Της Μαρίας – Ειρήνης Τζαμάκου,
Με τον όρο «φυλετική καταγωγή» εννοούμε την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων σε μεγάλες ομάδες ανάλογα με τα βιολογικά τους χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε «υποείδη βάσει μορφολογικών χαρακτηριστικών, όπως το χρώμα του δέρματός τους και τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους» (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Με άλλα λόγια, δηλαδή, βάσει ανατομικών, γενετικών ή φυσικών χαρακτηριστικών. Τα πολιτισμικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά, γλωσσικά και κοινωνικά στοιχεία κάθε λαού λαμβάνονται πολλές φορές υπόψη ως δεσμοί που συνδέουν μια φυλή κι έτσι, οδηγούν σε φυλετικές διακρίσεις, οι οποίες διαφοροποιούνται από τις εθνικές. Η κατηγοριοποίηση αυτή έγινε το κατ’εξοχήν κριτήριο κοινωνικού διαχωρισμού και υποδούλωσης των ανθρώπων και προσέφερε αρνητική χροιά στον όρο «φυλετικός», δίνοντάς του την έννοια του ρατσισμού. Στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως η ελληνική, ο φυλετικός -άρα ρατσιστικός- διαχωρισμός επιχειρείται με βάση το χρώμα ή τα εμφανή χαρακτηριστικά του προσώπου, ώστε να διακρίνονται, για παράδειγμα, οι λευκοί κάτοικοι από τους μαύρους ή τους ασιάτες.
Πιο συγκεκριμένα, φυλετική διάκριση υφίσταται όταν ένα άτομο λαμβάνει δυσμενή μεταχείριση συγκριτικά με αυτήν που προβλέπεται για άτομα που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση και η αποκλειστική αιτία είναι η φυλετική ή εθνοτική καταγωγή του. Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα από τη μεριά των εργοδοτών και των παρόχων υπηρεσιών είναι πολύ συχνό φαινόμενο και αποτελεί τροχοπέδη για τους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά στην κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου κατοικίας τους. Ωστόσο, η αντιμετώπιση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στους παραπάνω, αλλά επεκτείνεται και στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, εξαιτίας του οποίου σημειώνονται γεγονότα περιθωριοποίησης, υποβάθμισης, ακόμη και ολικού αποκλεισμού ολόκληρων εθνοτικών μειονοτήτων.
Την καταπολέμηση των φυλετικών διακρίσεων έχει ως στόχο η Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων, όπως κυρώθηκε με τον ν.δ. 494 της 24 Μαρτίου/3 Απριλίου 1970: «περί κυρώσεως της εν Ν. Υόρκη υπογραφείσης την 7ην Μαρτίου 1966 Διεθνούς Συμβάσεως Περί Καταργήσεως Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων» (ΦΕΚ Α΄ 77). Τα συμμετέχοντα στην παρούσα σύμβαση κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να αποθαρρύνουν γεγονότα φυλετικών διακρίσεων, να καταδικάζουν προπαγανδιστικές οργανώσεις που βασίζονται στην ανωτερότητα μιας φυλής και να εφαρμόζουν δραστικά μέτρα σε περιπτώσεις καταπάτησης των δικαιωμάτων. Σε ποια, όμως, δικαιώματα αναφερόμαστε;
Στο άρθρο 5 της προαναφερθείσας Διεθνής Συμβάσεως γίνεται λόγος για το δικαίωμα στην ίση μεταχείριση ενώπιον των δικαστηρίων, στην προσωπική ασφάλεια, σε όλα τα πολιτικά δικαιώματα και σε άλλα, όπως το δικαίωμα ελευθερίας κινήσεως, ελευθερίας γνώμης και εκφράσεως, το δικαίωμα στην εργασία και άλλα. Μάλιστα, προκειμένου να εξασφαλισθεί το αδιάβλητο και το απαραβίαστο των δικαιωμάτων, βάσει του άρθρου 8 της παρούσας Διεθνούς Συμβάσεως συγκροτείται Επιτροπή με αρμοδιότητα την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων.
Η νομοθεσία και οι προσπάθειες για την κατάργηση οποιασδήποτε υποβάθμισης κατά των εθνικών μειονοτήτων δεν σταματούν εδώ. Λίγα χρόνια αργότερα, με την Οδηγία 2000/43/ΕΚ, επέρχονται σημαντικές αλλαγές στον χώρο των διακρίσεων. Στόχος της οδηγίας είναι η ίση μεταχείριση των ανθρώπων μέσω της απαγόρευσης τόσο άμεσων όσο και έμμεσων παρενοχλήσεων. Η βασική διαφορά αυτής της Οδηγίας από άλλα νομοθετήματα είναι η συμμόρφωση που πρέπει να επιδείξουν τα κράτη-μέλη προς τους κανόνες της. Το περιεχόμενο της Οδηγίας προσανατολίζεται, ειδικότερα, στην προστασία έναντι των φυλετικών διακρίσεων στον τομέα της απασχόλησης, των παροχών του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και της αγοράς αγαθών ή υπηρεσιών, στο δικαίωμα των θυμάτων να καταγγέλλουν περιστατικά διακρίσεων, στο δικαίωμα οργανώσεων (λ.χ. ΜΚΟ) να συνδράμουν τα θύματα διακρίσεων που προσφεύγουν στα δικαστήρια, στην ύπαρξη των απαραίτητων κυρώσεων σε όσους κάνουν διακρίσεις κατά παράβαση του νόμου και τέλος στην ενθάρρυνση της συνεργασίας των εργοδοτών και των συνδικάτων στην καταπολέμηση των διακρίσεων.
Τα περιστατικά φυλετικών διακρίσεων είναι απέναντί μας. Μπορεί και δίπλα μας. Το φαινόμενο είναι υπαρκτό και οι συνέπειές του είναι κάτι περισσότερο από σοβαρές. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε στα ήδη υπάρχοντα νομοθετήματα, αλλά να προσπαθούμε όλοι μαζί αλλά και ο καθένας ξεχωριστά να καταγγείλουμε στιγμές που καταπατώνται θεμελιώδη δικαιώματα των συνανθρώπων μας. Ας μην εθελοτυφλούμε σε σκηνές βίας, οποιαδήποτε μορφή κι αν καταλαμβάνει. Με την απόκρυψη της αλήθειας και τη σιωπή μπροστά σε υπαρκτά ρατσιστικά σχόλια και ενέργειες συναινούμε σε αυτά τα περιστατικά, τα επικροτούμε και τα διαιωνίζουμε. Η ανοχή στον ρατσισμό ειναι ρατσισμός.
Πηγές
- Συνήγορος του Πολίτη, «Ποιον έχω απέναντί μου», Οδηγός Διαφορετικότητας για Δημόσιους Υπαλλήλους με σκοπό την Καταπολέμηση των Διακρίσεων.
- FRA, «Καταπολέμηση των φυλετικών διακρίσεων». Μπορείτε να το βρείτε εδώ
- Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων.pdf
