Της Παναγιώτας Χριστοδουλοπούλου,
Κατά τη διάρκεια του 15ου και 16ου αιώνα συναντάμε μια εκ των σημαντικότερων αυτοκρατοριών στη Νότια Αμερική, αυτή των Ίνκας. Γνωστή και ως «Tahuantinsuyo» ξεκίνησε την εξάπλωσή της έχοντας υπό τον έλεγχό της μία τεράστια περιοχή που εκτεινόταν σε 40.000 χιλιόμετρα και διέσχιζε την Κολομβία, τη Χιλή, τη Βολιβία, το Εκουαδόρ και την Αργεντινή. Η πρωτεύουσα των Ίνκας ονομαζόταν «Cuzco» και σήμαινε «ομφαλός του κόσμου» στη γλώσσα quechua. Η ίδρυσή της αποδίδεται στο βασιλιά Manco Capac. Οι περιοχές που βρίσκονταν στην επικράτειά της συνδέονταν με ένα σύστημα δρόμων το οποίο διακρινόταν για την πολυπλοκότητά του και εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των ανθρώπων, τη μεταφορά αγαθών, την επικοινωνία, την ενημέρωση, αλλά και τα ταξίδια του στρατού. Οι Ίνκας εκμεταλλεύτηκαν τους δρόμους που είχαν κατασκευάσει οι προηγούμενοι πολιτισμοί, προκειμένου να δημιουργήσουν αυτό το περίπλοκο σύστημα. Στο απόγειό της, η αυτοκρατορία μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η ισχυρότερη περιφερειακή δύναμη της Νότιας Αμερικής.
Οι Incas ενημερώνονταν για οτιδήποτε συνέβαινε στις περιοχές που ασκούσαν αποτελεσματικό έλεγχο χάρη στους δρόμους που ένωναν την πόλη Cuzco με τις υπόλοιπες ζώνες της αυτοκρατορίας. Βέβαια, γι’ αυτό υπήρχαν και οι chasquis οι οποίοι ήταν ταχυδρόμοι και αναλάμβαναν να μεταφέρουν επίσημες διαταγές, μηνύματα και νέα στις διάφορες περιοχές. Επρόκειτο για νέους άνδρες με πολύ καλή φυσική κατάσταση που επιλέγονταν ειδικά για την επίτευξη του συγκεκριμένου σκοπού ο οποίος ήταν τόσο σημαντικός, ώστε οι chasquis απαλλάσσονταν από άλλα καθήκοντα, όπως η καλλιέργεια της γης. Η εκπαίδευσή τους ξεκινούσε σε νεαρή ηλικία και κάτω από πολύ αυστηρές συνθήκες. Έπρεπε να εξασκηθούν, ώστε να αποκτήσουν άριστη μνήμη για να μπορούν να απομνημονεύουν τα μηνύματα χωρίς να τα αλλοιώνουν. Είχαν την υποχρέωση να κρατάνε μυστικά τα μηνύματα αυτά και να μη μεταφέρουν ψευδείς ειδήσεις, καθώς ανάλογη συμπεριφορά συνεπαγόταν το θάνατό τους. Κάθε chasqui διένυε 10-15 χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει σε ένα tambo, δηλαδή σε ένα μέρος όπου τον περίμενε ένας άλλος chasqui για να τον αντικαταστήσει και να τρέξει μέχρι τον επόμενο σταθμό.
Πολιτική οργάνωση
Η πολιτική οργάνωση των Ίνκας συγκαταλέγεται στις πιο προηγμένες μεταξύ των προκολομβιανών πολιτισμών της Αμερικής. Επρόκειτο για μία θεοκρατική και απόλυτη μοναρχία που την κυβερνούσε ο Sapa Inca ο οποίος ήταν απόγονος του θεού Ήλιου και αντιπροσώπευε την ύψιστη αρχή. Αρχικά θεωρείτο ότι μόνο τα μέλη της βασιλικής οικογενείας ήταν «πραγματικοί Ίνκας» στη συνέχεια όμως ο χαρακτηρισμός αυτός διευρύνθηκε συμπεριλαμβάνοντας και τους υπόλοιπους κατοίκους της αυτοκρατορίας. Όσον αφορά την εξήγηση της θεϊκής προέλευσης των Ίνκας, υπάρχουν διάφοροι μύθοι που τη δικαιολογούν. Ο πιο ευρέως διαδεδομένος αναφέρει ότι ο θεός Ήλιος έστειλε το Manco Capac και την αδερφή του στη γη, προκειμένου να εγκαθιδρύσουν μία νέα αυτοκρατορία το κέντρο της οποίας θα βρισκόταν στη Cuzco. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού το αποτελούσαν οικογένειες που ονομάζονταν ayllu και ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης αποδίδοντας τα προϊόντα στο κράτος το οποίο έπειτα τα μοίραζε σε όλο το χωριό.
