Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
«Βρισκόμαστε στο έτος 50 π.Χ. Όλη η Γαλατία βρίσκεται υπό ρωμαϊκή κατοχή… Όλη; Όχι! Ένα χωριό ανυπόταχτων Γαλατών αντιστέκεται ακόμη και θα αντιστέκεται για πάντα στους εισβολείς.»
Αν κάτι σας θυμίζει αυτό το απόσπασμα, είστε στο σωστό μέρος! Αν όχι, συνεχίστε την ανάγνωση και θα το θυμηθείτε! Οι περισσότεροι έχετε κρατήσει στο χέρι σας ένα βιβλιαράκι με τις γνωστές περιπέτειες του Αστερίξ του Γαλάτη. Ακόμη και οι μικρότεροι, που ίσως δεν έχουν προλάβει τα κόμικς, έχει τύχει να δουν κάποια ταινία κινούμενων σχεδίων ή κάποια κινηματογραφική μεταφορά από τις πολλές που έχουν γυριστεί με πασίγνωστους Ευρωπαίους ηθοποιούς. Πριν από ακριβώς έναν χρόνο έφυγε από τη ζωή ο Albert Uderzo, στην εικονογραφία του οποίου οφείλεται ο πασίγνωστος ήρωας όπως τον γνωρίζουμε.
Ο Albert Uderzo γεννήθηκε στην περιοχή Φιμ από γονείς Ιταλούς μετανάστες στις 25 Απριλίου του 1927. Πολιτογραφήθηκε Γάλλος το 1934. Ο αδελφός του, Bruno, αναγνώρισε πρώτος το ταλέντο του νεαρού Albert και τον παρότρυνε να ασχοληθεί με τη σχεδίαση κόμικς. Ο Uderzo πήγε στο Παρίσι, όπου, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έπιασε δουλειά σε μια εταιρεία παραγωγής για κινούμενα σχέδια – λεγόταν, μάλιστα, ότι ήθελε να γίνει ένας Γάλλος Walt Disney. Οι πρώτες του δουλειές (Flamberge, gentilhomme gasconne, Clopinard και Belloy) δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940.
Ο Albert Uderzo είναι σίγουρα γνωστότερος σε εμάς από τη συνδημιουργία του Αστερίξ, που έχει πουλήσει συνολικά 377 εκατομμύρια αντίτυπα σε 111 γλώσσες, μαζί με τον René Goscinny. Οι δυο τους γνωρίζονταν από το 1951 και εμπνεύστηκαν τον ατρόμητο Αστερίξ -που φοβάται μόνο μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι του- το 1959. Μετά τη δημοσίευση μερικών μικρών strips με τους ήρωες στην εφημερίδα Pilote, οι δύο συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν το πρώτο κόμικ, το Astérix le gaulois (Αστερίξ ο Γαλάτης) το 1961. Από το 1961 έως και το 1977, δημιούργησαν 23 βιβλία κόμικς με τις περιπέτειες του γαλατικού χωριού. Μέχρι τον θάνατό του, ο René Goscinny έγραφε πάντα τις ιστορίες, αλλά, όταν πέθανε το 1977, ο Uderzo ανέλαβε να συνεχίσει τη σειρά ως εικονογράφος και συγγραφέας. Η ιστορία των δύο ανδρών είναι πολλά περισσότερα από μια απλή συνεργασία. Οι δυο τους φαίνεται να είχαν μια υπέροχη φιλία, πράγμα που φαίνεται και από το γεγονός ότι ο Uderzo υπέγραφε πάντα και το όνομα του Goscinny στις νέες περιπέτειες του Αστερίξ, ακόμη κι αν εκείνος είχε φύγει από τη ζωή.
