Της Άννας Αρκούδη,
Μουσική. Αχ, η μουσική! Μία λέξη χίλιες εικόνες και άπειρα συναισθήματα. Μας συνοδεύει σε στιγμές της καθημερινότητάς μας, σε συναθροίσεις και εξόδους με φίλους, σε στιγμές χαράς, λύπης, έρωτα, απογοήτευσης, επιτυχίας, αποτυχίας και απόλυτης ευτυχίας. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει έστω σε κάποιο βαθμό τη μουσική ενσωματωμένη στη ζωή του. Ό,τι είδος ή είδη αυτής ακούει και στα οποία έχει προτίμηση. Μπορούμε να φανταστούμε, άραγε, τη ζωή μας χωρίς τη μελωδία της; Πιθανότατα όχι. Και αν δεν υπήρχε στη ζωή μας η μουσική, σίγουρα αυτή θα ήταν πολύ πιο άδεια και μίζερη.
Όλοι έχουμε νιώσει την επίδραση της μουσικής στο σώμα και την ψυχή μας. Έχετε παρατηρήσει ποτέ πως ανάλογα με τα mood swings μας -κοινώς τις ψυχολογικές μας διακυμάνσεις- επιλέγουμε αντίστοιχα είδη τραγουδιών για να ακούσουμε; Και αντιστρόφως, ενώ βρισκόμασταν σε μία συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση -καλή ή κακή- στο τυχαίο άκουσμα ενός είδους μουσικής η διάθεσή μας άλλαξε. Τυχαίο ή μήπως υπάρχει κάποια μαγική εξήγηση;
Μαγεία ή επιστήμη;
Η εξήγηση, όσο περίεργο και αν σας φαίνεται είναι καθαρά και μόνο επιστημονική. Η δύναμη των ήχων είναι μεγάλη. Μπορούν να οδηγήσουν στον ενθουσιασμό, στην ανακούφιση, στη συγκίνηση, αφού επιδρούν άμεσα στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, ο οποίος επηρεάζει το νευρικό σύστημα, τους μύες και τους αδένες του σώματος, ρυθμίζοντας την κυκλοφορία του αίματος στον οργανισμό.
Το άκουσμα της μουσικής συνδέεται με την έκκριση της ντοπαμίνης, γνωστής και ως ορμόνη της χαράς και της ευφορίας. Επιπλέον, η λειτουργία του εγκεφάλου είναι τόσο εντυπωσιακή, καθώς μπορεί να ενεργοποιήσει την ντοπαμίνη μόνο από την ιδέα ότι ένα κομμάτι μουσικής που είναι ευχάριστο για το άτομο είναι πιθανό να ακουστεί. Αυτό σημαίνει πως ο εγκέφαλος διεγείρεται ακόμα και μόνο με την ιδέα της μουσικής.
Επίσης, η μουσική συμβάλλει θετικά στη γενικότερη υγεία του ατόμου, καθώς η καθημερινή ακρόασή της μπορεί να ενισχύσει την ανοσία του οργανισμού, παρεμποδίζοντας μέσω των κυττάρων την εισβολή βακτηρίων στον οργανισμό του ανθρώπου. Στην ανάπτυξη του εγκεφάλου δε έχει θεαματικά αποτελέσματα, εφόσον η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου δύναται να αυξήσει τις γκρίζες ζώνες του εγκεφάλου, βελτιώνοντας λειτουργίες, όπως η μνήμη. Ακόμη, αποτελεί σύμμαχο των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, αλλά και όσων αντιμετωπίζουν κάποια νευροεκφυλιστική ασθένεια, όπως το Parkison.
Είδος μουσικής και επιδράσεις
Σε αυτό το άρθρο θα καταλάβουμε τα συναισθήματα που βιώνει ένας άνθρωπος, ακούγοντας διαφορετικές κατηγορίες-τύπους μουσικής. Αυτό, ωστόσο, που θα μας εντυπωσιάσει είναι ότι εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι και με «διαφορετικά αυτιά» ακούνε και αισθάνονται το ίδιο πράγμα!
