Η Europol και η Eurojust: Οι δύο πυλώνες της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

18 Μαρτίου, 2021

Του Φιλίππου – Αθανάσιου Μισούλη,

Ο χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης αποτελεί ένα αναδυόμενο πεδίο ενωσιακής δράσης, που χαρακτηρίζεται ακόμα από σχετικά μειωμένο βαθμό ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως μιας κατεξοχήν οικονομικής Ένωσης, με επίκεντρο την εσωτερική αγορά, τα διαφορετικά νομικά συστήματα των κρατών-μελών, ο ευαίσθητος χαρακτήρας των ζητημάτων που άπτονται του ποινικού δικαίου και των δικονομικών δικαιωμάτων των κατηγορουμένων, και τέλος οι ενστάσεις των κρατών-μελών απέναντι στην απώλεια κρατικής κυριαρχίας στον εν λόγω χώρο, οδήγησαν σε μια βραδεία και μειωμένη ενοποίηση στον χώρο της δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας των κρατών-μελών.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, η εξάπλωση του διασυνοριακού εγκλήματος, όπως είναι το εμπόριο ναρκωτικών, όπλων και το trafficking, της τρομοκρατίας, αλλά και η εμφάνιση νέων απειλών όπως είναι το ηλεκτρονικό έγκλημα, οδήγησαν αναπόφευκτα στην εμβάθυνση της πανευρωπαϊκής συνεργασίας των εθνικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών.

Καρπό και φορέα αυτής της συνεργασίας συνιστά η Europol, με έδρα τη Χάγη της Ολλανδίας. Η Europol, καλούμενη συχνά και «ευρωπαϊκή αστυνομία» αποτελεί τον οργανισμό επιβολής του νόμου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεμέλιό της υπήρξε η ιδέα του τότε γερμανού Καγκελαρίου Helmut Kohl, το 1991, για την ίδρυση ενός είδους πανευρωπαϊκής αστυνομικής υπηρεσίας, αντίστοιχης με το αμερικανικό FBI, ενώ η δράση της υπηρεσίας ξεκίνησε το 1999.

Οι κύριες αρμοδιότητές της είναι ο συντονισμός και η ενίσχυση των εθνικών αρχών στο έργο της καταπολέμησης του διασυνοριακού εγκλήματος, η λειτουργία ενός κέντρου συλλογής και ανταλλαγής πληροφοριών αναφορικά με τις εγκληματικές δραστηριότητες, που τελούνται στην ευρωπαϊκή επικράτεια και τέλος η παροχή εμπειρογνωμοσύνης στις εθνικές αρχές ως προς την επιβολή του νόμου σε περιπτώσεις διασυνοριακού εγκλήματος.

Πρόκειται για έναν οργανισμό, που απαρτίζεται από εξειδικευμένο και πολυάριθμο προσωπικό. Πιο συγκεκριμένα, αποτελείται από προσωπικό χιλίων ατόμων, που περιλαμβάνει 220 αξιωματικούς-συνδέσμους και εκατό εξειδικευμένους αναλυτές εγκληματικών δραστηριοτήτων, με προϋπολογισμό που πλέον υπερβαίνει τα εκατό εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ο όγκος εργασιών του Οργανισμού υπερβαίνει τις 40.000 υποθέσεις ετησίως, ενώ ερευνά ένα μεγάλο και ποικίλο εύρος εγκληματικών δραστηριοτήτων. Σε αυτό, περιλαμβάνονται το εμπόριο ναρκωτικών, η εμπορία ανθρώπων, η διακίνηση της παράνομης μετανάστευσης, το ηλεκτρονικό έγκλημα, η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, η λαθρεμπορία προϊόντων καπνού, η παραχάραξη νομίσματος αναφορικά με το ευρώ, το ξέπλυμα χρήματος, η τρομοκρατία, καθώς και διασυνοριακά μετακινούμενες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος.

Του Οργανισμού ηγείται ο Εκτελεστικός του Διευθυντής (θέση στην οποία από το 2018 βρίσκεται η Βελγίδα Catherine De Bolle), που διορίζεται από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για το όργανο που διορίζει το σύνολο των Διευθυντών και αναπληρωτών Διευθυντών της Europol και εγκρίνει τον προϋπολογισμό της. Πρόκειται για το κατεξοχήν διακυβερνητικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, το γεγονός ότι είναι και το αρμόδιο όργανο για τον έλεγχο της Europol, καταδεικνύει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η κρατική κυριαρχία στο πεδίο της επιβολής του νόμου. Εκτός όμως από τις εθνικές αρχές που την αποτελούν, η Europol βρίσκεται σε άμεση συνεργασία με την αντίστοιχη διεθνή οργάνωση Interpol, αλλά και με άλλα 40 κράτη διά μέσου συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών και βάσεις δεδομένων όπως το σύστημα Siena, στο οποίο εκτός των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχουν και πολλά άλλα κράτη, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ και η Αυστραλία.

Πηγή εικόνας: Payload.cargocollective.com

Τη δράση του οργανισμού συμπληρώνει η Eurojust, αντικείμενο της οποίας είναι η ευρωπαϊκή δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις και έχει επίσης έδρα στην Χάγη της Ολλανδίας. Όπως η Europol συντονίζει τις εθνικές αστυνομικές αρχές, αντίστοιχα η Eurojust συντονίζει τις εθνικές δικαστικές αρχές για τη διερεύνηση και τη δικαστική δίωξη εγκληματικών πράξεων, που εμπίπτουν στις προαναφερθείσες πτυχές του διεθνούς διασυνοριακού εγκλήματος.

Οι δύο οργανισμοί υπολογίζεται ότι έχουν συνεισφέρει σε σημαντική αντιμετώπιση του διασυνοριακού εγκλήματος στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγχρόνως, αναμένεται να επεκταθεί συν τω χρόνω τόσο ο όγκος όσο και το εύρος των δραστηριοτήτων τους. Την επέκταση αυτήν επιβάλλουν οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Η κατάργηση των εσωτερικών συνόρων εντός της Ένωσης απαιτεί και τη λειτουργία υπηρεσιών επιβολής του νόμου, που υπερβαίνουν τα εθνικά όρια. Παράλληλα, η ύπαρξη ισχυρών εγκληματικών δικτύων, των οποίων η αντιμετώπιση και η εξάρθρωση υπερβαίνουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες των εθνικών αρχών, ιδίως των μικρότερων κρατών, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για διεύρυνση και περαιτέρω αναβάθμιση της πανευρωπαϊκής συνεργασίας στο πεδίο πάταξης της εγκληματικότητας. Τέλος, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο αλλά και οι σύγχρονες μορφές του οικονομικού εγκλήματος έχουν εκ των πραγμάτων υπερβεί την έννοια των συνόρων. Για όλους τους ανωτέρω λόγους, η ασφάλεια στην σύγχρονη Ευρώπη μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο μέσα από τη διακρατική συνεργασία των δικαστικών και αστυνομικών αρχών, υπό τον όρο της παράλληλης τήρησης των εθνικών δικονομικών εγγυήσεων.