Του Κωνσταντίνου Χαρέμη,
Με αφορμή την κοινή δήλωση των MED5 περί μεταναστευτικής πολιτικής στην Μεσόγειο, οι ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Μάλτα, Κύπρος, Ελλάδα) φαίνεται να προετοιμάζονται για ένα νέο μεταναστευτικό κύμα όταν θα καταλαγιάσει η πανδημία. Προς το παρόν, νούμερο ένα ζήτημα που απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα είναι η αντιμετώπιση της πανδημίας. Με τις περισσότερες χώρες να έχουν κλειστά τα σύνορά τους και με την κινητικότητα των ατόμων παγκοσμίως να είναι περιορισμένη, οι μεταναστευτικές ροές έχουν μειωθεί σε κάποιο βαθμό. Βέβαια, κορυφαίοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνωρίζουν τι θα ακολουθήσει μόλις κοπάσει η συγκυρία της πανδημίας, γι’ αυτό προβαίνουν στη χάραξη μιας νέας ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι: με ένα νέο κύμα μεταναστών και προσφύγων θα αντικρίσουμε και θα βιώσουμε παρόμοιες σκηνές με αυτές των προηγούμενων χρόνων στις ακτές της Μεσογείου;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, δυστυχώς, μάλλον είναι ένα καταφατικό ναι. Κι αυτό διότι η νέα μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. περιλαμβάνει ενίσχυση της FRONTEX, επέκταση των φραχτών, περαιτέρω ευθύνη στα κράτη υποδοχής για τη διαχείριση των ροών με αντάλλαγμα χρηματοδότηση κι έναν καινούργιο μηχανισμό για την επιστροφή και απέλαση αυτών που δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας στις χώρες προέλευσής τους. Τα συγκεκριμένα μέτρα αποτελούν μονάχα ένα σαθρό ανάχωμα για τις επερχόμενες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Καμία από τις αποφάσεις της Ε.Ε. δεν στοχεύει στην επίλυση του ζητήματος στην ρίζα του.
Το ταξίδι του κάθε πρόσφυγα ή μετανάστη ξεκινάει από την χώρα προέλευσής του. Κανένας άνθρωπος δεν επιθυμεί να αφήσει την πατρίδα του για να διασχίσει εμπόλεμες ζώνες, καυτές ερήμους και φουρτουνιασμένες θάλασσες αναίτια. Κανένα άτομο δεν επιθυμεί να αφήσει τη στέγη του για να κακοποιηθεί από λαθρέμπορους ή για να βλέπει το παιδί του να κοιμάται μέσα σε λάσπες, δίχως να διατρέχει κάποιον κίνδυνο στην πατρίδα του. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν έναν κοινό σκοπό, την επιβίωση. Να διατηρήσουν με νύχια και με δόντια το πολυτιμότερο αγαθό που έχουμε, τη ζωή, κι αν όχι τη δική τους, τη ζωή και το μέλλον των παιδιών τους.
Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, έρχεται η ευθύνη και η υποκρισία της Ευρώπης. Η Ε.Ε. γνωρίζει πολύ καλά πως, εάν δεν εξασφαλιστεί η σταθερότητα, η ειρήνη και η οικονομική ευημερία στις χώρες προέλευσης, τα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα θα συνεχίσουν να διεισδύουν. Γιατί, για να μην αυταπατόμαστε, κανένας φράχτης και κανένα τοίχος, ιστορικά, δεν έχει καταφέρει να σταματήσει τη θέληση και το βιολογικό ένστικτο των ανθρώπων για επιβίωση. Όλα αυτά τα δεδομένα είναι εις γνώσιν της Ευρώπης, αλλά παρόλα αυτά η ίδια κάνει τα στραβά μάτια και αποφεύγει να υιοθετήσει μέτρα που θα μείωναν δραστικά τον όγκο του προβλήματος. Αυτό συμβαίνει για δύο πολύ συγκεκριμένους λόγους.
