Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Η Β΄ Εθνοσυνέλευση διεξήχθη, από τις 29 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου 1823, στο Άστρος Κυνουρίας. Αποτέλεσε τη δεύτερη συνέλευση κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης. Ο τόπος στον οποίο έλαβε χώρα η συνέλευση ήταν στον κήπο του μουσείου Καρυτσιώτη, όπου σήμερα στεγάζεται το αρχαιολογικό μουσείο. Όλοι οι πληρεξούσιοι δεν έμειναν στο ίδιο μέρος αλλά χωρίστηκαν, θα μπορούσαμε να πούμε σε στρατόπεδα, ανάλογα με τις αντιπαλότητες που υπήρξαν. Πληρεξούσιοι που ήταν προσκείμενοι στην κυβέρνηση, έμειναν στο χωριό Αγιαννίτικα Καλύβια, ενώ όσοι υποστήριζαν τους στρατιωτικούς και όσοι ήταν αντίθετοι με την κυβέρνηση, έμειναν στα Μελιγίτικα Καλύβια.
Η συνέλευση διεξήχθη σε ιδιαίτερα ταραγμένο κλίμα, καθώς η κυβέρνηση είχε πλέον χάσει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη του λαού. Η αδράνεια και η φυγή της μπροστά στην εισβολή του Δράμαλη στην Πελοπόννησο έπαιξε καθοριστικό ρόλο, ενώ οι στρατιωτικές επιτυχίες του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τον οποίο ήθελαν να παραγκωνίσουν, είχαν λαμπρύνει το όνομα του Μοραΐτη στρατηγού. Επίσης στην ανατολική Στερεά η δύναμη του Αρείου Πάγου είχε εκμηδενιστεί, ενώ στη Δυτική Στερεά επικρατούσε χάος, εξαιτίας των αντιζηλιών των οπλαρχηγών.
Βασικότερο έργο της Εθνοσυνέλευσης αποτέλεσε η αναθεώρηση του Προσωρινού Πολιτεύματος της Επιδαύρου. Έλαβαν μέρος, εκτός από τους πληρεξούσιους, και τα μέλη από τη Διοίκηση. Ψήφισαν το νέο, αναθεωρημένο, πιο άρτιο σύνταγμα, ο «Νόμος της Επιδαύρου», ο οποίος διατηρούσε το βασικό συλλογικό σχήμα διοίκησης, με ενίσχυση του Βουλευτικού. Πρόεδρός του εκλέχθηκε ο Ιωάννης Ορλάνδος, παράγοντας που ενίσχυε τη μερίδα των νησιωτών, οι οποίοι εχθρεύονταν τους Πελοποννησίους. Παραιτήθηκε όμως στις 20 Μαΐου, με το σώμα να ελέγχεται ουσιαστικά από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που πήρε και την προεδρία στις 11 Ιουλίου. Πρόεδρος του Εκτελεστικού εξελέγη ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.
Τα υπουργεία περιορίστηκαν σε επτά Οι πολιτικές συνέπειες των αλλαγών που πραγματοποιήθηκαν ήταν η επικράτηση των προυχόντων και ο πλήρης παραγκωνισμός του Δημήτριου Υψηλάντη. Η υιοθέτηση πρωτοπόρων απόψεων συνεχίστηκε, με την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, την κατάργηση της δουλείας και την εγγύηση της ελευθερίας του τύπου. Διαπιστώθηκε, τέλος, η επείγουσα ανάγκη σύναψης δανείου για την επιβίωση της Επανάστασης.
Τα κείμενα της Επιδαύρου και του Άστρους, με όλες τις ατέλειές τους, δείχνουν ότι οι Έλληνες ενδιαφέρονταν να θεμελιώσουν μια ευνομούμενη πολιτεία, την απόδειξη προς την Ευρώπη ότι στόχος ήταν να μετατρέψουν την οθωμανική ανομία και αυθαιρεσία σε μια νέα κοινωνία οργανωμένη από τη θέλησή της. Οι ηγέτες των Ελλήνων είχαν διαμορφώσει συγκεκριμένες απόψεις για τους βασικούς στόχους των δικών τους συνταγμάτων: τη σύσταση ενός οργανωμένου συγκεντρωτικού κράτους, που θα συγκέντρωνε τα διάφορα στοιχεία σε ένα έθνος, και μιας κεντρικής εξουσίας που θα έφερνε σε πέρας τη δοκιμασία της Επανάστασης. Επίσης, καίριας σημασίας ήταν η λήψη μέτρων για την προστασία της ατομικής ελευθερίας και το διαχωρισμό των εξουσιών. Η συνταγματική παράδοση ρίζωσε τόσο βαθιά στην επαναστατημένη Ελλάδα, ώστε κανείς δεν τολμούσε δημόσια να αμφισβητήσει το αντιπροσωπευτικό σύστημα ως το ιδεώδες πολίτευμα.
Η περίοδος που ακολούθησε, δίχασε περισσότερο τους Έλληνες, τοπικιστικό και φατριαστικό πνεύμα κυριάρχησαν, πολλά από τα διοικητικά μέτρα που αποφασίστηκαν, έμειναν στα χαρτιά και το πολίτευμα δε λειτούργησε ομαλά. Ως το τέλος του 1823 η κατάσταση εκτραχύνθηκε: το Δεκέμβριο το Εκτελεστικό ανατράπηκε από τα μέλη του Βουλευτικού και δημιουργήθηκε νέο υπό το Γεώργιο Κουντουριώτη, με τη Διοίκηση να διασπάται. Το ξέσπασμα του Εμφύλιου ήταν ζήτημα χρόνου. Πράγματι δεν άργησε να εκραγεί, όταν το νέο Εκτελεστικό επιχείρησε να επιβάλει την εξουσία του σε όλη την επαναστατημένη επικράτεια.
Ωστόσο, αν κάτι μένει από αυτή τη συνέλευση, είναι η εξής φράση που δείχνει την επιθυμία για τη συνέχιση του αγώνα. «Τρίτον ήδη χρόνον διαρκεί ο υπέρ ανεξαρτησίας εθνικός των Ελλήνων πόλεμος και ο τύραννος ούτε κατά γην ούτε κατά θάλασσαν ηυδοκίμησεν. Ενώ δε αι τυραννοκτόνοι χείρες των Ελλήνων έπεμψαν μυριάδας Τούρκους εις άδου, και φρούρια απέκτησαν, και την επικράτειαν εξησφάλισαν, ο δε κρότος των ημετέρων όπλων, αντηχήσας, διετάραξε το Βυζάντιον, ευτύχησε το έθνος να διακηρύξη εν Επιδαύρω κατά πρώτον ως έθνος, την ανεξαρτησίαν του, να νομοθετήσει και εθνικήν να καταστήση διοίκησιν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος (Επίδαυρος 1822).
- Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος (Νόμος της Επιδαύρου, Άστρος, 1823).
- Συλλογικό Έργο (2003) Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000 Τόμος 3 (Επιμ. Β. Παναγιωτόπουλος) Αθήνα: Εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
- Συλλογικό Έργο (2005) Ιστορία των Ελλήνων, η ελληνική επανάσταση 1821-1827 τομ. 11. Αθήνα: Εκδ. Δομή.
