Της Φρύνης Κομινάκη,
Το μόνο σίγουρο είναι πως στην ντουλάπα μας υπάρχει ένα τουλάχιστον ζευγάρι τζιν και άλλα είδη ντένιμ (denim). Είχατε, όμως, σκεφτεί ποτέ πως το αγαπημένο μας ζευγάρι μπλουτζίν θα μπορούσε να έχει ένα αρκετά μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα; Σύμφωνα με νέες μελέτες, οι μικροΐνες από τα τζιν ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο και τα τζιν έχουν φτάσει να αποτελούν μόδα και στην Αρκτική -και, φυσικά, όχι με θετικό αντίκτυπο.
Σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή, αν παρατηρήσουμε γύρω μας, περίπου ο μισός πληθυσμός του πλανήτη φοράει τζιν παντελόνι και άλλα ενδύματα από ντένιμ. Αυτά τα ενδύματα είναι κατασκευασμένα από βαμβακερές μικροΐνες, οι οποίες καλούνται επίσης «φυσικές» βαμβακερές ίνες κυτταρίνης, επεξεργασμένες με συνθετικές χρωστικές ουσίες (με τη λεγόμενη λουλακί βαφή), καθώς και με πρόσθετα χημικά για βελτιωμένη ποιότητα και ανθεκτικότητα του προϊόντος. Οι μικροΐνες ντένιμ, αν και θεωρούνται «φυσικές», σε περίπτωση που συσσωρευτούν σε μεγάλες ποσότητες μπορούν να αποτελέσουν απειλή για τη χλωρίδα και την πανίδα οικοσυστημάτων, από τη στιγμή που τυγχάνουν χημικών διεργασιών. Πρέπει, επίσης, να λάβουμε υπόψη μας ότι, αν και τα μπλουτζίν είναι κατασκευασμένα με οργανικές ίνες και όχι με πλαστικό, λαμβάνουν πρόσθετα χημικά από το περιβάλλον όταν τα φοράμε, αλλά ακόμα και όταν βρίσκονται στο ράφι των καταστημάτων ή της ντουλάπας μας.
Νέο αντικείμενο μελέτης αποτελεί, λοιπόν, το αποτύπωμα της σύγχρονης κοινωνίας “blue jean” και οι πηγές μικροϊνών που προέρχονται από ρούχα ντένιμ. Ερευνητές, έπειτα από πειράματα πλύσης στο εργαστήριο, διαπίστωσαν ότι κάθε παντελόνι τζιν μπορεί να απελευθερώσει από περίπου 50.000 έως 56.000 μικροΐνες ανά πλύσιμο (δηλαδή μιλάμε για περίπου δύο γεμάτα απορριμματοφόρα φορτηγά μικροϊνών να εισέρχονται στους ωκεανούς με αυτόν τον τρόπο ημερησίως), οι οποίες ίνες έχουν βρεθεί παντού, από την κοιλιά ορισμένων καρκινοειδών σε μεγάλα βάθη έως τον θαλάσσιο πυθμένα της Μεσογείου. Οι πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον παραμένουν ακόμα άγνωστες, ωστόσο οι ερευνητές θεωρούν ότι η παρουσία ή η απουσία μικροϊνών αποτελεί καλό ή αντίστοιχα κακό δείκτη για τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από εξέταση δειγμάτων νερού από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τορόντο, τα οποία συμπεριλήφθηκαν σε δελτίο τύπου της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας (ACS), ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό από μικροΐνες σε ιζήματα είναι συγκεντρωμένο σε τρεις τοποθεσίες: στο Αρχιπέλαγος της Καναδικής Αρκτικής (20%), στις Μεγάλες Λίμνες της Βόρειας Αμερικής (23%) και στις ρηχές λίμνες κοντά στο Τορόντο (12%). Οι συγκεκριμένες ίνες είναι εύκολα αναγνωρίσιμες χάρη στο συνθετικό λουλακί χρώμα με το οποίο είναι βαμμένες.
