Της Μαρίας Χονδρονάσιου,
O Barack Hussein Obama II ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός Πρόεδρος, με θητεία από το 2009 έως το 2017. Έχει ανακηρυχθεί «Πρόσωπο της Χρονιάς» (2008 και 2012) και υπήρξε από τους πιο λαοφιλείς Προέδρους που έχουν περάσει από τον Λευκό Οίκο. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική του, αυτή ήταν πιο φιλελεύθερη σε σχέση με των προκατόχων του και στόχευε στην επανάκτηση της πρωτοκαθεδρίας της Αμερικής στο διεθνές σύστημα, αλλά με διαμοιρασμό των ευθυνών και σε άλλα κράτη.
Ο τερματισμός των αιματηρών συρράξεων στη Μέση Ανατολή, οι οποίες τόσο είχαν ταλανίσει τον αμερικανικό λαό, ήταν από τα κύρια μελήματά του. Οι νεορεαλιστικές βλέψεις του συμβάδιζαν, όχι πάντα αρμονικά, με τον ιδεαλισμό του, που στόχευε στην εξάλειψη πρακτικών βίας και την εφαρμογή πολιτικών που είναι απόρροια των αμερικανικών αξιών και του Συντάγματος. Ήταν, πράγματι, αξιέπαινη η πίστη του σε ανθρωπιστικές αξίες, αλλά αυτό δεν επιβεβαιωνόταν και από τις πράξεις του. Μπορεί, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, να αποχώρησαν οι αμερικανικές δυνάμεις από το Ιράκ, το 2011, αλλά αυτό ήταν κάτι που είχε ήδη υπογραφεί από τον προκάτοχό του, George W. Bush, από το 2009. Η πραγματικότητα της παγκόσμιας τάξης και ο εγγενής ρεαλισμός του προσπαθούσαν να συμβαδίζουν με το υψηλό του όραμα, όμως, όπως κατέδειξε η ιστορία, κυριάρχησε ο πραγματισμός.
Μαζί με την προεδρία, του κληροδοτήθηκε επίσης και η συνέχιση της ενορχήστρωσης του πολέμου στο Αφγανιστάν, που ήταν και η μεγάλη πρόκληση. Όπως είχε δηλώσει, σκοπός της Αμερικής είναι να διαφυλάσσει την ειρήνη και την ασφάλεια σε έναν κόσμο δίχως πυρηνικά όπλα. Για τον Obama, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ήταν αναγκαίος, αφού έπρεπε οπωσδήποτε να αναχαιτιστεί η τρομοκρατία της Al Qaeda. Σε καμία περίπτωση δεν μοιάζει με το Ιράκ, το οποίο ήταν μία λανθασμένη απόφαση του Bush με καταστροφικές συνέπειες. Πριν καλά καλά ολοκληρώσει έναν χρόνο στην προεδρία, τριπλασίασε σχεδόν τις στρατιωτικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα να φτάσουν τις 100.000, αριθμό ρεκόρ, αν σκεφτεί κανείς ότι αυτήν τη στιγμή υπάρχουν 2.500 στρατιώτες, με στόχο μέχρι το καλοκαίρι να έχουν αποσυρθεί πλήρως. Για τον Obama, η αμερικανική δύναμη δεν θα αποχωρούσε, παρ’ όλη την απογοήτευση του αμερικανικού λαού, καθώς γνώριζε πως ήταν εξέχουσας σημασίας η έκβαση του αποτελέσματος. Η στρατηγική του στο Αφγανιστάν κατάφερε τελικά να αποδυναμώσει σε μεγάλο βαθμό την Al Qaeda, αλλά όχι να την κατατροπώσει.
