Του Απόλλωνα-Δαμιανού Κικίδη,
H Σταυροφορία του Λαού ήταν η πρώτη, μεγαλύτερη και καλύτερη καταγεγραμμένη Σταυροφορία. Κινητοποιήθηκαν απλοί άνθρωποι και όχι βασιλιάδες, Πάπες ή άλλα άτομα με μεγάλη εξουσία. Κράτησε για περίπου έξι μήνες από τον Απρίλιο εώς τον Οκτώβριο του 1096. Κάποιοι τη θεωρούν ως κομμάτι της Πρώτης Σταυροφορίας ή ως ένα πρελούδιό της. Η διαφορά της από τη Σταυροφορία των Πριγκίπων, την πρώτη δηλαδή, που έγινε τον ίδιο χρόνο διαφέρει ριζικά από αυτή του λαού σε θέματα οργάνωσης και εξοπλισμού.
Η Α΄ Σταυροφορία σύμφωνα με τα σχέδια του Πάπα Ουρβανού Β΄ θα άρχιζε στις 15 Αυγούστου 1096. Μέχρι τότε, ένας μεγάλος αριθμός χωρικών και χαμηλόβαθμων ευγενών αποφάσισαν να κινητοποιηθούν, ώστε να ελευθερώσουν οι ίδιοι την Ιερουσαλήμ. Το ιερό αυτό έργο ήθελαν οι χωρικοί να πιστεύουν πως θα τους έσωζε από τις καταστάσεις που βίωναν στην ύπαιθρο εκείνη την εποχή. Πιο συγκεκριμένα, ως προς τις καταστάσεις, η ξηρασία, η πείνα και η αρρώστια είχαν χτυπήσει άσχημα τους πληβείους της περιόδου εκείνης στην Ευρώπη.
Επιπρόσθετα, μαζί με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στην ύπαιθρο καθημερινά κινητοποίησαν τους χωρικούς σε αυτό το κίνημα και κάποια ασυνήθιστα καιρικά φαινόμενα από την αρχή του 1095. Αυτά αυτοί τα ερμήνευσαν ως κάποιο μήνυμα από το Θεό. Μέσα σε αυτά τα τρομαχτικά και παράξενα μηνύματα, λοιπόν, ανήκαν καταιγίδες μετεωριτών, πολλαπλές εμφανίσεις του πολικού σέλαος, μια έκλειψη Σελήνης και η εμφάνιση ενός κομήτη. Τέλος, μια μαζική δηλητηρίαση από ερυσίβη πριν από τη Σύνοδο της Κλερμόν, οδήγησε σε ομαδικά προσκυνήματα. Έτσι, όταν ο Πάπας ανακοίνωσε τη Σταυροφορία, τα πλήθη ανταποκρίθηκαν άμεσα. Ο Ουρβανός δεν υπολόγιζε πως οι πιστοί που θα συγκεντρωθούν, θα έφταναν κοντά τους εκατό χιλιάδες παρά το γεγονός ότι αυτοί ήταν κατά βάση άμαχος πληθυσμός από άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Τη λαοθάλασσα, που κινήθηκε προς τους Άγιους Τόπους, τη διαχειρίστηκε ο Πέτρος ο Ερημίτης, ένας χαρισματικός μοναχός και ικανός ρήτορας. Ήταν ντυμένος λιτά και καβαλούσε ένα γάιδαρο. Με πάθος κήρυττε τη Σταυροφορία στη Φλάνδρα και τη Βόρεια Γαλλία. Με ένα γράμμα που υποτίθεται είχε, έλεγε πως ήταν προσωπικά επιλεγμένος να κηρύττει από το Χριστό. Έτσι είναι λογικό, πολλά από τα μέλη αυτή της ανεπίσημης Σταυροφορίας να πίστευαν πως ο Πέτρος και όχι ο Ουρβανός ήταν η πραγματική πηγή της Σταυροφορίας. Ο «στρατός» του μοναχού αποτελούνταν από αγράμματους και ανίκανους στο πεδίο της μάχης χωρικούς, οι οποίοι κάθε μεγάλη πόλη που συναντάγανε στο δρόμο τους νομίζανε πως είναι η Ιερουσαλήμ.
Κάποιοι βέβαια ανάμεσα τους είχαν όντως γνώση της απόστασης που έπρεπε να διανύσουν. Και κάποιοι επίσης, ιδιαίτερα οι χαμηλόβαθμοι ευγενείς και ιππότες, γνώριζαν να πολεμούν, έτσι αυτοί είχαν το ρόλο της ηγεσίας μικρότερων κομματιών του στρατού. Από αυτούς, ξεχωρίζει ο εμπειροπόλεμος λόρδος Walter Sans-Avoir.
