Της Δανάης Λυπιρίδη,
Στις 2 Φεβρουαρίου 2021, το Συμβούλιο Υπουργών της Πολωνίας ενέκρινε το νέο σχέδιο ενεργειακής πολιτικής της χώρας για το 2040 (PEP2040) του οποίου η εφαρμογή προβλέπεται να αρχίσει το 2026. Το σχέδιο αποσκοπεί στην μείωση του μεριδίου του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας από 72% το 2020 σε 56% το 2030. Το PEP2040 περιλαμβάνει την κατασκευή έξι νέων μονάδων πυρηνικής ενέργειας μέχρι το 2043 ύψους 33.7 δις ευρώ (με την πρώτη εξ’ αυτών να τίθεται σε λειτουργία το 2033), σκιαγραφώντας το όραμα της Πολωνίας για την ενεργειακή ανεξαρτησία της. Σε γενικές γραμμές, δημιουργεί μια βάση για την υιοθέτηση και εκπλήρωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), επιχειρώντας παράλληλα να καλύψει διάφορες οικονομικές ανάγκες που προκύπτουν από την αποδυνάμωση της πολωνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Σύμφωνα με τον Υπουργό Κλίματος και Περιβάλλοντος, Michał Kurtyka, η μεγάλη πρόκληση που εγείρεται από την εφαρμογή του σχεδίου PEP2040 είναι η δημιουργία ενός νέου ενεργειακού συστήματος μέσα στις επόμενες δυο δεκαετίες, αφενός επιδιώκοντας τον μετασχηματισμό της Πολωνίας σε οικονομία με χαμηλές εκπομπές και αφετέρου διασφαλίζοντας την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας από την Ρωσία. Επιπλέον, το PEP2040 λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των εκάστοτε τομέων και περιφερειών οι οποίοι θα επωμιστούν το δυσανάλογο κόστος αυτού του ενεργειακού μετασχηματισμού, όπως ο τομέας του άνθρακα και οι Πολωνοί πολίτες που διατρέχουν κίνδυνο ενεργειακής πενίας. Σύμφωνα με το PEP2040, περισσότερο από το ήμισυ της εγκατεστημένης ισχύος της Πολωνίας θα προέρχεται από πηγές ενέργειας μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η εφαρμογή σχεδίων υπεράκτιας αιολικής ενέργειας και η έναρξη λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων θα διαδραματίσουν έναν ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, καθώς δύνανται να ενδυναμώσουν την εγχώρια βιομηχανία και να δημιουργήσουν μια πληθώρα νέων θέσεων εργασίας. Τέλος, αυτή η ενεργειακή μετάβαση φαίνεται ότι θα διασφαλίσει την αυξημένη χρήση καθαρής ενέργειας ως εναλλακτική λύση στα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή θερμότητας και για τις μεταφορές.
Επί του παρόντος, η Πολωνία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα άνθρακα στην Ευρώπη (πάνω από 17,5 δισεκατομμύρια τόνους), είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός του στην ήπειρο (μετά τη Γερμανία), ενώ το μερίδιο του στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αγγίζει το 75%. Ωστόσο, όντας μία από τις πιο ρυπογόνες χώρες της ΕΕ, η Πολωνία κατέληξε, τον τελευταίο 1,5 χρόνο, στο συμπέρασμα ότι πρέπει να επιταχύνει την απεξάρτησή της από τον άνθρακα, καθώς η βιομηχανία εξόρυξής του γίνεται όλο και λιγότερο οικονομικά συμφέρουσα. Ο εισαγόμενος άνθρακας από τη Μοζαμβίκη, την Κολομβία, την Αυστραλία και τη Ρωσία είναι φθηνότερος από αυτόν που εξορύσσεται στην εγχώρια αγορά, γεγονός που καθιστά την εγχώρια βιομηχανία άνθρακα λιγότερο κερδοφόρα, οδηγώντας μάλιστα στο κλείσιμο ορισμένων ορυχείων και στη συσσώρευση αχρησιμοποίητου άνθρακα.
