Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Πριν λίγες ημέρες, προέκυψε ένα ζήτημα που πέρασε «στα ψιλά» των ΜΜΕ. Αφορούσε την αναστολή του ερασιτεχνικού αθλητισμού κι όσο κι αν φαντάζει επουσιώδες ή «πολυτέλεια» για τους περισσότερους, συμπυκνώνει τις σοβαρές δυσλειτουργίες που πλέον χαρακτηρίζουν τον μηχανισμό αντιμετώπισης της πανδημίας. Η επιτροπή των λοιμωξιολόγων του Υπουργείου Υγείας μπέρδεψε (!) τα κρούσματα στο ανδρικό βόλεϊ με αυτά στο γυναικείο και με συνοπτικές διαδικασίες τα έκλεισαν όλα! Μετά τις έντονες διαμαρτυρίες αθλητών, παραγόντων και πολιτικής ηγεσίας, η απόφαση ανετράπη, πλην όμως είχε προλάβει να κατοχυρωθεί ως ένα ακόμη πλήγμα στην αξιοπιστία της ακολουθούμενης πολιτικής, επιβεβαιώνοντας την επικράτηση επικίνδυνων στρεβλώσεων στο μηχανισμό λήψης αποφάσεων.
Καταρχάς, υπήρξε παροιμιώδης η γκάφα των ειδικών που έλαβαν υπόψη τους άλλα δεδομένα από αυτά που τελικά ίσχυαν. Αντιλαμβάνεται κάποιος ότι η κόπωση, η αβεβαιότητα και η αδυναμία χάραξης σαφούς στρατηγικής, οδηγεί πλέον σε παιδαριώδη λάθη. Είναι λογικό, δεδομένου ότι επί έναν χρόνο βρισκόμαστε άπαντες στη μέγγενη μιας ιδιαιτέρως στρεσογόνου κι επικίνδυνης κατάστασης. Πλέον όμως, είναι σαφές ότι και οι ειδικοί μοιάζουν να ξεπερνιούνται από τη δυναμική τους. Ήδη, μέλη της Επιτροπής εκφράζονται δημοσίως σχετικά με αυτή την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, ζητώντας αλλαγές. Είναι δε, απολύτως λογικό ν’ αναρωτιέται κάποιος, αν και κατά πόσον τέτοιες παρανοήσεις ενυπάρχουν και σε άλλες αποφάσεις τους.
Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το λάθος αυτό δεν ήταν ιδιαιτέρως σοβαρό κι απλώς ανησύχησε για μία-δύο ημέρες όσους ασχολούνται με το εν λόγω κομμάτι του αθλητισμού. Ακόμα, όμως, κι αν το δεχτούμε αυτό, αναδύεται μια ακόμη στρέβλωση, η οποία έχει να κάνει με την υποτίμηση εκ μέρους των αρμοδίων επιστημόνων, όλων των λοιπόν παραμέτρων εκτός του στενού υγειονομικού πλαισίου της αντιμετώπισης του κορωνοϊού. Ουδείς εχέφρων άνθρωπος αντιλέγει ότι η ζωή και η δημόσια υγεία αποτελούν προτεραιότητα. Από την άλλη, όμως, ουδείς μπορεί να παραβλέψει ότι εδώ κι ένα χρόνο, όλα τα υπόλοιπα έχουν μπει στον «αυτόματο πιλότο». Ένας πολύ μεγάλος αριθμός ανθρώπων δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τον κίνδυνο το κορωνοϊού, αλλά επίσης δυσκολεύεται να επιβιώσει οικονομικά, ως απόρροια της απαγόρευσης -εκ μέρους του κράτους- να εργαστεί.
Γενικότερα, ο τρόπος αντιμετώπισης της πανδημίας, στοχεύοντας να λύσει το μείζον πρόβλημα έχει δημιουργήσει πλήθος άλλων. Η παρατεταμένη αναστολή θεμελιωδών δικαιωμάτων μας πλήττει ευθέως την ποιότητα της δημοκρατίας. Η Εκπαίδευση υπολειτουργεί και οι ανισότητες ως προς την πρόσβαση σε αυτή και τη δημιουργία ίσων ευκαιριών οξύνονται. Ολόκληρες κοινωνικές ομάδες έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους όπως οι ψυχικά νοσούντες, την κατάσταση των οποίων επιβαρύνει σφόδρα ο εγκλεισμός και γενικότερα η συνεχώς εντεινόμενη πίεση. Οι εξαρτημένοι από παράνομες και μη ουσίες, που βουλιάζουν ακόμα πιο βαθιά στον κόσμο των τεχνιτών παραδείσων. Τα μέλη οικογενειών που βιώνουν τη βία στο εσωτερικό τους κι αναγκάζονται να συμβιώνουν υπό ακόμα πιο αντίξοες συνθήκες χωρίς διέξοδο.