Γιατί, όμως, είναι τόσο επιτυχημένος ο Αστερίξ; Λοιπόν, η απάντηση σε αυτό θα πάρει λίγη ώρα! Οι δύο δημιουργοί είχαν προσπαθήσει για ώρα να βρουν μια ιστορία που να αντικατοπτρίζει ένα κομμάτι της γαλλικής ιστορίας και τελικά κατέφυγαν στην ιστορία των Γαλατών. Από τα σχολικά τους χρόνια θυμόντουσαν να έχουν ακούσει για τον Βερκιγγετόριξ, έναν αρχηγό γαλατικής φυλής (αν κάτι σας λέει το όνομα, μάλλον το είδατε σε κάποιο βιβλίο λατινικών στο Λύκειο). Έτσι, τα ονόματα των ηρώων αποφασίστηκε να λήγουν σε «-ιξ» και αποτελούνται όλα από λογοπαίγνια που αφορούν την ταυτότητα των προσώπων που τα φέρουν. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Ο πρωταγωνιστής-αστέρας της σειράς είναι φυσικά ο Αστερίξ, ενώ ο εύσωμος Οβελίξ λατρεύει να σουβλίζει αγριογούρουνα, ο φάλτσος Κακοφωνίξ δεν αντιλαμβάνεται ότι του λείπει κάτι για να γίνει μεγάλος καλλιτέχνης και ο Πανοραμίξ έχει όλη τη σφαιρική σοφία ενός γέροντα Δρυίδη. Συμπληρώνοντας αυτό με τα ρωμαϊκά ονόματα να τελειώνουν σε “-us” και τα τοπωνύμια σε “-um”, οι δημιουργοί του Αστερίξ είχαν κάνει ήδη μια επιλογή που θα έκανε τις ατάκες από τον Αστερίξ διαχρονικές, λόγω μιας σειράς από πανέξυπνα λογοπαίγνια.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν η πρωτοτυπία του κόμικ. Ο Uderzo φημολογείται ότι αρχικά είχε σκεφτεί τον Αστερίξ ως έναν σωματώδη και εύρωστο τύπο. Όμως, η ιδέα του Goscinny ήταν αυτή που επικράτησε. Σε αντίθεση με τους τότε γνωστούς ήρωες κόμικς, όπου ο σωματικά δυνατός πρωταγωνιστής είχε έναν μικροσκοπικό και έξυπνο συμπρωταγωνιστή, στον Αστερίξ οι ρόλοι αντιστράφηκαν και ο μικροσκοπικός Γαλάτης ήταν ο κεντρικός ήρωας, ενώ ο υπερφυσικής δύναμης Οβελίξ βρέθηκε σε ρόλο sidekick. Η εικονογραφία του Uderzo ήταν κομβική λόγω της ενέργειας που μπορούσε να αποδίδει στις στατικές εικόνες – τα πόδια των Ρωμαίων που τρέμουν, τα σύννεφα μάχης, οι επιδράσεις του μαγικού φίλτρου, όλα είναι σαν να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια σου, ακόμη κι αν είναι απλά ζωγραφισμένα.
Στη δημοφιλία του Αστερίξ συνετέλεσε και το ότι τα κόμικς αγαπήθηκαν τόσο από παιδιά όσο και από μεγάλους. Ενώ τα παιδιά απολαμβάνουν την ιστορία των ανυπότακτων Γαλατών και τις συμπλοκές με τους Ρωμαίους, οι μεγαλύτεροι θαυμαστές γελούν ακόμη μέχρι δακρύων με τη διακωμώδηση στερεοτύπων και κλισέ της κοινωνίας. Η ανεργία, το χάος στις δημόσιες υπηρεσίες, η κοινωνική κριτική, όλα έγιναν χαριτωμένα αστεία στις σελίδες του Αστερίξ, δίνοντας και μια σατιρική νότα στις ιστορίες του. Οι δημιουργοί της σειράς δε δίστασαν να παίξουν με το μεγαλύτερο κοινό τους, προσθέτοντας νότες της γνωστής κουλτούρας. Οι Beatles παρουσιάζονται ως βάρδοι, όταν ο Αστερίξ πηγαίνει στη Βρετανία, ενώ η σκηνή που παρουσιάζει τους Γαλάτες να κάνουν την ανατομία ενός ψαριού στο κόμικ Ο Μάντης είναι ένα κωμικό σχόλιο πάνω στον πίνακα του Ρέμπραντ Μάθημα Ανατομίας.
Είναι βέβαιo ότι ο Αστερίξ θα συνεχίσει να αγαπιέται από πολλούς θαυμαστές ανά τον κόσμο, καθώς εκφράσεις όπως: «Μα τον Τουτατή!» ή «Είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι!» έχουν περάσει στην καθημερινότητα. Ο Albert Uderzo έφυγε πλήρης έργων και ημερών στα 92 του χρόνια, την 24η Μαρτίου του 2020, από ανακοπή καρδιάς στον ύπνο του και -αν θέλουμε να πιστέψουμε για λίγο σε κάτι μεταφυσικό- πήγε να βρει τον φίλο του, Goscinny, για να γράψουν μαζί νέες περιπέτειες του αγαπημένου τους ήρωα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Albert Uderzo obituary. The Guardian, διαθέσιμο εδώ.
- Albert Uderzo, 92, Co-Creator of French Comic Series Asterix, Dies. ΝΥ Times, διαθέσιμο εδώ.
- Asterix creator Albert Uderzo dies at 92. The Guardian, διαθέσιμο εδώ.