Κοινωνική οργάνωση
Η κοινωνία των Ίνκας αποτελείτο από δύο κοινωνικές ομάδες, την αριστοκρατία και τους απλούς πολίτες, κάθε μία εκ των οποίων περιελάμβανε διάφορα κοινωνικά επίπεδα. Όσον αφορά την αριστοκρατική τάξη, αποτελείτο από την αριστοκρατική αυλή την οποία συνέθεταν ο μονάρχης (Inca), ο αντιβασιλεύς και η Coya (αυτοκράτειρα). Όλους αυτούς τους ένωνε είτε μία αριστοκρατία του αίματος (απόγονοι αριστοκρατών) είτε κάποια αξιόλογα προσόντα (βετεράνοι πολέμου). Η τάξη των απλών πολιτών ήταν κατανεμημένη σε τρία επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο, «Hatunrunas» αποτελείτο από τους ανθρώπους των αγροτικών πόλεων στους οποίους οφείλεται η δημιουργία των πιο μεγάλων κατασκευαστικών έργων της αυτοκρατορίας. Το δεύτερο επίπεδο αποτελείτο από άποικους οι οποίοι έχοντας αφομοιώσει τη γλώσσα quechua και έχοντας επιδείξει πίστη στην αυτοκρατορία, αποστέλλονταν σε περιοχές της υπηρετώντας ως εργάτες (καλλιεργούσαν και όργωναν τη γη στην οποία ζούσαν). Τέλος, το τρίτο επίπεδο περιελάμβανε τους σκλάβους οι οποίοι υπηρετούσαν τους ανώτερους.
Οικονομική συγκρότηση
Η οικονομία των Ίνκας βασιζόταν κυρίως στην καλλιέργεια της γης η οποία ποίκιλλε ανάλογα με το έδαφος και το κλίμα. Κυρίως επικεντρωνόταν στην παραγωγή πατάτας, καλαμποκιού, φασολιών, κολοκυθιών, κινόας, φιστικιών και βαμβακιού. Το κράτος κατεύθυνε τις παραγωγικές εργασίες και ήταν υπεύθυνο για τη μοιρασιά της παραγωγής στον πληθυσμό. Οι Ίνκας ασχολούνταν επίσης με την υφαντουργία για την παραγωγή βαμβακερών ή μάλλινων ενδυμάτων, ενώ δεν πραγματοποιούσαν εμπόριο ούτε διέθεταν νομίσματα. Το μυστικό του πλούτου τους εντοπίζεται στο σύστημα φόρων που είχαν αναπτύξει. Πιο συγκεκριμένα, αντί να πληρώνουν φόρους σε χρήμα, παρείχαν τις υπηρεσίες τους στο κράτος ως εργάτες για την κατασκευή δρόμων, κτιρίων, για κλωστοϋφαντουργικές και αγγειοπλαστικές εργασίες και για γεωργική καλλιέργεια. Ως αντάλλαγμα εισέπρατταν από την αυτοκρατορία ό,τι τους ήταν απαραίτητο για να ζήσουν, δηλαδή είχαν πρόσβαση σε μία μεγάλη ποικιλία αγαθών, τροφίμων και πρώτων υλών. Βέβαια, από τους φόρους εξαιρούνταν οι ευγενείς και άλλοι επιφανείς πολίτες. Τα πλεονάσματα της οικονομίας χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή δημοσίων έργων, για τις στρατιωτικές εκστρατείες και για την παροχή βοήθειας στο λαό σε περίπτωση που συνέβαινε κάποια καταστροφή. Αυτές οι σχέσεις αμοιβαιότητας μεταξύ του κράτους και του λαού, γνωστές και ως ayni προσέφεραν στην αυτοκρατορία ασφάλεια και σταθερότητα γι’ αυτό και το συγκεκριμένο οικονομικό σύστημα αποδείχθηκε τόσο επιτυχές.