Ενδεχομένως θετικό μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι μόνο μία μικροΐνα από τζιν βρέθηκε στο στομάχι ενός από τα θαλάσσια είδη που εξετάστηκαν στις λίμνες του Τορόντο. Σε αντίθεση, όμως, με τις βαμβακερές ίνες των τζιν, άλλα υφάσματα, όπως ο πολυεστέρας, το νάιλον και άλλα συνθετικά υλικά που χρησιμοποιούνται κατά κόρον για την κατασκευή ενδυμάτων παγκοσμίως, δεν ανακυκλώνονται και δεν βιοδιασπώνται τόσο εύκολα και είναι πιθανότερο να μεταφερθούν από τα πλυντήρια ρούχων σε συστήματα αποχέτευσης για να καταλήξουν στον ωκεανό, όπου τα ρεύματα τα οδηγούν στα ύδατα της Αρκτικής και στο στομάχι ανυποψίαστων ζώων και από εκεί ακόμα και στο φαγητό μας. Παρόλο που η πλειονότητα των μικροσκοπικών αυτών ανθρωπογενών ινών, με μήκος μικρότερο από πέντε χιλιοστά δεσμεύεται από μονάδες επεξεργασίας λυμάτων, κάποιες εξακολουθούν να καταλήγουν στα ύδατα μέσω της απόρριψης των λυμάτων. Για να καταλάβουμε το μέγεθος της μόλυνσης, ένα μόνο πουλόβερ ή ένα μπλουζάκι είναι ικανό να απελευθερώνει εκατομμύρια πλαστικές ίνες με κάθε πλύσιμο.
Οι μελέτες αυτές δεν είναι πρωτάκουστες, καθώς πολυάριθμες έρευνες που έχουν διεξαχθεί στο παρελθόν έχουν εντοπίσει μικροΐνες από ρούχα σε κάθε είδους υδατικά οικοσυστήματα. Έχει συναχθεί, λοιπόν, το συμπέρασμα ότι το τακτικό πλύσιμο των συνθετικών ρούχων θεωρείται σημαντική πηγή μικροπλαστικών στο περιβάλλον. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να σημειώσουμε ότι, παρά το γεγονός ότι πολλά brands (π.χ. Mud και Levi’s Jeans) συνιστούν το πλύσιμο των μπλουτζίν μία φορά τον μήνα με στόχο να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του οικιακού πλυσίματος, έρευνες από το Τμήμα Επιστημών της Γης και τη Σχολή Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι Καναδοί πλένουν τα τζιν τους μετά από δύο μόλις χρήσεις. Έχουν, βέβαια, σχεδιαστεί διάφορες συσκευές για τη σύλληψη μικροϊνών που απελευθερώνονται από τα συγκεκριμένα ρούχα κατά τη διάρκεια του κύκλου πλύσης και έχουν διεξαχθεί ποικίλες μελέτες με στόχο την εξέταση της αποτελεσματικότητας των εν λόγω συσκευών.
Εύκολες λύσεις προς το παρόν δεν έχουν βρεθεί, ωστόσο οι ερευνητές συνιστούν κάποια βήματα που μπορούμε να εφαρμόσουμε ώστε να αποτρέψουμε τις μικροΐνες από τα τζιν μας να καταλήγουν σε λίμνες και ωκεανούς. Για παράδειγμα, συνίσταται η λιγότερο συχνή πλύση αυτών των ενδυμάτων, η προσθήκη ειδικού φίλτρου στο πλυντήριό μας, καθώς το μικρό μέγεθος των ινών τις αποτρέπει από το να πιαστούν σε μηχανές διήθησης και η αγορά μεταχειρισμένων ενδυμάτων ντένιμ.
Σύμφωνα με βρετανική μελέτη στο περιοδικό Science of the Total Environment, σχετικά με τη χρήση φίλτρων, θεωρείται πως αυτά κατακρατούν έως και το 80% της διαρροής μικροϊνών στα πλυντήρια. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με άλλες μελέτες, η χρήση του φίλτρου XFiltra θεωρήθηκε η πιο επιτυχημένη, καθώς συγκέντρωσε μικροΐνες, μειώνοντας την απελευθέρωσή τους σε λύματα κατά περίπου 78%, ενώ η σακούλα “Guppyfriend” ήρθε δεύτερη σε σειρά, μειώνοντας την απελευθέρωση μικροϊνών σε λύματα κατά περίπου 54%.
Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να εισαχθούν νέες τεχνολογίες υφασμάτων για να εξαλειφθεί η συχνή ανάγκη του οικιακού πλυσίματος των τζιν. Για παράδειγμα, το τουρκικό εργοστάσιο κατασκευής τζιν “Calik Denim” ανέπτυξε τη νέα τεχνολογία “Washpro”, η οποία διατηρεί τα ενδύματα φρέσκα για περισσότερο χρονικό διάστημα χωρίς πλύσιμο. Η καινοτομία αυτή στοχεύει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του τζιν και υπόσχεται μακροχρόνια φρεσκάδα για τα ρούχα. Η νέα συλλογή τζιν έχει σχεδιαστεί με τα πιο πρόσφατα υφάσματα της Calik, τα οποία διαθέτουν αντιμικροβιακές ιδιότητες καθώς και ιδιότητες αυτοκαθαρισμού, που σημαίνει ότι τα τζιν διατηρούν τη φρεσκάδα τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και μειώνεται η ανάγκη για πλύσιμο στο σπίτι. Μ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται παράλληλα και η εξοικονόμηση ενέργειας, αφού, όπως γνωρίζουμε, οι οικιακές πλύσεις πλυντηρίου απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού και ενέργειας.
Υπάρχουν βέβαια και προτάσεις υψηλής τεχνολογίας, όπως είναι το σύστημα «ηλεκτρολυτικής οξείδωσης», στο οποίο αναφέρονται Γάλλοι ερευνητές σε πρόσφατη δημοσίευσή τους και σύμφωνα με το οποίο οι μικροΐνες καταστρέφονται, παράγοντας δραστικές υδροξυλομάδες με τη συμβολή καταλυτών. Η προσθήκη των εν λόγω συστημάτων σε βιομηχανικά αλλά ακόμα και σε οικιακά πλυντήρια θα αποτελούσε σημαντική βελτίωση του προβλήματος.
Παρά τα δυνητικά υποσχόμενα αποτελέσματα των παραπάνω εύκολων λύσεων, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι οι ίνες απελευθερώνονται επίσης όταν φοριούνται τα ρούχα σε καθημερινή χρήση. Απαιτείται, επομένως, περισσότερη και πιο εντατική έρευνα για να καθοριστεί το μέγεθος του αντικτύπου, εάν αυτό υπάρχει, που οι μικροΐνες ντένιμ μπορούν να επιφέρουν στο περιβάλλον, τη θαλάσσια ζωή, αλλά ακόμα και στην ανθρώπινη υγεία. Οι ερευνητές αλλά και η βιομηχανία της μόδας πρέπει να εντείνουν τη συνεργασία τους και τις προσπάθειές τους ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τα σημεία παρέμβασης για τη μείωση της απόρριψης μικροϊνών, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τον σχεδιασμό των προϊόντων όσο και τη δέσμευση των ινών. Τα ντένιμ ρούχα, λοιπόν, τα πιο δημοφιλή ενδύματα στον κόσμο, αποτελούν έναν δείκτη του εκτεταμένου φορτίου της ανθρωπογενούς ρύπανσης και μόλυνσης του περιβάλλοντος, ενός περιβάλλοντος απομακρυσμένου πολλές φορές από την καθημερινή μας ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ίνες από τζιν διαρρέουν από τα πλυντήρια και καταλήγουν στην Αρκτική, In.gr, διαθέσιμο εδώ
- Blue Jean Fibers Found Polluting Arctic Ocean, Great Lakes, EcoWatch.com, διαθέσιμο εδώ
- Blue denim jean microfibres found in remote Arctic. The Independent, independent.co.uk, διαθέσιμο εδώ