Σύμφωνα με έρευνες, ανάλογα με τον τύπο της μουσικής διαφέρουν και οι επιπτώσεις στα υποκείμενα. Γενικότερα, είναι αποδεδειγμένο ότι η χαλαρωτική μουσική επιτυγχάνει να μειώσει το στρες σε υγιή άτομα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η μουσική μετά από μια επώδυνη επέμβαση μειώνει τον πόνο και την ανάγκη για χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων (Boyd-Brewer, 2003). Ακόμη, έρευνα σχετική με την αντίληψη οπτικών ερεθισμάτων υπό την ακρόαση techno μουσικής δείχνει πως παράγοντες όπως το είδος της μουσικής έχουν συγκεκριμένες συνέπειες στο είδος εργασίας που εκτελεί το υποκείμενο, καθώς και το πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο (Meško, Strojnik , Videmšek & Karpljuk, 2009).
Μια νεότερη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της California, Berkley, έχει εντοπίσει τις 13 υποκειμενικές εμπειρίες που μπορούν να δημιουργήσουν διαφορετικά είδη μουσικής στους ανθρώπους, επιβεβαιώνοντας τα πορίσματα παλαιότερων ερευνών. Σίγουρα έχετε βρεθεί κάποια στιγμή σε μια κατάσταση όπου θέλατε μια συγκεκριμένη λίστα αναπαραγωγής μουσικών κομματιών, τα οποία θα σας ενεργοποιήσουν μια συγκεκριμένη διάθεση. Για παράδειγμα, κάτι χαρούμενο, όταν αρχίζετε να εργάζεστε ή να μελετάτε, ώστε να σας παρακινήσει και να σας κάνει πιο παραγωγικούς. Ή κάτι ρυθμικό για να αθληθείτε ή κάτι ρομαντικό, μόλις ερωτευτείτε, είτε κάτι στενάχωρο, αν σας έχει συμβεί κάτι άσχημο και γενικότερα ψυχοφθόρο.
Αυτό δείχνει την ύπαρξη διαφορετικών τύπων μουσικής, όπως ακριβώς είναι και οι διαφορετικοί τύποι συναισθημάτων και εμπειριών. «Έχουμε τεκμηριώσει αυστηρά τη μεγαλύτερη σειρά από συναισθήματα που γίνονται παγκοσμίως αισθητά μέσα από τη γλώσσα της μουσικής», λέει ο συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής Dacher Keltner.
2 διαφορετικές κουλτούρες – παρόμοιες απαντήσεις
Για το πείραμά τους, οι ερευνητές «στρατολόγησαν» 1.591 συμμετέχοντες από τις Η.Π.Α. και 1.258 συμμετέχοντες από την Κίνα, οι οποίοι άκουσαν συνολικά 2.168 δείγματα διαφορετικών τύπων μουσικής.
Ένα πρώτο πείραμα περιελάμβανε μια υποομάδα Αμερικανών και Κινέζων συμμετεχόντων, ο οποίοι άκουσαν μια μουσική βιβλιοθήκη με 1.841 δείγματα, βαθμολογώντας τα σε 11 κλίμακες με ευρείες συναισθηματικές ιδιότητες. Αυτή η πρώτη έρευνα επέτρεψε στους ερευνητές να βρουν έναν μακρύ κατάλογο πιθανών συναισθηματικών εμπειριών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα διαφορετικά είδη μουσικής. Επίσης, τους επέτρεψε να ανακαλύψουν ότι οι συμμετέχοντες από διαφορετικούς πολιτισμούς αντιλαμβάνονται την ίδια υποκειμενική εμπειρία που προκαλούν τα μουσικά κομμάτια. «Οι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς μπορούν να συμφωνήσουν ότι ένα τραγούδι είναι «θυμωμένο» αλλά μπορεί να διαφέρει από το αν αυτό το συναίσθημα είναι θετικό ή αρνητικό», σημειώνει ο Cowen.
Ακόμη, περισσότερα πειράματα οδήγησαν τους ερευνητές να προσδιορίσουν μια σειρά από 13 συναισθήματα που σχετίζονται με τη μουσική και τα οποία αναγνώρισαν οι συμμετέχοντες από τις δύο «τόσο αντίθετες» χώρες. Οι κατηγορίες των 13 συναισθημάτων ήταν: διασκέδαση, ενόχληση, ανησυχία, όμορφο συναίσθημα, ηρεμία (χαλάρωση, γαλήνη), ώθηση να ονειρευτείς, ενεργοποίηση (δράση), έρωτας (επιθυμία), αγανάκτηση (πρόκληση), χαρά, λύπη (κατάθλιψη), τρόμος (φόβος), θρίαμβος (ηρωισμός).
