Της Φρύνης Κομινάκη,
Για όσους δεν γνωρίζουν, η πετρελαιοφόρος άμμος, γνωστή ως “tar sand” ή “oil sand”, είναι ένα υδατώδες μείγμα άμμου και αργίλου εμποτισμένο με μια παχύρρευστη μορφή πετρελαίου, την πίσσα. Εκτός του ότι αποτελεί ορυκτό καύσιμο, είναι επίσης δύσκολο να εξαχθεί και απαιτεί μεγάλες ποσότητες άνθρακα κατά την επεξεργασία της. Ο Καναδάς, ως ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου παγκοσμίως, προμηθεύει σχεδόν έξι εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Η πετρελαιοφόρος άμμος αντιπροσωπεύει το 60% της παραγωγής της χώρας. Λέγεται πως, εάν η Αλμπέρτα, με πληθυσμό τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, ήταν χώρα, θα ήταν η πέμπτη μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο!
Μάλιστα, σύμφωνα με ετήσια έκθεση της Καναδικής Ένωσης Παραγωγών Πετρελαίου (CAPP) του 2018, η παραγωγή πετρελαίου εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 33% έως το 2035. Η αδυναμία, ωστόσο, του Καναδά να κατασκευάσει νέους αγωγούς για εξαγωγή αργού πετρελαίου, καθώς επίσης και η ανικανότητα θέσπισης ενός σαφούς και μακροπρόθεσμου νομοθετικού πλαισίου σχετικά με θέματα εκμετάλλευσης του «μαύρου χρυσού», έχει εξασθενίσει το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, η αντίσταση σε νέους αγωγούς και το υψηλό κόστος παραγωγής έχουν μειώσει σταθερά τις επενδύσεις σε πετρελαιοπηγές και έχουν οδηγήσει στην απόσυρση σημαντικών διεθνών εταιρειών πετρελαίου από την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των ConocoPhillips, Royal Dutch Shell και Equinor της Νορβηγίας.
stand.earth
Το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων πετρελαιοφόρου άμμου βρίσκεται κάτω από τις δασικές εκτάσεις της τάιγκα (αρκτικά ή βόρεια δάση) -τα 1,3 δισεκατομμύρια στρέμματα της οποίας αποθηκεύουν περισσότερους από 300 δισεκατομμύρια τόνους άνθρακα ή παγκόσμιες εκπομπές ορυκτών καυσίμων αξίας 36 ετών- και μόνο το 20% του πετρελαίου βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια της γης, απ’ όπου η εξόρυξη θεωρείται πιο εύκολη, γεγονός που σημαίνει ότι το βόρειο δάσος πρέπει να ισοπεδωθεί ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση στους υπόγειους υδρογονάνθρακες.
Τα 120 ενεργά έργα που αφορούν τη μεταφορά πετρελαίου από πηγές εξόρυξης πετρελαιοφόρου άμμου ανήκουν σε μεγάλες εθνικές και διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες. Συνολικά οι εταιρείες αντλούν περίπου 2,6 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, τα οποία αποστέλλονται κατά κύριο λόγο σε διυλιστήρια των ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν και τον κύριο πελάτη των καναδέζικων εξαγωγών.
Η βιομηχανία των “tar sands” παράγει έναν αριθμό επικίνδυνων τοξικών χημικών, όπως είναι τα ναφθενικά οξέα, ο υδράργυρος και τα άλατα του αρσενικού. Έτσι, από την εξόρυξη έως την αποθήκευση απορριμμάτων, κάθε στάδιο της διαδικασίας παραγωγής πετρελαιοφόρου άμμου είναι καταστροφικό τόσο για το περιβάλλον και την άγρια πανίδα όσο και για τους γηγενείς πληθυσμούς. Διάσπαρτες στις όχθες του ποταμού Athabasca, οι δεξαμενές συγκράτησης υγρών απορριμμάτων θεωρούνται οι μεγαλύτερες στον κόσμο, ικανές να γεμίσουν περισσότερες από 500.000 ολυμπιακές πισίνες! Μία από τις επιβλαβείς επιπτώσεις της βιομηχανίας προκύπτει ως αποτέλεσμα της εκτροπής του νερού για την εκπόνηση των δραστηριοτήτων από τον ποταμό Athabasca, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς ελεύθερης ροής της Βόρειας Αμερικής, που αποτελεί ζωτικό πόρο της κοινότητας της Αλμπέρτα. Συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες εξόρυξης, χρησιμοποιώντας 2,4 βαρέλια γλυκού νερού για κάθε βαρέλι πετρελαιοφόρου άμμου που παράγεται, θέτουν σε κίνδυνο τον εφοδιασμό της Athabasca, αναγκάζοντας τις τοπικές κοινότητες να αλλάξουν δραματικά τις καθημερινές τους δραστηριότητες, όπως το κυνήγι και το ψάρεμα. Ορισμένοι κάτοικοι της περιοχής κάνουν μάλιστα λόγο για εκβιομηχάνιση των ακτών. Η μόλυνση του ποταμού έχει, επιπροσθέτως, οδηγήσει σε αύξηση του καρκίνου και άλλων αναπνευστικών προβλημάτων μεταξύ των γηγενών πληθυσμών και έχει προκαλέσει φυσικές ανωμαλίες στην άγρια φύση. Η βιομηχανία έχει σοβαρές επιπτώσεις στους βιοτόπους, αλλά και την υγεία της άγριας πανίδας του δάσους, συμπεριλαμβανομένων των βόρειων καριμπού και των περισσότερων από τριών δισεκατομμυρίων πουλιών της Βόρειας Αμερικής που χρησιμοποιούν το δάσος ως τόπο αναπαραγωγής τους.
Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί και το ζήτημα των πετρελαιοκηλίδων, καθώς συμβαίνουν πάνω από 400 ατυχήματα κάθε χρόνο, λόγω των διαρροών πετρελαίου στα ύδατα. Ένα από τα πιο καταστροφικά παραδείγματα πετρελαιοκηλίδων συνέβη το 2010, όπου μια ρήξη αγωγού προκάλεσε τη διαρροή περίπου ενός εκατομμυρίου λίτρων πετρελαιοφόρου άμμου στον ποταμό Kalamazoo του Μίσιγκαν, καθιστώντας την τη μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στη χώρα, της οποίας ο καθαρισμός κόστισε πάνω από $1 δισ., με τον ποταμό να παραμένει μολυσμένος κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος του μέχρι σήμερα. Οι διαρροές πετρελαιφόρου άμμου είναι πολύ δύσκολο να καθαριστούν, καθώς αυτή βυθίζεται στα ύδατα, δημιουργώντας ένα πολύ επικίνδυνο υποπροϊόν, το λεγόμενο μαζούτ, με επιβλαβείς επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία. Παρ’ όλα αυτά, η καναδέζικη βιομηχανία πετρελαίου το 2017 σχεδίαζε να διπλασιάσει τις ετήσιες εξαγωγές τις προς τις ΗΠΑ.
Η αντίδραση των τοπικών κοινοτήτων, που κινδυνεύουν από αυτές τις διαρροές, ήταν αναμφισβήτητα έντονη. Το Συμβούλιο Άμυνας Φυσικών Πόρων του Καναδά (NRDC) συνέβαλε στο να τεθεί βέτο σε μια σειρά αγωγών πετρελαιοφόρου άμμου, όπως ο Trans Mountain (ο οποίος πωλήθηκε στην καναδική κυβέρνηση τον Μάιο του 2018), ο Enbridge’s Northern Gateway και ο TransCanada’s Energy East, γεγονός που αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την πετρελαϊκή βιομηχανία του Καναδά.
Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετοί εν δυνάμει αγωγοί πετρελαίου στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της αμφιλεγόμενης Γραμμής 3, η οποία θα μπορούσε να μεταφέρει ένα εκατομμύριο βαρέλια πετρελαιοφόρου άμμου την ημέρα από την Αλμπέρτα στο Ουισκόνσιν. Οι ακτιβιστές θέλουν η Γραμμή 3 να υπόκειται στους ίδιους περιβαλλοντικούς κανονισμούς με τον αγωγό Keystone XL, την κατασκευή του οποίου ακύρωσε ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, J. Biden, προκαλώντας την απογοήτευση του Καναδού πρωθυπουργού J. Trudeau.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του NRDC, A. Swift, ο Καναδάς θα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τους διεθνείς κλιματικούς στόχους και να σταματήσει κάθε προσπάθεια συνεργασίας με τις ΗΠΑ για επενδύσεις επέκτασης εξόρυξης και εξαγωγών πετρελαίου προκειμένου να μπορέσει να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος και να καταστεί ηγέτης στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ακόμη και αν ο Καναδάς προωθεί δράση για την κλιματική αλλαγή στην παγκόσμια σκηνή, οι καναδικές και επαρχιακές κυβερνήσεις ασκούν πιέσεις για επέκταση των επιχειρήσεων πετρελαιοφόρου άμμου, οι οποίες αποφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη στην περιοχή.
