Της Καίτης Καππάτου,
Στο άρθρο 308 του ΠΚ προστατεύεται το έννομο αγαθό της σωματικής ακεραιότητας. Διαβάζοντας το άρθρο, βλέπουμε τη φράση «σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας» και φαίνεται πως την ίδια προστασία με την υγεία απολαμβάνει και η μορφική ακεραιότητα του σώματος. Ωστόσο, ιδιαίτερη σημασία έχει αν αποτελούν δύο διαφορετικά έννομα αγαθά ή εκφάνσεις του ίδιου εννόμου αγαθού.
Η υγεία προστατεύεται από διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος, όπως είναι το άρθρο 5§5 του Συντάγματος, που κάνει λόγο για θεμελιώδη προστατευτέα ελευθερία, αναφερόμενο στην υγεία και το άρθρο 3§3 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που αναφέρει ότι: «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητα».
Η υγεία είναι ένα διαβαθμίσιμο έννομο αγαθό, μπορεί για παράδειγμα κάποιος να είναι υγιής, αλλά να έχει πονοκεφάλους ή άλλες σωματικές ενοχλήσεις. Με τη διάταξη του 308 ΠΚ προστατεύεται η λειτουργική κατάσταση του σώματος κάθε ανθρώπου, έτσι όπως υπάρχει εκείνη τη στιγμή, διότι αυτή η κατάσταση (λόγω του ότι το έννομο αγαθό είναι διαβαθμίσιμο), πάντοτε μπορεί να χειροτερεύσει. Ακόμη κι αν κάποιος είναι ήδη σοβαρά άρρωστος, πάντοτε μπορεί να επιβαρυνθεί περισσότερο η κατάσταση της υγείας του. Συγκεκριμένα, βλάβη της υγείας υπάρχει, όταν διαταράσσεται η λειτουργία του οργανισμού, ως έχει μέχρι εκείνη τη στιγμή, και τίθεται σε κίνηση μια διαδικασία αποκατάστασης του οργανισμού.
Το ζήτημα που τίθεται εδώ είναι αν προστατεύεται η εξωτερική εμφάνιση (π.χ. το κόψιμο της γενειάδας ή των μαλλιών ή των νυχιών) που δεν προξενεί ταυτόχρονα βλάβη στην υγεία. Παλιότερα, προστατευόταν κι η εξωτερική εμφάνιση, διότι στο άρθρο 308 ΠΚ, υπήρχε μια άλλη σωματική βλάβη, ακόμη «μικρότερη» από την «εντελώς ελαφρά» του ισχύοντος ΠΚ, η λεγόμενη «ασήμαντη σωματική βλάβη». Αυτή η ασήμαντη σωματική βλάβη ήταν περισσότερο μια έργω εξύβριση, δηλαδή μία τρώση της τιμής του άλλου. Αυτές οι πράξεις αποποινικοποιήθηκαν ως σωματικές βλάβες, αλλά δεν απεγκληματοποιήθηκαν και εξακολουθούν να τιμωρούνται ως έργω εξυβρίσεις. Σύμφωνα με την ΑιτΕκθ του ισχύοντος ΠΚ, η σωματική κάκωση είναι μια επενέργεια στο σώμα του άλλου, που όμως δεν μπορεί να προστατευθεί αυτοτελώς, αν δεν έχει επιπτώσεις στην υγεία του. Η μεταβολή της μορφής και της εικόνας του σώματος δεν αποτελούν αντικείμενα προστασίας του ΠΚ 308 αλλά μπορούν να προστατευθούν από τις διατάξεις του ΑΚ περί της προστασίας της προσωπικότητας. Επομένως, σύμφωνα με την ΑιτΕκθ του νΠΚ και την θεωρία, σωματική κάκωση είναι μια επενέργεια στο εξωτερικό του σώματος η οποία όμως συνάπτεται και με προσβολή της υγείας (π.χ. χτυπώ κάποιον και του προκαλώ μώλωπες ή εκδορές). Έτσι, ο νομοθέτης κάνει λόγο για ένα πράγμα στην εξωτερική και στην εσωτερική του όψη. Η νομολογία από την άλλη, δέχεται ότι μπορεί να υπάρχει σωματική βλάβη ακόμη κι όταν προξενείται στον άλλον σωματική κάκωση χωρίς ταυτόχρονη βλάβη της υγείας του.
Παράλληλα, ένα άλλο ζήτημα που τίθεται στο άρθρο 308 ΠΚ είναι αν η ψυχική υγεία προστατεύεται αυτοτελώς. Αν από τη διατάραξη της ψυχικής υγείας προκληθεί βλάβη και στη σωματική υγεία, εννοείται ότι προστατεύεται ταυτόχρονα και η ψυχική υγεία του ατόμου (π.χ. ψυχική διατάραξη λόγω της έλλειψης ύπνου, αν έχει και σωματικές συνέπειες, όπως ζαλάδες, πονοκεφάλους). Όταν, λοιπόν, διαταράσσεται η ψυχική υγεία και προκαλείται στον άλλον, φερ΄ειπείν, εμετός, μέθη ή απώλεια των αισθήσεων (είναι δηλαδή σωματοποιημένο το αποτέλεσμα) τότε υπάρχει επενέργεια επί του σώματος και αυτή η προσβολή εμπίπτει στο ΠΚ 308.
Επιπροσθέτως, η ψυχική υγεία αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της υγείας και η πρόκληση βλάβης σε αυτήν μπορεί να υπαχθεί στις προσβολές των σωματικών βλαβών. Υπάρχει ωστόσο, μια σχετική αποδεικτική δυσχέρεια απόδειξης της ψυχικής βλάβης η οποία όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει βλάβη. Πρέπει πράγματι κανείς να είναι πολύ προσεκτικός με τις ιατρικές μεθόδους που θα χρησιμοποιήσει για την απόδειξη αυτής της βλάβης.
Δεν μας ενδιαφέρει η βαρύτητα της σωματικής βλάβης στο άρθρο 308 ΠΚ, αλλά μόνο αν υπάρχει ή όχι σωματική βλάβη. Το άρθρο 308 ΠΚ είναι το βασικό έγκλημα του Κεφαλαίου των προσβολών της σωματικής ακεραιότητας και με βάση αυτό καταστρώνονται οι προνομιούχες και οι διακεκριμένες παραλλαγές και τα ιδιώνυμα εγκλήματα. Είναι συχνό τα τελευταία χρόνια να έχουμε τετελεσμένη απλή σωματική βλάβη (ΠΚ308) η οποία να προέρχεται είτε από σωματική κάκωση που προκαλεί βλάβη της υγείας είτε από βλάβη του ψυχικού κόσμου.
Πηγές
- Συμεωνίδου – Καστανίδου Ε., Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, 4η έκδ., 2020
- Αιτιολογική Έκθεση του Ν.4619/2019
