Της Κατερίνας Φιλακούρη,
Yorgos Lanthimos, για το διεθνές κοινό του. Είναι Έλληνας σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός. Αμφιλεγόμενη φιγούρα στον χώρο του κινηματογράφου. Έχει μαγέψει μεγάλη μερίδα τόσο κριτικών όσο και αστέρων του σινεμά, που «παρακαλούν» για έναν ρόλο σε παραγωγή του. Οι συνεργάτες του μιλούν γι’ αυτόν με μεγάλο θαυμασμό, για την καλλιτεχνική του ευφυία και τον απαράμιλλο επαγγελματισμό του. Ωστόσο, η ιδιαιτερότητά του ως καλλιτέχνη δεν απευθύνεται σε όλα τα γούστα. Είναι ωμός και κυνικός, πολλές φορές δυσνόητος. Ο ίδιος λέει ότι απεχθάνεται τον ρεαλισμό και σε έργα του, όπως στον Αστακό, μας μεταφέρει σ’ έναν δικό του κόσμο – έναν «Λανθιμικό» κόσμο, θα έλεγα εγώ. Χαρακτηριστικό του είναι οι σύντομοι, random διάλογοι μεταξύ των προσώπων σε σκηνές με μεγάλη ένταση και η παντελής έλλειψη συναισθήματος – κατά τη γνώμη μου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για έναν αντισυμβατικό καλλιτέχνη με μοναδική αισθητική.
Η ταινία την οποία επέλεξα για τη γνωριμία (σας) με τον σκηνοθέτη είναι Ο θάνατος του ιερού ελαφιού, μια ταινία με έντονα αλληγορικά στοιχεία, μεταφορές και συμβολισμούς, το σενάριο της οποίας βασίζεται στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη. Εν συντομία, ένας ταλαντούχος καρδιοχειρουργός χάνει στο χειρουργικό τραπέζι έναν ασθενή του και ο έφηβος γιος του τελευταίου έρχεται ως θεός-τιμωρός στη ζωή του πρώτου. Ο Steven (Colin Farell) έχει την «τέλεια» οικογένεια μαζί με τη σύζυγό του Anna (Nicole Kidman), τα δύο παιδιά τους και το «τέλειο» σπίτι τους. Η προσωποποίηση του αμερικανικού ονείρου! Με τον ερχομό του Martin (Barry Koeghan), η ζωή του Steven παίρνει μια περίεργη στροφή, καθώς καλείται να πάρει μια αδιανόητη απόφαση. Ποιο μέλος της οικογένειάς του θα θυσιάσει ως αντίβαρο για τον χαμό του πατέρα (his sacred deer) του Martin; Να σημειωθεί ότι ο Steven σκότωσε τον πατέρα του Martin, ενώ τον χειρουργούσε υπό την επήρεια αλκοόλ. Έτσι, από τύψεις έχει επιλέξει να τον συναντά κρυφά, προσπαθώντας μάταια να καλύψει την πατρική φιγούρα.
Ένα πρώτο ζήτημα που ανακύπτει είναι ότι κινεί τα νήματα της ταινίας και συνεκδοχικά των ζωών των πρωταγωνιστών ένα νεαρό αγόρι. Όλοι φαίνεται να είναι πιόνια της παντοδυναμίας του. Ο Λάνθιμος έδωσε μεγάλη σημασία στον χαρακτήρα του Martin. Πρόκειται για έναν χαρακτήρα με βάθος και μεγάλη πολυπλοκότητα. Δεν είναι ο γνήσιος κακός που συναντούμε σε ταινίες τρόμου. Αντίθετα, αναγνωρίζουμε σ’ αυτόν ένα αφελές και ευαίσθητο έφηβο αγόρι, που με την πάροδο της ταινίας αποκαλύπτεται όλο και περισσότερο το μοχθηρό «εγώ» του. Έχει μια δική του έννοια περί ηθικής και αδίκου. Δεν πρόκειται τόσο για εκδίκηση όσο για ένα αντιστάθμισμα. Είναι μονάχα φυσικό για αυτόν να χάσει και ο Steven κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο – συμβολισμός που θυμίζει θυσίες αίματος του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Έτσι, θα επέλθει η «κοσμική -λανθιμική- ισορροπία»! Απ’ την άλλη, ο Steven, μη θέλοντας να χάσει τη φήμη του, οριακά δεν παραδέχεται στον ίδιο του τον εαυτό το λάθος του, αλλά καταφεύγει στη δειλία και το ψέμα.
Ο έντονος παλμός της ταινίας διαφαίνεται από τα πρώτα κιόλας λεπτά αυτής, με τη θέα μιας ανθρώπινης καρδιάς να πάλλεται. Η ένταση αυτή, που φαίνεται να μην κορυφώνεται ποτέ, διαπερνά όλη την ταινία μέσω της απόκοσμης μουσικής που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης. Καθ’ όλη τη διάρκειά της βρίσκεις τον εαυτό σου να κάθεται στην άκρη του καναπέ και να περιμένει την επόμενη κίνηση γεμάτος αγωνία. Δεν είναι ταινία τρόμου αλλά ένα θρίλερ με την αγγλική έννοια του όρου. Η αίσθηση αυτή εντείνεται από τον τρόπο που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης την κάμερα. Σχεδόν ποτέ το πλάνο δεν βρίσκεται σε eye-level, αλλά κινείται σαν να παραμονεύει, σαν να είναι μια αόρατη ύπαρξη που παρακολουθεί τις πράξεις των πρωταγωνιστών. Είτε τους ακολουθεί αθόρυβα στους διαδρόμους είτε στέκεται αθόρυβα πίσω από μια μισάνοιχτη πόρτα, μεγεθύνοντας το σασπένς του θεατή. Ένας ακόμη συμβολισμός που διατρέχει όλη την ταινία είναι τα «χέρια» του Steven. Περιγράφονται με τα επίθετα: «τέλεια, όμορφα, καθαρά». Στο τέλος, όμως, της πρώτης σκηνής τον παρακολουθούμε να βγάζει τα ματωμένα γάντια του, αφήνοντας τα λευκά του χέρια γυμνά. Και εκεί αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια για τον χαρακτήρα του. Με αυτήν τη συμβολική κίνηση απεκδύεται των ευθυνών του και θάβει τις αποτρόπαιες πράξεις του κάπου που να μην μπορεί να τις ανακαλύψει ποτέ κανείς. Όμως, ο Martin ξέρει.
Υστερόγραφο: Πρόκειται για μια ταινία “uniquely disturbing”, όπως θα έλεγε κανείς σε άπταιστα ελληνικά, μια αριστοτεχνικά άρτια ταινία την οποία δεν θα δω δεύτερη φορά!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Killing of a Sacred Deer EXPLAINED: Theme and Character Analysis (video), διαθέσιμο εδώ.
- Yorgos Lanthimos on His New Film The Killing of a Sacred Deer, διαθέσιμο εδώ