Έτσι φτάνουμε σε μία ακόμη πτυχή του συγκεκριμένου ζητήματος, η οποία έχει να κάνει με τον τρόπο λήψης των αποφάσεων και την αίσθηση που επικρατεί στην κοινωνία για τον ρόλο του κάθε εμπλεκομένου. Στο προαναφερθέν περιστατικό, πρώτα έκλεισαν τον αθλητισμό οι λοιμωξιολόγοι και κατόπιν ο πολιτικός προϊστάμενος του αθλητισμού έτρεχε να τους ζητήσει να τον ανοίξουν! Δεν είναι μόνο γελοίο το συγκεκριμένο περιστατικό, αλλά είναι και τραγικό. Ποιος κυβερνάει επιτέλους; Η εκλεγμένη ελληνική κυβέρνηση ή μια ομάδα εμπειρογνωμόνων διορισμένη από αυτή; Δυστυχώς, κάπου στην πορεία της πανδημίας, χάθηκε το μέτρο με ευθύνη όλων των εμπλεκομένων. Η κυβέρνηση, προκειμένου να μετριάσει το πολιτικό κόστος από τη λήψη αντιδημοφιλών μέτρων, ακολούθησε την επικοινωνιακή στρατηγική, η οποία προέβαλλε την απόφαση εκ μέρους της για πλήρη κι απόλυτη συμμόρφωση στις υποδείξεις των ειδικών. Έτσι, αφενός απέρριπτε την «έμπνευση» των πρωτοφανών περιοριστικών μέτρων και αφετέρου έδωσε κι ένα στίγμα ορθολογισμού στο γενικότερο προφίλ της. Από την άλλη, όταν η χώρα σημείωνε πρόοδο στην αντιμετώπιση της νόσου και όταν αίρονταν κάποιοι περιορισμοί, τότε το «κατόπιν ενεργειών» έκανε την εμφάνισή του, καθότι εμφανιζόταν ο Πρωθυπουργός να λαμβάνει την πολιτική απόφαση διαφοροποίησης από τι στρατηγική που πρότειναν οι λοιμωξιολόγοι, παρουσιαζόμενος ως ο ηγέτης που έχει αντίληψη των συνθηκών που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία. Κάπως έτσι, αρχές Ιανουαρίου, μάθαμε ότι τα σχολεία ανοίγουν με πολιτική απόφαση. Παράλληλα, ορισμένοι εκ των εμπλεκομένων επιστημόνων, ξεπέρασαν τα θεσμικά όρια. Υπερβάλλων ζήλος, άγχος, επιθυμία για προσωπική ανάδειξη, επιστημονικές-επαγγελματικές έριδες, τύφλωση από τους προβολείς των ΜΜΕ, αδυναμία αντίληψης των κοινωνικών διεργασιών, ατομική ιδεολογικοπολιτική συγκρότηση, αλαζονεία είναι κάποιες από τις αιτίες του φαινομένου.
Το ζήτημα είναι ότι, από ένα σημείο και μετά, εμπεδώθηκε στην κοινή γνώμη η αντίληψη ότι κατ’ ουσίαν κυβερνούν οι λοιμωξιολόγοι. Πριν τα Χριστούγεννα, μάλιστα, είδαμε μέλος της Επιτροπής να αδειάζει τον ίδιο τον Πρωθυπουργό στο ζήτημα του αριθμού των ατόμων που θα μπορούσαν να κάνουν μαζί ρεβεγιόν! Για τον μέσο πολίτη όμως, είναι άλλο να αισθάνεται την ασφάλεια της επιστημονικής εγκυρότητας, όταν καλείται να κάνει μεγάλες θυσίες, κι άλλο να συνειδητοποιεί ότι η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση κατέχει απλώς ρόλο διεκπεραιωτή των αποφάσεων μιας επιτροπής άνευ οποιασδήποτε εκλογικής νομιμοποίησης. Πλέον, η γραμμή «το είπαν οι ειδικοί» γυρίζει μπούμερανγκ, καθότι ο λαός απαιτεί από την πολιτική του ηγεσία σαφές χρονοδιάγραμμα δράσεων επιστροφής στην κανονικότητα.
Κάτι ανάλογο συνέβη και κατά τη περίοδο των Μνημονίων, όταν εμπεδώθηκε η αντίληψη ότι μας κυβερνούσε η Τρόικα, με τις ελληνικές κυβερνήσεις να αποτελούν αναλώσιμα προϊόντα. Τα αποτελέσματα της επικράτησης αυτής της άποψης τα βιώσαμε, όταν αντί για το «mail Χαρδούβελη», ο ελληνικός λαός ψήφισε «περήφανη διαπραγμάτευση» και κατέληξε με το τρίτο και χειρότερο όλων των μνημονίων, αφού γλίτωσε στο παρά πέντε τη χρεοκοπία και την έξοδο από Ε.Ε κι ευρωζώνη. Εν προκειμένω, δεν έχουμε να κάνουμε με έναν τέτοιο κίνδυνο ούτε φυσικά οι όποιες αντιδράσεις για την παρατεταμένη καραντίνα μπορούν να συγκριθούν με την περίοδο του έξαλλου αντιμνημονίου, της περιόδου 2011-2015. Η αίσθηση, όμως, ότι η κυβέρνηση απεμπολεί τον θεσμικό της ρόλο και κατ’ επέκταση ο πολίτης το δικαίωμα να επιλέγει ποιος τον κυβερνά, λειτουργεί διαβρωτικά για τη Δημοκρατία. Αποτελεί νέα πληγή στο σώμα της, όταν δεν πρόλαβε ακόμα να επουλώσει τις πληγές της προηγούμενης δεκαετίας.
Αποτελεί αδήριτη ανάγκη, η πλήρης αποκατάσταση του ρόλου καθενός εκ των εμπλεκομένων στην αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Ο ρόλος της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων, της επιστημονικής κοινότητας και των υπηρεσιακών παραγόντων είναι να εξετάζουν τα δεδομένα και κατόπιν να εισηγούνται στην κυβέρνηση τα ενδεδειγμένα, κατά την κρίση τους, μέτρα προς αντιμετώπιση της πανδημίας. Από εκεί και έπειτα, η λήψη της απόφασης αποτελεί πολιτική επιλογή. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί εκτροπή.