Στις περιοχές της Γαλλίας και Γερμανίας που κήρυττε ο Πέτρος, φαίνεται πως άρχισε ένα κύμα βίας προς τους Εβραίους, καθώς πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν, οδηγήθηκαν σε αυτοκτονία ή αναγκάστηκαν να βαπτιστούν χριστιανοί. Κύριοι υπαίτιοι φαίνονται ο ιεροκήρυκας Folkmar και ο κόμης Emicho de Flonheim. Οι νεκροί μετριούνται στους 2.000 με 12.000 Εβραίους, και αυτή η σφαγή τους το 1096 οδήγησε στο ιερατείο και τους ευγενείς να απαγορέψουν φόνους Εβραίων στις επόμενες Σταυροφορίες.
Ο Πέτρος είχε μαζέψει το στρατό του στην Κολωνία στις 12 Απριλίου το 1096, έχοντας σκοπό εκεί, να κηρύξει εκ νέου και να βρει ακόμα περισσότερους ακολούθους. Οι Γάλλοι όμως, δεν ήθελαν να περιμένουν τους Γερμανούς και έτσι, υπό το Walter Sans-Avoir μερικοί χιλιάδες άρχισαν μόνοι τους τη Σταυροφορία, φτάνοντας στην Ουγγαρία στις 8 Μαΐου, περνώντας τη δίχως πρόβλημα και φτάνοντας στα βυζαντινά σύνορα, στον ποταμό Σάβα. Ο διοικητής του Βελιγραδίου δε γνώριζε αν μπορεί να τους αφήσει να περάσουν και τους εμπόδισε. Έτσι, οι Σταυροφόροι χωρικοί αναγκάστηκαν να λεηλατήσουν όλη τη γύρω χριστιανική ύπαιθρο για φαΐ.
Δημιουργήθηκαν κάποια επεισόδια με την τοπική βυζαντινή φρουρά με τις λεηλασίες να μη λείπουν. Και κάποιοι από τους άντρες του Walter συνελήφθησαν από τους Ούγγρους όταν προσπάθησαν να κλέψουν από μια αγορά τους στο Zemun, χάνοντας τότε τις πανοπλίες τους. Τελικά όμως, οι Βυζαντινοί του Βελιγραδίου τους άφησαν να περάσουν, και οι Σταυροφόροι έφτασαν στη Νις όπου τους έδωσαν τροφή και περίμεναν εκεί για να τους έρθει μήνυμα από την Κωνσταντινούπολη. Περί τα τέλη του Ιουλίου μπαίνουν στην Κωνσταντινούπολη, με το βυζαντινό στρατό να τους ακολουθεί.
Ο Πέτρος από την Κολωνία έφυγε στις 20 Απριλίου τους υπόλοιπους Σταυροφόρους. Στο Δούναβη κομμάτι του στρατού του Πέτρου αποφάσισε να μετακινηθεί μέσω πλοίου, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του θα συνέχιζε εκ ποδός. Διέσχισαν για άλλη μια φορά την Ουγγαρία δίχως πρόβλημα οι πεζοί, και ξανασυναντήθηκαν τα δύο τμήματα στο Zemun.
Έπειτα προχώρησαν προς τη Νις. Ο αρχηγός της πόλης ως αντάλλαγμα του να φύγουν αμέσως τους υποσχέθηκε φαγητό και συνοδεία ως την Κωνσταντινούπολη. Ο Πέτρος δέχτηκε και έφυγε το επόμενο πρωί, στις 4 Ιουλίου. Κάποιοι όμως, εκ των Γερμανών ακολούθων του μετά από μια λογομαχία με κάποιους ντόπιους, έβαλαν φωτιά σε ένα μύλο. Τότε η φρουρά της Νις επιτέθηκε στους Σταυροφόρους χάνοντας σημαντικό αριθμό της δύναμής τους. Στην Κωνσταντινούπολη έφτασαν την 1η Αυγούστου.
Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός μη γνωρίζοντας τι έπρεπε να κάνει με αυτή την απρόσμενη και ασυνήθιστη στρατιά γρήγορα πέρασε τους άντρες του Πέτρου στην άλλη μεριά του Βοσπόρου. Ο Αλέξιος τους προειδοποίησε να μην πολεμήσουν με τους Τούρκους, τους οποίους ο αυτοκράτορας θεωρούσε πολύ πιο έμπειρους και δυνατούς από αυτούς. Και τους συμβούλεψε να περιμένουν το κυρίως σώμα των οργανωμένων Σταυροφόρων που ερχόταν.
