Του Νίκου Παπάζογλου,
Μετά τη νίκη στο Βαλτέτσι, 12-13 Μαΐου 1821, διαδόθηκαν φήμες για την πολιορκία του Ναυπλίου. Έντρομοι οι Τούρκοι, συγκάλεσαν συμβούλιο και φρόντισαν να εφοδιαστούν με τρόφιμα και όπλα για την πιθανή πολιορκία τους. Οι φήμες που περιπλανιόταν δεν ήταν αβάσιμες. Οι Έλληνες είχαν στα σχέδια τους να πολιορκήσουν το Ναύπλιο και να το καταλάβουν, διότι ήταν το προπύργιο της Πελοποννήσου από την πλευρά του Αιγαίου. Έτσι κι εκείνοι έκαναν τις ανάλογες ενέργειες για να επιτεθούν. Αφού συγκέντρωσαν λοιπόν την καλύτερη δύναμη που μπορούσαν, σε άνδρες (περίπου στους 1.500), τοποθετήθηκαν στην ονομαζόμενη θέση Κατζίγκρι, πέντε χιλιόμετρα έξω από το Ναύπλιο, και την Άρια με αρχηγό το Στάικο Σταϊκόπουλο.
Οι Τούρκοι του Ναυπλίου επιχειρούσαν κατά διαστήματα εξόδους για τον ανεφοδιασμό τους, αλλά τις περισσότερες φορές αποτύγχαναν με σοβαρές απώλειες. Τότε σκέφτηκαν να στείλουν μερικά από τα πλοία τους, απέναντι από το Ναύπλιο, στους Μύλους για να συλλέξουν τρόφιμα. Οι οπλαρχηγοί όμως των Ελλήνων είχαν στείλει ήδη ένα σώμα 200 Ελλήνων εκεί, αναμένοντας πιθανή άφιξη οθωμανικών πλοιαρίων. Και πέραν της ετοιμότητας του ελληνικού σώματος για οποιαδήποτε σύγκρουση στους Μύλους, κατέφθασε και η Μπουμπουλίνα με τα πλοία της για να εκμηδενίσει την απόπειρα των πολιορκημένων να ανεφοδιαστούν και να επιστρέψουν άπραγοι. Στις 7 Απριλίου πάλι θα επιχειρήσουν το ίδιο σχέδιο, αλλά με την ίδια έκβαση.
Μια ανάσα στους έγκλειστους του Ναυπλίου έδωσε ο Κεχαγιάμπεης, που εισέβαλε στην Κόρινθο και αργότερα στο Άργος με τους 10.000 άνδρες του. Οι Έλληνες διέθεταν μόλις 800 άνδρες και με σοβαρή έλλειψη τροφής βρίσκονταν απλωμένοι σε διάφορα σημαντικά στρατηγικά σημεία. Ο Κεχαγιάμπεης μόνο με μερικούς κανονιοβολισμούς κατάφερε να σκορπίσει τα ελληνικά σώματα, τα οποία αποτραβήχτηκαν σε πιο ασφαλή σημεία. Έτσι, οι Τούρκοι αναθάρρησαν και έκαναν ξανά επιδρομές στα περίχωρα ανενόχλητοι για τη συγκομιδή της τροφής τους.
Με τον καιρό όμως, οι διασκορπισμένες ελληνικές δυνάμεις οργάνωσαν και δεύτερη πολιορκία για να ανακόψουν τις εξόδους των Τούρκων. Με αρχηγό το Νικηταρά, τον οποίο έστειλε ο Κολοκοτρώνης, και άλλους οπλαρχηγούς κατάφεραν να τους περιορίσουν και πάλι εντός των τειχών. Σανίδα σωτηρίας αυτή τη φορά αποτέλεσε γι αυτούς ένα αγγλικό καράβι που εμφανίστηκε, προς το τέλος του Ιουνίου, με αρκετό σιτάρι και άλλα τρόφιμα, το οποίο κατάφερε να διαφύγει από την αντίληψη των ελληνικών πλοίων και τους εφοδίασε με τρόφιμα για τους επόμενους 7 μήνες.
Στις 25 Οκτωβρίου, ένα μαλτέζικο πλοίο, ορμώμενο από τη Σμύρνη και ξανά με αγγλική σημαία, μπόρεσε να σπάσει τον κλοιό των σπετσιώτικων πλοίων και να αγκυροβολήσει στο λιμάνι του Ναυπλίου για να ξεφορτώσει τρόφιμα. Με το ηθικό τους και πάλι ορθωμένο επιχειρούν στις 3 και 14 Νοεμβρίου εξόδους για να απωθήσουν τους Έλληνες, δίχως όμως αποτέλεσμα. Στο ελληνικό στρατόπεδο η κατάσταση έχαιρε ελπίδας και αισιοδοξίας. 4.000 άνδρες βρίσκονταν επί ξηράς, ενώ τα υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία απέκλεισαν τον κόλπο του Ναυπλίου. Σε αυτό το κομβικό σημείο καταφτάνει και ο Κολοκοτρώνης με τον Πετρόμπεη, τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, το Γιατράκο και άλλους ντόπιος αρχηγούς.