Θρησκεία των Ίνκας
Οι Ίνκας ήταν πολυθεϊστές. Ο πιο λατρεμένος θεός ήταν ο Inti, ο θεός του Ήλιου. Μεταξύ άλλων ήταν η Pachamama, θεά της γονιμότητας και της γης, ο Illapu, θεός των κεραυνών και άλλοι πολλοί.
Για τους Ίνκας ο θάνατος ήταν ένα ιερό πέρασμα στην επόμενη ζωή στην οποία όσοι είχαν υπακούσει στις ινκαϊκές εντολές (να μη λένε ψέματα και να μην κλέβουν) μπορούσαν να ζήσουν σε έναν παράδεισο κάτω από τη ζέστη του ήλιου. Οι κυβερνήτες που πέθαιναν ταριχεύονταν και συντηρούνταν σε ναούς.
Οι Ίνκας πραγματοποιούσαν ανθρώπινες θυσίες στους θεούς, κυρίως στον Inti. Αρχικά, διοργάνωναν ένα συμπόσιο προς τιμήν των θυσιαζόμενων (συνήθως ήταν παιδιά) και έπειτα τους μετέφεραν στα υψηλά μέρη των βουνών όπου τους θυσίαζαν. Αυτή η πρακτική δεν ήταν συνηθισμένη. Πραγματοποιείτο μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν δηλαδή συνέβαινε κάποια φυσική καταστροφή, σεισμοί ή κοσμικές αναταράξεις.
Επίσης, οι Ίνκας πίστευαν ότι υπήρχαν τρεις κόσμοι στενά συνυφασμένοι μεταξύ τους. Ο Hanan Pacha, ο ανώτατος κόσμος, ο Kay Pacha, ο μεσαίος κόσμος και τέλος ο Uku Pacha. ο κατώτατος κόσμος.
Η αρχιτεκτονική των Ίνκας
Η αρχιτεκτονική των Ίνκας χαρακτηριζόταν από την ευρωστία και την πολυπλοκότητά της. Οι Ίνκας ήταν παραγωγικοί κατασκευαστές γεγονός που αποδεικνύεται από την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, την κεραμική και την εικονογραφική κληρονομιά που άφησαν πίσω, παρόλο που τα περισσότερα από τα δημιουργήματά τους εγκαταλείφθηκαν ή καταστράφηκαν κατά την περίοδο της ισπανικής κατάκτησης (όταν έφτασαν οι Ισπανοί κατακτητές, η αυτοκρατορία βρισκόταν στο ύψιστο σημείο της εξάπλωσής της και ο πληθυσμός αριθμούσε περισσότερο από 10 εκατομμύρια κατοίκους). Οι ναοί τεραστίων διαστάσεων που ήταν αφιερωμένοι στο θεό Ήλιο, αλλά και στους υπόλοιπους θεούς τους, τα συστήματα άρδευσης και ύδρευσης, αλλά και η περιπλοκότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού, αποτελούν αδιάσειστες αποδείξεις για το ότι η αυτοκρατορία διέθετε αρχιτεκτονικές δεξιότητες υψηλού επιπέδου.
Αδιαμφισβήτητα, πρόκειται για έναν πολύ ανεπτυγμένο πολιτισμό του οποίου η παράδοση γίνεται αντιληπτή μέχρι και σήμερα στο Εκουαδόρ, στο Περού και στη Βολιβία, καθώς πολυάριθμα αρχιτεκτονικά υπολείμματα των Ίνκας κοσμούν τις περιοχές αυτές. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται το Machu Picchu, ο ναός Ollantaytambo και η πόλη Písac στο Περού, αλλά και η γλώσσα quechua αποτελεί μέρος των γλωσσών που επιβίωσαν σε διάφορες κοινότητες της Νότιας Αμερικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από την ιστοσελίδα National Geographic, στο «Chasquis, Los Mensajeros Del Inca», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Caracteristicas, στο «Civilizacion Incaica», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Caracteristicas, στο «Incas», Διαθέσιμο εδώ
