Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
«H τύφλωση μας χωρίζει από πράγματα, αλλά η κώφωση μας χωρίζει από ανθρώπους», είχε δηλώσει η τυφλή και κωφή Αμερικανίδα συγγραφέας, Helen Keller, της οποίας τα λόγια «ουρλιάζουν» για τον κοινωνικό αποκλεισμό που δέχεται ένας άνθρωπος με προβλήματα ακοής. Η κώφωση, πλέον, έχει καταλήξει να αποτελεί ένα μειονέκτημα, χωρίς να γίνεται καν προσπάθεια εξάλειψης αυτών των αντιλήψεων. Μόνο η ενημέρωση, η παροχή κατάλληλων υπηρεσιών από το κράτος και η στήριξη αυτής της ομάδας ατόμων μπορεί να βελτιώσει την κοινωνία και να προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους.
Η κώφωση μπορεί να χωριστεί σε δύο κατηγορίες. Με τον όρο προγλωσσική κώφωση αναφέρεται η απώλεια ακοής που παρουσιάζεται κατά τη γέννηση ή λίγο μετά από αυτήν, σε αντίθεση με τη μεταγλωσσική, η οποία επέρχεται μετά το τέταρτο έτος της ηλικίας του παιδιού, όταν το άτομο έχει αναπτύξει επαρκώς τον έναρθρο λόγο του.
Πώς, λοιπόν, επιτυγχάνεται η ομαλή επικοινωνία ενός κωφού ανθρώπου με έναν ακούοντα; Στις περισσότερες περιπτώσεις τη λύση δίνει το κοχλιακό εμφύτευμα. Πρόκειται για μια μικρή συσκευή που λαμβάνει ηχητικά κύματα και τα μετατρέπει σε ηλεκτρικά σήματα, απαραίτητα για τη διέγερση του ακουστικού νεύρου. Με αυτόν τον τρόπο, παρακάμπτεται ο κοχλίας του αυτιού και τον ρόλο του αναλαμβάνει το εμφύτευμα. Ουσιαστικά, αποτελείται από έναν εξωτερικό επεξεργαστή ήχου, παρόμοιο με ένα κοινό ακουστικό βαρηκοΐας, ο οποίος λαμβάνει τον ήχο, τον επεξεργάζεται και στη συνέχεια τον μεταφέρει μέσω της κεραίας στο εμφύτευμα. Το τελευταίο τοποθετείται έπειτα από χειρουργική επέμβαση κάτω από την επιδερμίδα. Εκεί, μετατρέπεται η πληροφορία σε ηλεκτρικό σήμα, το οποίο στέλνεται στα ηλεκτρόδια που είναι συνδεδεμένα με τον κοχλία. Τα ηλεκτρόδια αντιπροσωπεύουν διαφορετικές συχνότητες του σήματος, διεγείρουν το ακουστικό νεύρο και αυτό με τη σειρά του μεταφέρει το σήμα στον εγκέφαλο. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, το εμφύτευμα καταφέρνει να παρακάμψει τα κατεστραμμένα κύτταρα του αισθητικού συστήματος και να διεγείρει απευθείας το νεύρο, με την προϋπόθεση ότι αυτό είναι λειτουργικό. Συνεπώς, με την εφεύρεση αυτού του τεχνολογικού επιτεύγματος μεγάλος αριθμός κωφών ανθρώπων ανακτά την ακοή του.
Η εμφύτευση σε παιδιά με προγλωσσική κώφωση πρέπει να πραγματοποιείται το συντομότερο δυνατό μετά τη διάγνωση, καθώς η ωρίμανση του κέντρου της ακοής στον εγκέφαλο και η φυσιολογική ανάπτυξη της ακουστικής οδού λαμβάνει χώρα τους πρώτους μήνες ζωής του ατόμου, ολοκληρώνεται στα έξι χρόνια και επηρεάζεται από τα ακουστικά σήματα που λαμβάνει. Συνεπώς, τα κοχλιακά εμφυτεύματα έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας, όταν τοποθετούνται σε παιδιά ηλικίας κάτω των τεσσάρων ετών, αλλά και σε ενηλίκους μεταγλωσσικά κωφούς. Έτσι, με την πρόοδο της επιστήμης κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στη μάθηση, την ομιλία και την ακοή, με αποτέλεσμα την εξάλειψη εντυπώσεων που θέλουν τους κωφούς να αδυνατούν και να μιλήσουν.
