Της Μανταλένας Κατωπόδη,
«Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο είναι φτωχοί, επομένως αν γνωρίζαμε περισσότερα σχετικά με τα οικονομικά της φτώχειας, θα γνωρίζαμε ένα μεγάλο ποσοστό των οικονομικών που έχουν πραγματική σημασία», αναφέρει ο Theodore Schultz, οικονομολόγος, στην ομιλία του κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ των Οικονομικών Επιστημών, το 1979.
Ο πλανήτης χωρίζεται σε δύο «στρατόπεδα», τις αναπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η Αφρική, η Λατινική Αμερική και οι περισσότερες χώρες της Ασίας υπάγονται στην κατηγορία των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Με τον όρο αυτό, εννοούμε χώρες οι οποίες έχουν χαμηλό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και πενιχρό ή μεσαίο εισόδημα.
Σε αυτές τις χώρες οι πολίτες καθημερινά ζουν τον φαύλο κύκλο της επιβίωσης. Η πλειοψηφία των ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες, δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να καλύψει τα βασικά αγαθά που απαιτούνται για την καθημερινότητα, όπως για παράδειγμα την τροφή, την στέγαση και τον ρουχισμό. Όλα αυτά δημιουργούν ένα χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, το οποίο εντείνεται συνεχώς.
Μπορούμε όμως, να εκτιμήσουμε την φτώχεια; Και αν ναι, με ποιόν τρόπο;
Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν ως μέτρο για τον υπολογισμό της φτώχειας, αλλά και της ανάπτυξης μιας χώρας, το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα – Gross National Income. Αναλυτικότερα, το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα, μετράται με βάση το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν –Gross National Product– και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν – Gross Domestic Product. Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (GNP) αποτελεί δείκτη της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας, καθώς είναι μία εκτίμηση της συνολικής αξίας όλων των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών, που παράχθηκαν κατά τη διάρκεια ενός έτους. Λαμβάνει υπόψιν του το συνολικό εισόδημα των μόνιμων κατοίκων εντός και εκτός των συνόρων της, όχι όμως των αλλοδαπών κατοίκων. Από την άλλη, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (GDP) αποτελεί τη νομισματική ή αγοραία αξία όλων των τελικών αγαθών και υπηρεσιών, που παράγονται στο εσωτερικό της χώρας σε μία ορισμένη χρονική περίοδο, από τους υπηκόους της και τους αλλοδαπούς πολίτες που κατοικούν σε αυτήν.
Η χρήση του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος μάς δίνει μια πληθώρα πληροφοριών για την οικονομία μιας χώρας, αν και παράλληλα παρουσιάζει και κάποιες ελλείψεις. Στις αγροτικές κοινωνίες για παράδειγμα, κατά κύριο λόγο, κυριαρχεί η ιδιοκατανάλωση και ο αντιπραγματισμός, έτσι το μέρος της παραγωγής που ούτε πωλείται, ούτε αγοράζεται, δεν μπορεί να συνυπολογιστεί στο παραγωγικό επίπεδο της συγκριμένης κοινωνίας, με αποτέλεσμα να υποτιμάται. Έπειτα, σε αυτές τις κοινωνίες είναι δυνατό να μην υπάρχει ανταγωνισμός, έτσι κυριαρχεί η δύναμη του μονοπωλίου, πράγμα το οποίο παρακινεί την αύξηση των τιμών. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν στηρίζεται στις τιμές της αγοράς και με την ύπαρξη μονοπωλίου η εικόνα που δίνεται είναι λανθασμένη.
Μία ακόμη αδυναμία που παρατηρείται αφορά τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, οι οποίες εξασφαλίζουν την ισοδυναμία της αγοραστικής δύναμης. Αφού τα στατιστικά δεδομένα του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος εκτιμηθούν σε όρους του εγχώριου νομίσματος της χώρας, στη συνέχεια μετασχηματίζονται σε μονάδες κοινού νομίσματος, με βάση την τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία. Στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι τιμές των μη διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών είναι χαμηλότερες, συγκριτικά με τις τιμές των ιδίων αγαθών στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Επομένως μπορεί να υποεκτιμηθεί το παραγωγικό επίπεδο στις φτωχές οικονομίες.
Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης –Human Development Index–, προτιμάται σε σχέση με το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα για την μέτρηση της ανάπτυξης και της ανθρώπινης ευημερίας. Είναι ένας στατικός δείκτης, που βασίζεται σε τρεις ομάδες μεταβλητών και παρουσιάζει τον μέσο όρο τριών δεικτών. Απαρτίζεται από έναν δείκτη για το προσδόκιμο ζωής, έναν δείκτη για την εκπαίδευση και έναν δείκτη για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Συνδυάζει το εθνικό εισόδημα με κοινωνικούς δείκτες, συνεπώς έχουμε ένα διαφορετικό και σύνθετο μέτρο για την ανάπτυξη.
Αν και τα τελευταία χρόνια, το επίπεδο του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος έχει ανοδικές τάσεις και συγκεκριμένα το ποσοστό που προκύπτει από τις αναπτυσσόμενες χώρες έχει αυξηθεί, οι πολίτες αυτών των χωρών βιώνουν καθημερινά έναν αγώνα δρόμου. Το χάσμα ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί επίσης να γίνει αντιληπτό, όχι μόνο από την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, αλλά και από τους δείκτες της υγείας και του αναλφαβητισμού.
Αναφορές
- Investopedia, Gross Domestic Product.
- Investopedia, Gross National Product.
- Εισαγωγή στην Οικονομική: Μακροοικονομική, Sloman John, Wride Alison, Garratt Dean.