Οργανώνουν μια συνέλευση για να καταστρώσουν στρατηγικό σχέδιο για την κατάληψη του Ναυπλίου. Απέρριψαν την πρώτη πρόταση, που ήταν το σχέδιο του Νικηταρά, να προσπαθήσουν δηλαδή με παραπλανητικά μέτρα να εισβάλουν στο εσωτερικό των πολιορκημένων και ενέκριναν το σχέδιο που πρότεινε λίγες μέρες αργότερα, ο ίλαρχος του γαλλικού στρατού Δάνια. Παρευρισκόμενος εκεί και ο Υψηλάντης ανακοίνωσε το σχέδιο του ιλάρχου και θα έπρατταν ως εξής: η εναρκτήρια μέρα ορίστηκε την 3η προς την 4 Δεκεμβρίου και η δύναμη θα χωριζόταν σε τρία σώματα, ένα με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη, το οποίο θα παραμονεύει έξω από το Παλαμήδι, ενώ ο Υψηλάντης θα χτυπήσει από την πύλη της ξηράς της Κιούπ-ταπιάς που βρίσκεται απέναντι από το Παλαμήδι, με το Γιατράκο να γίνεται η εμπροσθοφυλακή του Πρίγκιπα και τέλος ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης και ο Γενναίος (γιος του Κολοκοτρώνη) θα ετοιμαστούν για την ταυτόχρονη επίθεση από τη θάλασσα. Κατά την πολιορκία, ο ελληνικός στόλος αριθμούσε 15 υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία και αρκετά κρανιδιώτικα και καστριώτικα τρεχαντήρια, τα οποία ήταν ιστιοπλοιάρια, κυρίως αλιευτικά.
Κι ενώ όλα ξεκίνησαν όπως όριζε το σχέδιο, ο άνεμος ήταν αντίθετος για το ελληνικό ναυτικό, πράγμα που δυσκόλεψε πλήρως την οποιαδήποτε συνεισφορά του στόλου στο σχέδιο, το οποίο και ακυρώθηκε με απώλεια μάλιστα, όταν αυτοί έγιναν αντιληπτοί από τους φρουρούς, 50 Ελλήνων, καθώς και του αρχηγού του γερμανικού σώματος, φιλέλληνα Λίνσιγκ με τους άνδρες του και του σημαιοφόρου Χαράλαμπου Ιγγλέση. Περαιτέρω ενέργειες δεν πραγματοποιήθηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις εκείνο το διάστημα και για λίγο καιρό περιορίστηκαν στη στενή παρακολούθησή τους και την αποκοπή του οποιοδήποτε ανεφοδιασμού τους, με σκοπό να οδηγηθούν στην παντελή έλλειψη τροφής, όπως και έτσι έγινε λίγο αργότερα.
Το ελληνικό σώμα της πολιορκίας του Ναυπλίου κατά το διάστημα εκείνο θρήνησε το θάνατο του αρχηγού τους Νικολάου Σταματελόπουλου, με την αρχηγία να περιέρχεται στο Στάικο Σταϊκόπουλο, που ήταν από τους πρώτους που ξεκίνησαν την πολιορκία. Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1822, εμφανίζεται ο οθωμανικός στόλος στην Ύδρα και τις Σπέτσες ερχόμενος από την Πάτρα. Οι Έλληνες, με αρχηγό το ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη, παρά τη μικρότερη δύναμη που διέθεταν, κατάφεραν με νύχια και δόντια να κρατήσουν τον κλοιό στον αργολικό κόλπο και να απομακρύνουν τα τουρκικά καράβια.
Αργότερα στη ξηρά, μια μικρή δύναμη 150 ανδρών που γνώριζαν την ελληνική γλώσσα κατάφεραν να βγουν από το κάστρο, να περάσουν από τα ελληνικά σώματα και να ξεγελάσουν μέχρι και τους καπεταναίους πως ήταν δικοί τους. Στη συνέχεια, ενεπλάκησαν σε σύγκρουση μαζί τους και οι οπλαρχηγοί αδυνατώντας στην αρχή να αντιληφθούν πως τα βόλια που έρχονταν από το σώμα των 150 ανδρών δεν ήταν φιλικά, είχαν χάσει κάποιους άνδρες. Σε αυτή τη μάχη, έχασε και τη ζωή του ο παπα-Αρσένης ο Κρανιδιώτης, ένας ρασοφόρος ήρωας που η συμβολή του υπήρξε κάθε άλλο καθοριστική. Λίγο πριν πεθάνει φώναξε στους Τούρκους «τό κεφάλι τοῦ Ἀρσενίου θά πέσει, ἀλλά σπειρί δέν θά φθάσει εἰς Ναῦπλι.»
