Τα παιδιά οδηγούνται μόνα τους στη λύση του προβλήματος, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό έναν χαρακτήρα που δεν εξαρτάται πλήρως από τη γνώμη του γονέα τους που θα μεσολαβήσει για να λυθεί το εμπόδιο. Εφόσον, λοιπόν, ο γονιός δεν φορά την κάπα του υπερ-ήρωα, το παιδί δεν αισθάνεται υποτελές αλλά αντίθετα αισθάνεται ισότιμο με τον γονέα του. Μαθαίνει να δρα λελογισμένα και να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις χωρίς να υποβαθμίζει τις γνώσεις και την εμπειρία του γονιού του. Οι δεξιότητες Gordon δημιουργούν τα αναγκαία θεμέλια ούτως ώστε τα παιδιά να μεταβάλλουν από μόνα τους τη μη αποδεκτή συμπεριφορά τους και σε συνεργασία με τους γονείς τους να βρίσκουν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις στα κοινά τους προβλήματα.
Οι μέθοδοι του Thomas Gordon δεν αποσκοπούν στο να δημιουργηθούν κλωνοποιημένοι γονείς που θα συμπεριφέρονται βάσει ενός κοινού μοντέλου χωρίς παραλλαγές και που δεν θα αφουγκράζονται τις ανάγκες και τα θέλω των παιδιών τους. Κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή οντότητα, μια μοναδική προσωπικότητα, όπως αντίστοιχα και κάθε γονιός, οπότε είναι φύσει αδύνατο η εφαρμογή των τακτικών να τελεσφορεί στον ίδιο βαθμό σε κάθε παιδί. Εξάλλου, αν πρέπει όλοι να αποκομίσουμε κάτι από τις θεωρίες του Thomas Gordon, αυτό είναι ότι αποτελεσματικός γονέας δεν είναι ο τέλειος γονέας, διότι κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Αποτελεσματικός είναι ο γονέας που συνειδητοποιεί τα λάθη του, που γυρνά πίσω και τα διορθώνει, που συνεχίζει και προσπαθεί!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ο δρόμος της σύνδεσης και της επικοινωνίας, Εργαστήρια Επικοινωνίας Thomas Gordon, gordonhellas.gr, διαθέσιμο εδώ
