Της Μαρίας Λεβέντη,
“Trainspotting”: Η επιλογή της συγκεκριμένης λέξης, με πρώτο συνθετικό το “train”, μόνο τυχαία δεν είναι. Ο τίτλος του συγκεκριμένου έργου μ’ έναν εξαιρετικά εύστοχο παραλληλισμό της ζωής με το τρένο στοχεύει να προϊδεάσει εξ’ αρχής τον θεατή για όσα έπονται. Η ζωή του καθενός υπόκειται σε αυτοδιάθεση, σε επιλογή.
Όπως, λοιπόν, το τρένο περνάει από μπροστά σου και έχεις την επιλογή να ανέβεις, έτσι ακριβώς κάθε άνθρωπος έχει την ευκαιρία να αδράξει και να εκμεταλλευτεί κάθε συγκυρία προς όφελός του. Η αξία του “Trainspotting” (1996) και η διαφοροποίησή του από άλλα έργα με παρόμοιο θεματικό πυρήνα έγκειται στην πρόκληση αποστροφής για τα ναρκωτικά και όχι στον εξωραϊσμό αυτών. Σ’ αυτό συμβάλλουν οι έντονα ρεαλιστικές σκηνές και τα αποτελέσματα των πράξεων των ηρώων. Πιο συγκεκριμένα, ο αναπόφευκτος θάνατος του μωρού που ζούσε σ’ ένα ανθυγιεινό περιβάλλον επιβεβαιώνει αφενός τη θανατηφόρο δράση των συγκεκριμένων ουσιών και αφετέρου, μέσα απ’ την οδύνη της μητέρας που χάνει το παιδί της, τον φαύλο κύκλο των δυσάρεστων καταστάσεων που απορρέουν από αυτή την εξάρτηση. Άλλωστε, άγρια κίνητρα, βίαιη συμπεριφορά και μεταπτώσεις στην ψυχολογία τεκμηριώνονται και ιατρικά ως επιπτώσεις της τοξικομανίας στον ψυχολογικό τομέα.
Η σκηνή της απεξάρτησης στην ταινία αποτελεί ενδεικτικό της πολυπρισματικής διάστασης του έργου. Απότοκο της αποχής από τις ναρκωτικές ουσίες είναι οι ψευδαισθήσεις και οι εφιάλτες που «βασανίζουν» τον ήρωα. Με μια πρώτη ανάλυση της συγκεκριμένης σκηνής, ο θεατής έρχεται σε επαφή με μια «σκληρή» φάση της απεξάρτησης. Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, η απεξάρτηση του Μάρκ Ρέντον ερμηνεύεται ως οι μάχες που δίνει ο καθένας με τις σκέψεις του. Αν και αποτελεί στερεοτυπική και πολυχρησιμοποιημένη έκφραση, «ο μεγαλύτερος εχθρός είναι ο ίδιος μας ο εαυτός». Όταν οι σκέψεις μετατρέπονται σε φοβίες, αποτελώντας τροχοπέδη στην επίτευξη στόχων (και στη συγκεκριμένη περίπτωση στην προσπάθεια «καταπολέμησης» αυτής της εξάρτησης), ίσως είναι απ’ τις πιο «βασανιστικές» στιγμές που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Η υποτίμηση και κατ’ επέκταση ο παραγκωνισμός των δικών μας δυνάμεων αποτελούν φυσική απόρροια των ανασφαλειών μας. Στην πραγματικότητα τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Αρκεί να μην υποβάλλει κανείς τον εαυτό του σε μια κατάσταση απαισιοδοξίας και ματαιότητας.
Η ένδειξη εμπιστοσύνης σε κάποιον που θεωρούμε κοντινό μας αποτελεί τον θεμέλιο λίθο σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων. Ωστόσο, η τυφλή εμπιστοσύνη, όπως αποδεικνύεται και από την τελευταία σκηνή του έργου, οδηγεί την πλειονότητα των περιπτώσεων στην προδοσία και την εξαπάτηση. Ύστερα από την επιτυχή αλλά ταυτόχρονα ριψοκίνδυνη μεταφορά ναρκωτικών απ’ την παρέα τεσσάρων ανδρών σ’ έναν μεγαλέμπορα, ο απεξαρτημένος αρπάζει τα χρήματα για τον εαυτό του, ενώ είχε προηγηθεί συμφωνία για ισόποσο διαμοιρασμό αυτών. Ο κοινωνικός αποκλεισμός των τοξικομανών στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως οφείλεται για διαμόρφωση αφελών ατόμων που δεν διαθέτουν την ικανότητα της κριτικής σκέψης και της ορθής λήψης αποφάσεων. Αναμφίβολα, στο άλλο άκρο, η διαρκής καχυποψία είναι μια εξίσου αρνητική κατάσταση που αποξενώνει όσους διακατέχονται από τέτοια αισθήματα. Η αφέλεια, όμως, όπως αποδείχτηκε και στην ταινία, μπορεί να αποβεί μοιραία.
Η κατάχρηση ουσιών δεν είναι επιλογή ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής και αυτό «καταδικάζεται» μ’ έναν εύστοχο τρόπο από τον Ντάνι Μπόιλ. Ο τελευταίος ανταποκρίθηκε επάξια στη δημιουργία ενός διδακτικού -κυρίως για τους νεότερους- έργου, δεδομένου ότι τα ναρκωτικά στο συγκεκριμένο ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο θεωρούνταν ενίοτε «μόδα» και «μαγκιά».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Trainspotting. Rotten Tomatoes, διαθέσιμο εδώ
- Επιπτώσεις της Τοξικομανίας (σωματική και ψυχολογική). KentroApexartisis.com, διαθέσιμο εδώ
