Της Άννας Κλειδά,
Στον ναυτικό κλάδο, σε πολλές περιπτώσεις, συναντάται το φαινόμενο ο κύριος του πλοίου να μην το εκμεταλλεύεται προσωπικά, αλλά να αναθέτει την εκμετάλλευσή του σε ένα τρίτο πρόσωπο, τον εφοπλιστή. Ο εφοπλισμός αποτελεί θεσμό με σπουδαία λειτουργική σημασία, καθώς ο διαχωρισμός ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης κατακερματίζει και κατά συνέπεια πολλαπλασιάζει τα σχετικά με αυτό δικαιώματα και υποχρεώσεις. Δεν εξυπηρετούνται, λοιπόν, μέσω αυτού μόνο οι προσωπικές επιλογές του ιδιοκτήτη, αλλά υποβοηθείται η στο έπακρον αξιοποίηση των δυνατοτήτων του πλοίου.
Πώς αποκτάται, όμως, η ιδιότητα του εφοπλιστή; Προκειμένου ένα πρόσωπο να καταστεί εφοπλιστής, πρέπει καταρχήν να χρησιμοποιεί πλοίο που είναι ιδιοκτησία άλλου, βάσει κάποιας έννομης σχέσεως, η οποία μπορεί να είναι είτε ενοχική είτε εμπράγματη, χωρίς να αποκλείεται η παραχώρηση της χρήσης του πλοίου δυνάμει μιας πραγματικής κατάστασης. Δεν αρκεί, όμως, η εκμετάλλευση του πλοίου, γι’ αυτό και απαιτείται το πρόσωπο που χρησιμοποιεί το πλοίο να οργανώνει οικονομικά τα υλικά και ανθρώπινα μέσα που είναι αναγκαία για την άσκηση ναυσιπλοΐας προς κερδοσκοπία. Ωστόσο, προκειμένου να ασκήσει κανείς με ξένο πλοίο ναυτιλιακή επιχείρηση, πρέπει απαραιτήτως να το εξουσιάζει κατά τη ναυσιπλοΐα του, δηλαδή να έχει τη ναυτική ή τεχνική διεύθυνσή του, ενώ, τελευταίο στοιχείο για την απόκτηση της εφοπλιστικής ιδιότητας είναι η εκτέλεση των ναυτιλιακών εργασιών ιδίω ονόματι, ο εφοπλιστής να αποτελεί δηλαδή το υποκείμενο των σχετικών με την εκμετάλλευση του πλοίου δικαιωμάτων. Οι παραπάνω προϋποθέσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ουσιαστικές, αρκούν, προκειμένου να αποκτήσει ένα πρόσωπο την ιδιότητα του εφοπλιστή, απαιτείται ωστόσο και η πλήρωση της τυπικής προϋπόθεσης της δημοσιότητας της εφοπλιστικής ιδιότητας.
Η δημοσιότητα επιτυγχάνεται με δήλωση των μερών στη λιμενική αρχή του τόπου νηολόγησης του πλοίου και καταχώριση της δήλωσης στο νηολόγιο. Η δήλωση πραγματοποιείται και καταχωρείται μόλις αναλάβει ο εφοπλιστής την εκμετάλλευση του ξένου πλοίου και σημειώνεται στο βιβλίο εθνικότητας του εν λόγω πλοίου. Αυτή η πραγματοποίηση και η καταχώρηση, δεδομένου ότι έχουν δηλωτικό και όχι συστατικό χαρακτήρα, δεν συνιστούν υποχρέωση, αλλά βάρος, αφού, ανάλογα με τη διενέργειά τους ή μη, μεταβάλλεται το καθεστώς της ευθύνης απέναντι στους τρίτους.
Η τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας έχει αποδεικτικό χαρακτήρα και έχει θεσπιστεί αποκλειστικά για την προστασία των καλόπιστων τρίτων, γι’ αυτό και ο αναφερόμενος στο νηολόγιο ως εφοπλιστής δεν μπορεί να αντιτάξει στους καλόπιστους τρίτους ότι δεν είναι αυτός ο πράγματι εκμεταλλευόμενος το πλοίο, καθώς κάτι τέτοιο θα προσέβαλλε την εμπιστοσύνη που η πανηγυρική δήλωση στο νηολόγιο είχε εύλογα δημιουργήσει σε αυτούς. Ωστόσο, οι καλόπιστοι τρίτοι έχουν πάντοτε τη δυνατότητα να ανταποδείξουν ότι το περιεχόμενο της δήλωσης δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και ότι ο φαινόμενος ως εφοπλιστής δεν είναι το πρόσωπο που εκμεταλλεύεται στην πραγματικότητα το πλοίο. Αντίθετα, σε περίπτωση μη τήρησης των διατυπώσεων δημοσιότητας, για λόγους προστασίας των συμφερόντων των καλόπιστων τρίτων, ο κύριος του πλοίου τεκμαίρεται ότι εκμεταλλεύεται ο ίδιος το πλοίο, ότι είναι δηλαδή πλοιοκτήτης και συντρέχουν στο πρόσωπο του οι ιδιότητες τόσο της ιδιοκτησίας όσο και της εκμετάλλευσης του πλοίου. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το τεκμήριο είναι μαχητό και επιδέχεται ανταπόδειξης από οποιοδήποτε πρόσωπο έχει έννομο συμφέρον με οποιοδήποτε αποδεικτικό μέσο.
Πηγές
- Ναυτικό Δίκαιο, Αντάπασης-Αθανασίου, Νομική Βιβλιοθήκη, 2020