Ο πρώτος εξ αυτών είναι ότι η μαζική οπλοβιομηχανία της Ε.Ε. ωφελείται από συρράξεις σε χώρες του τρίτου κόσμου και της Μέσης Ανατολής. Είτε πρόκειται για εμφυλίους πολέμους είτε για διακρατικούς, οι μεγάλες εταιρίες όπλων και οπλικών συστημάτων της Ευρώπης έχουν συστηματική παρουσία με τα προϊόντα τους σε όλες αυτές τις συρράξεις. Με αυτόν τον τρόπο και με την οικονομική τους εμβέλεια, ασκούν σημαντική επιρροή στους κόλπους της Ε.Ε., όταν πρόκειται για λήψη αποφάσεων.
Ο δεύτερος λόγος έγκειται στο γεγονός ότι πολλές χώρες της Ευρώπης, ακόμα, δεν έχουν απαλλαχθεί από τον αποικιακό τους χαρακτήρα. Φυσικά, στον 21ο αιώνα, σε μια πολιτισμένη Ευρώπη, αυτός δεν εκδηλώνεται σε επίπεδο κυβερνητικής ηγεσίας. Ο αποικιακός χαρακτήρας εκδηλώνεται μέσω των πολυεθνικών εταιριών τους, του ορυκτού τους πλούτου, κατασκευαστικών έργων ή οποιασδήποτε άλλης μορφής εκμετάλλευσης των πόρων και των μέσων μιας χώρας. Οι πολυεθνικές από την μεριά τους, το τελευταίο που επιθυμούν είναι η αλλαγή του status quo που έχουν καταφέρει να εγκαθιδρύσουν σε χώρες με διαρκή οικονομική και πολιτική αστάθεια. Η αστάθεια είναι αυτή που τις καθιστά το ισχυρό διαπραγματευτικό μέρος σε σχέση με το κράτος που συνάπτουν μια συμφωνία, το οποίο είναι πάντα το αδύναμο. Εν πολλοίς, απόρροια αυτής της σχέσης είναι τα μεταναστευτικά κύματα που βλέπουμε διαρκώς να προσεγγίζουν τα σύνορα της Ευρώπης.
Απλώς, ο μετανάστης ή ο πρόσφυγας που φεύγει, για παράδειγμα, από το Κονγκό δεν αποτελεί πρόβλημα για την Ευρώπη, όσο διασχίζει τις τροπικές ζούγκλες της κεντρικής Αφρικής, τις άνυδρες πεδιάδες του Σουδάν, τις βομβαρδισμένες πόλεις της Συρίας. Αντιθέτως, αποτελεί πρόβλημα για την Ε.Ε., όταν φτάνει εκεί που αναμενόταν να φτάσει, δηλαδή όταν πατάει πόδι σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τότε αυτός ο άνθρωπος, που η Ευρώπη ήξερε που έχει καταφτάσει και που έχει διασχίσει χιλιάδες χιλιόμετρα, γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από ακροδεξιούς και ορίζεται ως απειλή για τη δημόσια τάξη, με ό,τι παρενέργειες μπορεί να έχει αυτή η πολιτική σπέκουλα για την κοινωνική ειρήνη της κάθε ευρωπαϊκής χώρας.
Τα μέτρα που έχει πάρει η Ε.Ε., στα πλαίσια μιας νέας πολιτικής για τη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, είναι σαφώς προς την λάθος κατεύθυνση. Οι φράχτες θα συνεχίσουν να ξεχαρβαλώνονται, πολύ περισσότεροι άνθρωποι θα εισέρχονται από ότι θα απελαύνονται και κανένα σκάφος της FRONTEX δε θα μπορέσει να αναχαιτίσει τις εκατοντάδες βάρκες στη Μεσόγειο. Αν δε βελτιωθεί η κατάσταση στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και των μεταναστών, εάν δηλαδή δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στην ρίζα του, δυστυχώς πιθανότατα μετά το πέρας της πανδημίας, όταν οι περιορισμοί θα έχουν χαλαρώσει, θα αντικρίσουμε να εκτυλίσσεται μια τραγωδία εκ νέου στις ακτές και θάλασσες της Μεσογείου με υπεύθυνη την ίδια την Ευρώπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- MED5: Κοινή θέση των κρατών του Ευρωπαϊκού Νότου για το μεταναστευτικό, ΤΟ ΒΗΜΑ, διαθέσιμο εδώ
- Περισσότερη αλληλεγγύη στο νέο σύμφωνο μετανάστευσης ζητά ο Νότος, EFSYN, διαθέσιμο εδώ