Συνήθως, οι μεταγλωσσικά κωφοί που δεν προχωρούν σε τοποθέτηση κοχλιακού εμφυτεύματος, είτε επειδή δεν θέλουν είτε γιατί δεν μπορούν, χρησιμοποιούν ως οδό επικοινωνίας τη χειλεανάγνωση. Αυτή είναι μια αυθόρμητη διαδικασία, στην οποία υπόκεινται τα μεταγλωσσικά κωφά παιδιά, ενώ οι ενήλικες μπορεί να χρειαστούν ειδικά μαθήματα για να έχουν την ευχέρεια ανάγνωσης των χειλιών των συνομιλητών τους.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω η πλειοψηφία των ανθρώπων που είτε γεννήθηκαν χωρίς ακοή είτε την έχασαν σε κάποιο μετέπειτα στάδιο της ζωής τους θα έπρεπε να την έχουν αποκαταστήσει μέσω του εμφυτεύματος και ταυτόχρονα να έχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των ανθρώπων που δεν μπορούν να μιλήσουν και να γράψουν, όντες προγλωσσικά κωφοί. Όπως, όμως, υπογραμμίζει η κωφή γιατρός και συγγραφέας Σοφία Κολοτούρου, «παρόλο που η ιατρική επιστήμη σήμερα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για την αποκατάσταση των μεταγλωσσικών κωφών, όπως και των προγλωσσικά κωφών παιδιών, με εμφυτεύματα και ανάπτυξη έναρθρου λόγου, απουσιάζει στη χώρα μας το κοινωνικό πλέγμα υποστήριξης της προσπάθειας των κωφών να λειτουργούν ως ομιλούντες και όχι με τη νοηματική γλώσσα». Έτσι, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων οδηγείται στον κοινωνικό αποκλεισμό και την απομόνωση, αδυνατώντας να κάνει δραστηριότητες που οι ακούοντες θεωρούν δεδομένες στην καθημερινότητά τους.
Ένα ηχηρό παράδειγμα είναι η παρακολούθηση προγραμμάτων στην τηλεόραση. Οι κωφοί δεν μπορούν να ενημερωθούν μέσω των ειδήσεων, καθώς κανένας δεν έχει μεριμνήσει για τον υποτιτλισμό τους. Η μόνη «παραχώρηση» που έχει συμβεί είναι στο σύντομο δελτίο ειδήσεων της νοηματικής γλώσσας να προστεθούν και υπότιτλοι. Ακόμα, οι ελληνικές ταινίες και σειρές κρίνονται απαγορευτικές για τη συγκεκριμένη ομάδα, καθώς ούτε αυτές διαθέτουν υπότιτλους, με τα πρώτα δειλά βήματα να έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως να περιλαμβάνουν ικανοποιητικό αριθμό προγραμμάτων. Στις παραπάνω περιπτώσεις, φυσικά, ανήκουν και οι θεατρικές παραστάσεις και οι ταινίες του κινηματογράφου.
Ταυτόχρονα, οι κωφοί αποκλείονται και από κάθε είδους διαδικασία μάθησης, όπως οι διαλέξεις στο πανεπιστήμιο ή το σχολείο, αλλά και από σεμινάρια, συνέδρια και ημερίδες. Για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, σημαντική κρίνεται η μέριμνα των διοργανωτών για την παροχή σε έντυπη μορφή των ομιλιών ή των βασικών σημείων τους ώστε να είναι δυνατή η συμμετοχή. Μια ακόμα λύση, η οποία εφαρμόζεται στο εξωτερικό, είναι η χρήση του “real time captioning”, δηλαδή του υποτιτλισμού σε ζωντανό χρόνο, κατά τον οποίο ένας ακούοντας πληκτρολογεί τα λόγια του ομιλητή και ο κωφός τα διαβάζει μέσω μιας συσκευής. Τέλος, το κράτος είναι αναγκαίο να μεριμνήσει για την παροχή συνοδού χειλεανάγνωσης. Το άτομο αυτό βοηθά τον κωφό να επικοινωνήσει και να κατανοήσει, κουνώντας αργά και καθαρά τα χείλη του, αφού ακούσει τα λεγόμενα ενός ομιλητή.
Συνεπώς, διαβάζοντας κανείς τα παραπάνω, μπορεί να αντιληφθεί την κοινωνική απομόνωση που αντιμετωπίζει ένας κωφός στη σημερινή κοινωνία. Πόσες από τις δραστηριότητες που αναφέρθηκαν κάνουν όλοι οι ακούοντες άνθρωποι ασυναίσθητα και δεδομένα, ενώ για αυτά τα άτομα θεωρούνται «άπιαστα προνόμια» και γίνονται μηδαμινές προσπάθειες παροχής τους; Πώς, άραγε, στοχεύουμε σε έναν κόσμο με ίσες ευκαιρίες για όλους, όταν δεν υπάρχει καν η βασική μέριμνα για τη διευκόλυνσή τους; Γι’ αυτό, ας στηρίξουμε και ας σεβαστούμε αυτούς τους ανθρώπους, που παλεύουν καθημερινά μόνοι απέναντι σε πολλούς, ελπίζοντας πως κάποια μέρα η κώφωση δεν θα αποτελεί συνώνυμο του κοινωνικού αποκλεισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι είναι η μεταγλωσσική κώφωση;, IATROPEDIA, Διαθέσιμο εδώ
- Σοφία Κολοτούρου και μεταγλωσσική κώφωση, MAXMAG, Διαθέσιμο εδώ
- ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΟΧΛΙΑΚΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ, ευήκοον, Διαθέσιμο εδώ
- Κοχλιακά εμφυτεύματα: Ένα μοναδικό ιατρικό επίτευγμα, ΜΗΤΈΡΑ, Διαθέσιμο εδώ
- “Blindness Separates Us From Things, But Deafness Separates Us From People”, Timpanogos, Διαθέσιμο εδώ
