Του Παναγιώτη Παναγιωτακόπουλου,
Στην επόμενη σειρά άρθρων θα αναλυθεί διεξοδικά η έννοια της Νευροχρηματοοικονομικής, που όπως μαρτυρά η ετυμολογία της ίδιας της λέξης συνδέει επιστήμες όπως τα Οικονομικά, τη Χρηματοοικονομική, την Ψυχολογία και τη Νευροπιστήμη.
Επειδή το γενικότερο αντικείμενο μελέτης μας αφορά τον χρηματοοικονομικό τομέα κρίνεται αναγκαία η διευκρίνιση συγκεκριμένων όρων προκειμένου να γίνεται εύκολα αντιληπτός κάθε ισχυρισμός, κάθε συμπέρασμα και γενικά ό,τι και αν έχει συμπεριλαμβάνεται στην εργασία αυτή.
Ως κίνδυνος γενικά, ορίζεται ένα επαπειλούμενο κακό, μια απειλή άμεσου, υπαρκτού κακού. Σε ό,τι έχει να κάνει με τον χρηματοοικονομικό κλάδο ο κίνδυνος παίρνει διάφορες μορφές ανάλογα με το αντικείμενο που θίγει. Έτσι, λοιπόν, υπάρχουν:
- Συστηματικός επενδυτικός κίνδυνος: είναι ο επενδυτικός κίνδυνος απρόσμενων εξελίξεων στο μακροοικονομικό περιβάλλον μιας επένδυσης που είναι δύσκολο να προβλεφθούν και συνεπώς να διαχειριστούν από έναν επενδυτή.
- Μη συστηματικός επενδυτικός κίνδυνος: είναι ο επενδυτικός κίνδυνος που δύναται να μετρηθεί και να διαχειριστεί μέσα από την εφαρμογή μιας σειράς τεχνικών διαχείρισης του κινδύνου (risk management) και μέσα από τη χρήση μιας σειράς χρηματοοικονομικών επενδυτικών εργαλείων όπως για παράδειγμα μέσα από την αγορά παραγώγων προϊόντων (derivatives).
- Πιστωτικός κίνδυνος: περιλαμβάνεται σε όλες τις συναλλαγές που εμπεριέχουν μελλοντικές πληρωμές και αφορά το ενδεχόμενο αθέτησης μιας προσυμφωνημένης συμφωνίας/συναλλαγής. Η αθέτηση μιας συμφωνίας υπό την άρνηση πληρωμής επηρεάζει δυσμενώς τις ταμειακές ροές μιας επένδυσης (cash-flows) αλλά και συνήθως υποχρεώνει την μερική διαγραφή στοιχείων του ενεργητικού (assets) και συνεπώς τη μείωση της λογιστικής αξίας μιας επένδυσης (book value).
- Κίνδυνος ρευστότητας: αφορά την αδυναμία ρευστοποίησης μιας επένδυσης και κατά συνέπεια την αδυναμία συγκέντρωσης ρευστότητας. Η έλλειψη ρευστότητας μιας οικονομικής οντότητας μπορεί να προκαλέσει ως αποτέλεσμα την αθέτηση κάποιων συμφωνιών πληρωμής. Όταν οι ρήτρες αθέτησης είναι πολύ αυστηρές, η έλλειψη ρευστότητας μπορεί να οδηγήσει μια οικονομική οντότητα ακόμα και στην καταστροφή. Συνεπώς μια κερδοφόρα επένδυση δεν πρέπει να είναι μόνο ασφαλής και κερδοφόρα, αλλά και εύκολα ρευστοποιήσιμη.
- Κίνδυνος επιτοκίου: αφορά τη μείωση της αξίας μιας επένδυσης στο μέλλον εξαιτίας μιας ενδεχόμενης ανόδου των επιτοκίων. Όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν οι επενδύσεις γίνονται λιγότερο ελκυστικές, καθώς αυξάνεται το εναλλακτικό κόστος επένδυσης. Ένας επενδυτής μπορεί να εξασφαλίσει μια μεγάλη και σίγουρη απόδοση σε έναν αποταμιευτικό λογαριασμό, επομένως αναβάλει άλλες εναλλακτικές επενδυτικές αποφάσεις. Όταν τα επιτόκια μιας οικονομίας ανεβαίνουν η αξία των επενδύσεων υποχωρεί.
- Χρηματοοικονομικός κίνδυνος: περιλαμβάνει τους κινδύνους που προέρχονται από την χρηματοδότηση μιας επένδυσης με ξένα κεφάλαια. Η αύξηση του τραπεζικού δανεισμού μιας επιχείρησης για παράδειγμα αυξάνει τον κίνδυνο να μην μπορεί να αποπληρώσει στο μέλλον τις υποχρεώσεις της.