Ο Πέτρος λοιπόν, από τις 6 Αυγούστου που πέρασε το Βόσπορο συναντήθηκε ξανά με τους Γάλλους υπό το Walter Sans-Avoir και αρκετούς Ιταλούς Σταυροφόρους που είχαν φτάσει την ίδια χρονική στιγμή. Μέχρι αυτοί να φτάσουν στη Νικομήδεια λεηλάτησαν αρκετές πόλεις και χωριά. Στην πόλη αυτή οι Γερμανοί και οι Ιταλοί διαμάχησαν με τους Γάλλους και τελικά χωρίστηκαν σε δύο ομάδες οριστικά. Η μία υπό τον Ιταλό Ραινάλδο και η άλλη υπό το Γάλλο Geoffrey Burel. Ο Πέτρος τότε είχε χάσει όλη του την εξουσία πάνω στο στρατό του.
Οι Γάλλοι προχώρησαν μέσα στις διάφορες λεηλασίες τους να αρχίσουν να λεηλατούν γειτονικές περιοχές της υπαίθρου της τουρκικής Νίκαιας. Οι Γερμανοί σε μια μορφή ανταγωνισμού, με 6.000 άντρες κατέλαβαν την πόλη Ξερίγορδο ως βάση τους από όπου να λεηλατούν πιο εύκολα την ύπαιθρο. Η πόλη αυτή όμως, ήταν τουρκική και οι Σελτζούκοι σύντομα απάντησαν στέλνοντας μεγάλο στρατό που πολιόρκησε την πόλη, ο οποίος τους έκοψε το νερό, και ανάγκασε τους Σταυροφόρους να παραδοθούν.
Πίσω στη βασική βάση των Σταυροφόρων δύο Τούρκοι κατάσκοποι διέσπειραν φήμες ότι οι Γερμανοί που είχαν καταλάβει τη Ξερίγοδο είχαν καταλάβει και τη Νίκαια, και έτσι, οι Σταυροφόροι γέμισαν με ενθουσιασμό για τα λάφυρα που θα μπορούσαν να πάρουν από τη λεηλασία της πόλης. Ο Πέτρος έλειπε, καθώς είχε πάει στην Κωνσταντινούπολη να ζητήσει προμήθειες, και σύντομα θα γύρναγε υποτίθεται. Οι Σταυροφόροι τρωγόντουσαν μεταξύ τους για το αν έπρεπε να τον περιμένουν. Ο Burel έχοντας την πλειοψηφία του στρατού να τον υποστηρίζει, κατάφερε να πείσει τους υπόλοιπους να μην είναι δειλοί και να επιτεθούν. Έτσι, στις 21 Οκτωβρίου το πρωί με 20.000 δύναμη κινήθηκε προς τη Νίκαια αφήνοντας πίσω τις γυναίκες, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τους άρρωστους που μέχρι τότε συνόδευαν το κίνημα αυτό.
Τρία μίλια από τη κατασκήνωσή τους η τουρκική ενέδρα τους περίμενε κοντά στο χωριό Δράκον που ο δρόμος ήταν στενός και με δέντρα. Στο θορυβώδες βήμα των Σταυροφόρων απάντησε μία βροχή από βέλη. Ακολούθησε πανικός και μέσα σε λεπτά είχαν ήδη αρχίσει να γυρίζουν προς τη βάση τους. Εκεί τους σφάγιασαν όλους, εκτός από όποιον παραδόθηκε και τα γυναικόπαιδα. O Geoffrey Burel με 3.000 άτομα κατάφεραν να ξεφύγουν όμως και να βρουν καταφύγιο σε ένα εγκαταλελειμμένο κάστρο. Εκεί οι Τούρκοι τους λεηλάτησαν μέχρι που ήρθαν οι Βυζαντινοί και τους έσωσαν. Οι 3.000 αυτοί άντρες κατάφεραν να γυρίσουν στην Κωνσταντινούπολη και ήταν οι μόνοι επιζώντες της Σταυροφορίας τους λαού.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Άννα Κομνηνή, Αλεξιάδα, Βιβλίο 10
- France John, (1997) Victory in the East: A Military History of the First Crusade, Cambridge University Press
- Runciman, S. (1980) [1951]. The First Crusade (abr. vers. of A History of the Crusades ed.). Cambridge University Press.
- Riley-Smith Jonathan (1991). The First Crusade and the Idea of Crusading. University of Pennsylvania
- Riley-Smith Jonathan (1998). The First Crusaders, 1095–1131. Cambridge.
- Robert Chazan (1996). European Jewry and the First Crusade. University of California Press
- Από την ιστοσελίδα Fordham University, στο «Peter the Hermit and the Popular Crusade: Collected Accounts», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Thought Co, στο «The People’s Crusade», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Thought Co, στο «Peter the Hermit and the First Crusade», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, στο «Peter the Hermit», Διαθέσιμο εδώ