Ένας από τους κύριους πυλώνες της εξωτερικής πολιτικής του Obama ήταν και η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, όπως και ο πυρηνικός αφοπλισμός. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, βέβαια, αποτελεί μάλλον ένα μελανό σημείο. Με το Ιράν να συνεχίζει τα πυρηνικά προγράμματά του και παρά τις ισχυρές οικονομικές κυρώσεις, να μη βάζει τέλος στις πυρηνικές δοκιμές, οι Η.Π.Α. είχαν βρεθεί σε δύσκολη θέση. Η πίστη του Obama στη δύναμη της διπλωματίας και σε λοιπές μορφές ήπιας ισχύος δεν φάνηκε σωτήρια. Όταν το 2015 το Ιράν υπέγραψε συμφωνία με τις Η.Π.Α. για δραστική αποκλιμάκωση του πυρηνικού του προγράμματος για τα επόμενα 15 χρόνια, δόθηκε μία ελπίδα, αλλά, σίγουρα, άργησε πολύ να επιτευχθεί η συμφωνία, μετά από ιδιαίτερα σκληρές οικονομικές πιέσεις.
Όσον αφορά τώρα τις σχέσεις του με τη Ρωσία, μάλλον ήταν μακριά από το να χαρακτηριστούν ως ιδανικές. Η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία και οι οικονομικές κυρώσεις των Η.Π.Α., σε συνδυασμό με την αποστολή νατοϊκών στρατευμάτων σε Πολωνία, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, δημιούργησαν μία πολιτική αστάθεια και κρίση, που πήρε καιρό να αποκλιμακωθεί. Η κυβέρνηση Obama έπρεπε να διερωτηθεί, κατά πόσο η επιθετικότητα της Ρωσίας μπορεί να επηρεάσει τα εθνικά συμφέροντα και την ασφάλεια των Η.Π.Α. Από τη στιγμή που η Ρωσία επιτίθεται σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, η Αμερική οφείλει να σπεύσει για βοήθεια (σ.σ. άρθρο 5, Συνθήκη ΝΑΤΟ).
Η θητεία του Προέδρου Obama ξεκίνησε, όταν ήδη μαινόταν η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και οι επιπτώσεις της είχαν αρχίσει να επηρεάζουν όλη την υδρόγειο. Ένα από τα πολύ σημαντικά επιτεύγματά του σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής, το οποίο όμως σίγουρα επηρέασε και την εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α., είναι πως με την επιθετική και σταθερή ηγετική του δράση κατάφερε να δώσει κίνητρο και να αποτρέψει την κάθοδο της αμερικανικής οικονομίας. Ο αντίκτυπος αυτής της επιτυχίας, σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, φαίνεται από τη μεγιστοποίηση της αμερικανικής φερεγγυότητας και επιρροής σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ άλλων, ο Πρόεδρος Obama ήταν υπέρμαχος της στενότερης συνεργασίας με την Κίνα και της αλληλεξάρτησης των δύο χωρών, καθώς και της ευρύτερης συνεργασίας με τα ασιατικά κράτη σε επίπεδο εμπορίου.
Συνοψίζοντας, η εξωτερική πολιτική του Προέδρου Obama προσπάθησε να υιοθετήσει ένα πιο ανθρωπιστικό πρόσωπο, με βαθιά πίστη στην επίτευξη της ειρήνης. Μπορεί να μην κατάφερε να εδραιώσει την παγκόσμια ειρήνη και οι επικριτές του να χαρακτηρίζουν τις προσπάθειές του μετριοπαθείς, εξαιτίας, κυρίως, του κράματος ρεαλισμού και ιδεαλισμού, που τον διακατείχε, παρ’ όλα αυτά όμως κατάφερε να αποκρούσει την οικονομική κατάρρευση της Αμερικής και να περιορίσει σημαντικά τη διασπορά των πυρηνικών όπλων. Δεν έχει βραβευτεί τυχαία με Νόμπελ Ειρήνης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Foreign Policy Legacy of Barack Obama, David Unger, διαθέσιμο εδώ
- Το ΕΚ αντιδρά στην απόφαση των Η.Π.Α. για αποχώρηση από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, Ευρωκοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Αξιολογώντας την εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα, Foreign Affairs, διαθέσιμο εδώ
- Patient Diplomacy And A Reluctance To Act: Obama’s Mark On Foreign Policy, NPR, διαθέσιμο εδώ