- Συστημικός κίνδυνος: αφορά τον κίνδυνο κατάρρευσης ενός οικονομικού συστήματος. Αναφέρεται σε κάθε οικονομία ξεχωριστά αλλά, καθώς οι αγορές είναι πλέον πλήρως παγκοσμιοποιημένες και λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, είναι πολύ εύκολο η κατάρρευση μιας χώρας να εξαπλωθεί τάχιστα σε όλον τον κόσμο. Ο συστημικός κίνδυνος είναι αρκετά δύσκολο να επαληθευθεί, όταν όμως επαληθεύεται τα αποτελέσματα του είναι συνήθως καταστροφικά και μπορούν να οδηγήσουν ακόμα στην απώλεια όλου του αρχικού κεφαλαίου ενός επενδυτή.
Συνεχίζοντας, αξίζει να ορίσουμε την έννοια της αβεβαιότητας. Για παράδειγμα, ένας επιχειρηματίας δε γνωρίζει με βεβαιότητα αν η δραστηριότητά του θα αποδώσει κέρδη ή αν θα έχει ζημίες. Με άλλα λόγια, σε όλα τα οικονομούντα άτομα υπάρχει ένα σημαντικό στοιχείο αβεβαιότητας σχετικά με το αποτέλεσμα των ενεργειών τους. Κατά συνέπεια, η λήψη των αποφάσεών τους δε βασίζεται στη βεβαιότητα του αποτελέσματος, αλλά στις προσδοκίες που τα άτομα διαμορφώνουν για τα αποτελέσματα των πράξεών τους.
Προχωρώντας σε αυτό που ονομάζεται συναίσθημα, το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι πως ο ορισμός του συναισθήματος είναι πολύ δύσκολος γιατί το συναίσθημα ως έννοια μπορεί να πάρει πολλές διαστάσεις. Σε γενικές γραμμές ωστόσο θα λέγαμε πως ορίζεται ως μια έντονη ψυχοσωματική εμπειρία που αφήνει στο άτομο κάποια θετική ή αρνητική διάθεση. Αυτή η ψυχοσωματική εμπειρία μπορεί να προκληθεί τόσο από εξωτερικούς προς το άτομο παράγοντες (π.χ. το αίσθημα του φόβου όπου η αιτία του συναισθήματος είναι ένα φοβικό αντικείμενο) όσο και από εσωτερικούς (π.χ. το αίσθημα του άγχους όπου το άτομο παρουσιάζει φοβική αντίδραση αλλά για μια δυσάρεστη κατάσταση που σκέφτεται ότι ίσως βρεθεί στο μέλλον). Η προϋπάρχουσα θεωρία συναισθημάτων ταξινομούσε όλα τα συναισθήματα σε μόλις έξι οικουμενικές κατηγορίες, την ευτυχία, τη θλίψη, τον θυμό, την έκπληξη, τον φόβο και την αηδία. Πρόσφατα όμως, στα μέσα του 2017, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα. Φέρνοντας την επιστημονική θεωρία πιο κοντά στην «καθημερινή» ανθρώπινη εμπειρία, σχεδόν πενταπλασιάζει τις ξεχωριστές κατηγορίες συναισθημάτων ανεβάζοντάς τις σε 27 (θαυμασμός, αίσθηση, αίσθημα αμηχανίας, αίσθηση, αίσθημα αγωνίας, ανησυχία, αίσθηση, αμηχανία, αίσθηση, ηρεμία, σύγχυση, λαχτάρα, αηδία, ενοχλητικός πόνος, ικανοποίηση, σεξουαλική επιθυμία, έκπληξη κ.ά.). Μάλιστα εκτός των άλλων, στην συγκεκριμένη έρευνα αναφέρεται πως τα συναισθήματα αυτά δεν είναι ξένα μεταξύ τους, αλλά συνδέονται άρρηκτα.
Στα επόμενα μέρη θα ακολουθήσουν εκ νέου παρουσιάσεις των υπόλοιπων επιστημών που συμμετέχουν στη σύνθεση της Νευροχρηματοοικονομικής, ώστε με το πέρας τους να έχει σχηματιστεί ολόκληρο το παζλ και έτσι να δοθεί μία πλήρης εικόνα γύρω από τον φανταστικό αυτόν κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A brief guide to neuroscience, The Guardian. Διαθέσιμο εδώ.
- Emoji fans take heart: Scientists pinpoint 27 states of emotion, Berkeley News. Διαθέσιμο εδώ.
- Πόσα συναισθήματα νιώθει ένας άνθρωπος;, Το Βήμα. Διαθέσιμο εδώ.