Αφού έσβησε και αυτή η προσπάθεια, στο εσωτερικό του Ναυπλίου πλέον υπήρχαν δύο επώδυνες καταστάσεις. Όπως μας παραθέτει ο Σπυρίδων Τρικούπης «ἐκτός τῆς πείνας κατεθλίβοντο καί ὑπό λοιμικῆς, ὅσον δέ ἐπερίσσευαν τά κακά των, τόσον ὑπερίσχυε καί το εἰς παράδοσιν κόμμα». Ο Κολοκοτρώνης, όντας εμπειροπόλεμος, μπορούσε να φανταστεί την κατάσταση στο εσωτερικό. Με την πείνα να κατακλύζει το κάστρο, γνώριζε πως δε θα άντεχαν άλλο και, στις 19 Οκτωβρίου του 1822, έστειλε επιστολή στους μπέηδες του Ναυπλίου ζητώντας την παράδοσή τους και εξασφαλίζοντας την ασφαλή έξοδό τους. Αμέσως οι πολιορκημένοι συγκάλεσαν συμβούλιο για να εξετάσουν την πρόταση του Κολοκοτρώνη. Οι γνώμες διίστανται, με άλλους να συμφωνούν και άλλοι να μην πείθονται στα λόγια του Έλληνα αρχιστράτηγου. Και στο ελληνικό στρατόπεδο όμως, η πρόταση του γέρου του Μοριά δεν ήταν ομόφωνη. Ο Σταϊκόπουλος δεν ήθελε να τους δώσουν ασφαλή έξοδο και δίοδο στα παράλια της Μ. Ασίας, ζητώντας την εκμηδένισή τους.
Κι ενώ η κατάσταση στα δύο στρατόπεδα είχε έτσι, το κλίμα έγινε ευνοϊκότερο για τους επαναστάτες. Κατά τη διάρκεια των συσκέψεων στο Ναύπλιο, δύο Αλβανοί που φρουρούσαν τα τείχη, κατέβηκαν με σχοινιά και πήγαν στο Σταϊκόπουλο, λέγοντάς του πως αν θέλει να κυριεύσει το Παλαμήδι, τώρα είναι η στιγμή. Ο αρχηγός αμέσως, δίχως να σκεφτεί την περίπτωση της παραπλάνησης, πήρε μια υπολογίσιμη δύναμη, ανέβηκε από το τείχος και αφού το κυρίευσε, άρχισε να φωνάζει «καλῶς σᾶς ηὕραμεν ἀγάδες». Το πρωί, ημέρα του Αγίου Ανδρέα (30 Νοέμβρη), ύψωσαν τη σημαία του σταυρού και αφού πυροβολούσαν στον αέρα, έλεγαν «καί τοῦ χρόνου ἀγάδες τοῦ Ἀγίου ‘Ἀνδρέου» Μετά από αυτή τη χαρμόσυνη είδηση ο Κολοκοτρώνης που βρισκόταν στα Δερβενάκια εκείνες τις μέρες, έτρεξε γρήγορα στο Ναύπλιο και με νέα του επιστολή, ζητούσε εντός τριών ωρών την παράδοσή τους.
Συμφωνήθηκε η επίσημη παράδοση του κάστρου στις 3 Δεκεμβρίου του 1822. Οι Τούρκοι θα παρέδιδαν τα όπλα, τα πολεμοφόδια και όλη τους την κινητή περιουσία και θα μεταφέρονταν στη Μ. Ασία. Αφού παρέδωσαν το κάστρο στις 12 Δεκεμβρίου, ο Μιαούλης ανέλαβε να μεταφέρει ένα τμήμα των ηττημένων στο Κουσάντασι, που άνηκε στην επαρχία του Αϊδινίου της Μ. Ασίας και ο φιλέλλην Άγγλος ναύαρχος Χάμιλτον, ένα άλλο τμήμα στη Σμύρνη. Η συμφωνία τηρήθηκε επακριβώς και το κάστρο του Ναυπλίου γύρισε σε ελληνικά χέρια, καθώς και η περιουσία που συμφωνήθηκε να παραμείνει εκεί, μοιράστηκε. Με χρυσά γράμματα εξυμνήθηκαν ο Νικηταράς και ο Σταϊκόπουλος, ενώ ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έτυχε για μια φορά ακόμα θύμα αντιζηλίας από τα στελέχη των πολιτικών και παραμερίστηκε πλήρως, δίχως να υπάρχει η παραμικρή αναφορά στο όνομά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αμβρ. Φραντζής (1839) Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος. Αθήναι
- Σ. Τρικούπη (1861), Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Β΄. Λονδίνο
- Δ. Κόκκινος (1974) Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης Τόμος Α΄. Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Συλλογικό Έργο (1978), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τόμος ΙΒ΄. Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών
- Δ. Κουκίου – Μητροπούλου (2007) Adam Friedel Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα:Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