Σε όλο το φάσμα, τα τραγούδια, όπως το “Rock the Casbah” από τη δεκαετία του ’80 της μπάντας The Clash, έκαναν τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο ενεργητικοί, ενώ το ίδιο συνέβη και με το μπαρόκ αριστούργημα του Antonio Vivaldi “The Four Seasons”. Το τραγούδι του Al Green “Let’s Stay Together” προκάλεσε ερωτικά συναισθήματα, ενώ η ωραία έκδοση του “Somewhere Over the Rainbow” του Israel Kamakawiwo’ole έκανε τους συμμετέχοντες να αισθάνονται χαρά. Οι συμμετέχοντες βίωσαν συναισθήματα περιφρόνησης, όταν άκουσαν heavy metal μουσική. Όπως ακριβώς προέβλεψαν οι ερευνητές, ένιωσαν συναισθήματα φόβου, όταν άκουσαν το κομμάτι “The Murder” του Bernard Herrmann, το οποίο χρησίμευε ως μουσική υπόκρουση για τη διάσημη σκηνή ντους στη ταινία του Alfred Hitchcock «Ψυχώ».
Για να βεβαιωθούν ότι οι συμμετέχοντες από διαφορετικούς πολιτισμούς είχαν πραγματικά τα ίδια συναισθήματα, όταν άκουγαν συγκεκριμένους τύπους μουσικής, οι ερευνητές διεξήγαγαν, επίσης, ένα πείραμα επιβεβαίωσης που είχαν σχεδιάσει για να εξαλείψουν στο μέτρο του δυνατού τις πολιτισμικές προκαταλήψεις. Αυτό το πείραμα έβαλε τους συμμετέχοντες να ακούσουν περισσότερα από 300 παραδοσιακά μουσικά κομμάτια του δυτικού και του κινέζικου πολιτισμού. Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων επιβεβαίωσαν τα ευρήματα: Οι ακροατές από τις Η.Π.Α. και την Κίνα ανέφεραν παρόμοια συναισθήματα.
Στο μέλλον, οι ερευνητές πιστεύουν ότι το έργο τους μπορεί να έχει και πρακτική εφαρμογή, αφού μπορεί να βοηθήσει τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους να αναπτύξουν καλύτερες θεραπείες με μουσική, επιτρέποντας στους προγραμματιστές να προγραμματίσουν υπηρεσίες ροής μουσικής για να εντοπίσουν λίστες αναπαραγωγής που θα ταιριάζουν με την τρέχουσα διάθεση του ακροατή.
Επιλογικά, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ότι η επίδραση της μουσικής στην ψυχοσύνθεση του ατόμου δεν αποτελεί απλώς ένα παιχνίδι ήχων, αλλά ασκεί ισχυρές επιδράσεις στον ψυχικό του κόσμο. Τα διαφορετικά μουσικά είδη προκαλούν και διαφορετικά συναισθήματα, τα οποία όμως είναι τα ίδια σε όλους μας παρά τις διαφορές μας. «Η μουσική είναι μια παγκόσμια γλώσσα, αλλά δεν δίνουμε πάντα την προσοχή σε αυτό που λέει. Θέλαμε να κάνουμε ένα σημαντικό πρώτο βήμα να επιλύσουμε το μυστήριο, τον τρόπο με τον οποίο η μουσική μπορεί να προκαλέσει τόσες πολλές αποχρώσεις», ανέφερε ο ερευνητής Alan Cowen. Μπορούμε, λοιπόν, να «προκαλέσουμε» το συναίσθημα που θέλουμε, επιλέγοντας το σωστό είδος μουσικής και τραγουδιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- H μουσική στην ψυχή μας: οι ψυχολογικές συνέπειες της μουσικής και η χρήση της ως θεραπευτικό εργαλείο, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα συναισθήματα που προκαλεί η μουσική μέσα από ένα πείραμα, vostanistas.com, διαθέσιμο εδώ
- Role of vibration and sound in Physiotherapy, Journal of Advanced Health Care (JAHC), διαθέσιμο εδώ
- The effect of listening to techno music on reaction times to visual stimuli, Acta Gymnica, διαθέσιμο εδώ
- How Many Emotions Can Music Make You Feel?, Greater Good Magazine, διαθέσιμο εδώ
- Ooh là là! Music evokes at least 13 emotions. Scientists have mapped them, Berkley News, διαθέσιμο εδώ