Οι αυτόχθονες λαοί συχνά θεωρούνται ευρέως αντίθετοι στην ανάπτυξη της βιομηχανίας πετρελαίου – αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντοτε. Πολλές τοπικές κοινότητες ζουν στα όρια της φτώχειας. Έτσι, παρά τη δυσπιστία μερικών ιθαγενών, ορισμένες κοινότητες των Πρώτων Εθνών έχουν συνεργαστεί για την εκτέλεση ορισμένων έργων με αντάλλαγμα θέσεις εργασίας, στέγαση, υπηρεσίες υγείας και δημόσιες εγκαταστάσεις. Σύμφωνα με αναφορές της Καναδικής Ένωσης Παραγωγών Πετρελαίου, πολλές αυτόχθονες κοινότητες έχουν οικοδομήσει και συνεχίζουν να οικοδομούν την οικονομική τους ευημερία βασιζόμενες και συνεργαζόμενες με την πετρελαιοβιομηχανία.
Παρά, όμως, τις έντονες αντιδράσεις και τις καταστροφικές συνέπειες, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η παραγωγή πετρελαιοφόρου άμμου σημείωσε υψηλό ρεκόρ τον Νοέμβριο του 2020 (3,16 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα) και συνέχισε να αυξάνεται και μετά την άρση των περικοπών του μεριδίου παραγωγής της επαρχιακής κυβέρνησης της Αλμπέρτα.
Οι Καναδοί παραγωγοί, όπως και οι ομόλογοί τους σε ολόκληρο τον κόσμο, λόγω της πανδημίας COVID-19, υπέστησαν τις συνέπειες μιας σημαντικής μείωσης στη ζήτηση καυσίμων, αλλά η αισιοδοξία, προερχόμενη από τη βελτίωση που ενδεχομένως επιφέρουν οι εμβολιασμοί των πληθυσμών, συμβάλλει στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου, που είχαν ως αποτέλεσμα μια αιφνιδιαστική μείωση της προσφοράς από τον μεγαλύτερο εξαγωγέα στον κόσμο, τη Σαουδική Αραβία. Οι παραγωγοί μπόρεσαν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαιοφόρου άμμου, ενόσω ίσχυαν οι περιορισμοί, οι οποίοι εισήχθησαν το 2019 με στόχο τη μείωση της συμφόρησης στους αγωγούς εξαγωγής, μειώνοντας τη συμβατική παραγωγή του αργού πετρελαίου. Με την άρση της περικοπής, η ποσότητα παραγωγής από εταιρείες, όπως η Suncor Energy, η Canadian Natural Resources Ltd και η Imperial Oil, ενδέχεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, καθώς αποζητούν την κερδοφορία μέσω των υψηλότερων τιμών του πετρελαίου. Το μοντέλο μας δείχνει ότι η πετρελαιοφόρος άμμος θα φτάσει τα 3,3 εκατομμύρια bpd στα μέσα του 2021. Ο Καναδικός Ρυθμιστής Ενέργειας προβλέπει ότι η παραγωγή πισσούχου άμμου θα ανέλθει στα 4,3 εκατομμύρια bpd το 2039 και αναμένει ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ανάπτυξης θα προέλθει από επεκτάσεις ήδη υπαρχόντων εγκαταστάσεων.
Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενείς συνέπειες της πιο «βρώμικης» μορφής πετρελαίου που παράγεται αυτή τη στιγμή στον κόσμο, η κυβέρνηση του Καναδά αλλά και όλες οι κυβερνήσεις παγκοσμίως οφείλουν να λάβουν μέτρα για τη μείωση των ζημιών που προκαλεί η βιομηχανία των “tar sands” και να στρέψουν το ενδιαφέρον τους και τα υπάρχοντα κεφάλαια στα ενεργειακά έργα εναλλακτικών πηγών ενέργειας, μια σειρά των οποίων ήδη υλοποιούνται στη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Greenfield, N. (2019, January 10). The Desire to Stop Canadian Tar Sands Transcends Borders, nrdc.com, διαθέσιμο εδώ
- NRDCflix. (2017, September 11). America—and the Planet—Doesn’t Need This Dirty Oil [Video], YouTube, διαθέσιμο εδώ
- Leahy, S. (2019, April 11). Alberta, Canada’s oil sands is the world’s most destructive oil operation—and it’s growing. nationalgeographic.com, διαθέσιμο εδώ
- Williams, N. (2021, January 6). Canada’s oil sands hit record high production – gov’t data, Reuters.com, διαθέσιμο εδώ