Επιπλέον, η Πολωνία παράγει μικρές ποσότητες αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ είναι καθαρός εισαγωγέας και των δύο, κυρίως από την Ρωσία. Η χώρα κατέχει και πόρους σχιστολιθικού αερίου, ωστόσο οι έρευνες των ενεργειακών κολοσσών ExxonMobil και Chevron, οι οποίες διεξήχθησαν το 2011 με στόχο την ανακάλυψη οικονομικά ανακτήσιμων ποσοτήτων, παρήγαγαν απογοητευτικά αποτελέσματα διακόπτοντας την περαιτέρω εξερεύνηση. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω στοιχεία, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Πολωνία κάνει προσπάθειες για να μειώσει την εξάρτησή της από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας και να ευθυγραμμίσει καλύτερα την ενεργειακή πολιτική της με τους κανονισμούς της Ένωσης.
Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θεωρούνται από πολλούς μια καλή λύση για τον μετασχηματισμό της πολωνικής οικονομίας σε οικονομία χαμηλών ρύπων. Η Πολωνία λειτουργεί επί του παρόντος έναν ερευνητικό πυρηνικό αντιδραστήρα, με το όνομα Maria, ενώ προχωρεί παράλληλα στην απόκτηση του πρώτου εμπορικού αντιδραστήρα από την ιαπωνική GE-Hitachi, ο οποίος θα λειτουργήσει από το 2033. Όσον αφορά την δημόσια γνώμη, μια δημοσκόπηση που διεξήχθη τον Νοέμβριο του 2017 έδειξε ότι το 59% των ερωτηθέντων υποστήριξε την κατασκευή πυρηνικών σταθμών στην χώρα, με το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων να δηλώνουν ότι υποστηρίζουν σθεναρά την κατασκευή τους. Η δημοσκόπηση έδειξε επίσης ότι το 65% θεωρούσε την πυρηνική ενέργεια πηγή χαμηλών εκπομπών βοηθώντας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ότι το 67% τάσσεται υπέρ της κατασκευής αντιδραστήρων για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Πολωνίας. Τέλος, η χώρα εκμεταλλεύεται μια εγκατάσταση διάθεσης πυρηνικών αποβλήτων στο Różan, με την ονομασία “Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych” (Εθνικός Χώρος Διάθεσης Πυρηνικών Αποβλήτων) από το 1961, όπου αποθηκεύονται απόβλητα από τους τρέχοντες και προηγούμενους αντιδραστήρες, χωρίς να έχει συμβεί κάποιο ατύχημα σε όλη την επιχειρησιακή της ιστορία. Εντούτοις, υπάρχουν μερικές περιβαλλοντικές ομάδες οι οποίες αντιτίθενται στην δημιουργία περισσότερων πυρηνικών εργοστασίων μέσω του σχεδίου PEP2040.
Οι διπλωματικές διακοινώσεις, που ανακοίνωσαν πέρυσι η Πολωνία και οι ΗΠΑ σχετικά με τη συνεργασία για την ανάπτυξη του προγράμματος πολιτικής πυρηνικής ενέργειας της χώρας, τέθηκαν επίσημα σε ισχύ στις 2 Μαρτίου 2021. Ειδικότερα, η Πολωνία συμφωνεί στο να δαπανήσει 18 δισεκατομμύρια δολάρια για αμερικάνικη πυρηνική τεχνολογία και υπηρεσίες από εταιρείες όπως η Westinghouse, η Bechtel και η Southern Company, ενώ η ωρίμανση των επενδύσεων αυτών θα αναληφθεί 100% από τις ΗΠΑ, με την αξιολόγηση και αποδοχή των σχεδιαζόμενων επενδύσεων να εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια της πολωνικής κυβέρνησης.
Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή στρατηγική της πολωνικής κυβέρνησης περιλαμβάνει ήδη την αξιοποίηση τους για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο το μερίδιο τους στο ενεργειακό μείγμα της χώρας έχει παραμείνει στάσιμο στο 14% εδώ και χρόνια -ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ του 20% (το έτος 2020). Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει το 2025, όταν πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία το πρώτο παράκτιο αιολικό πάρκο της Πολωνίας στη Βαλτική. Συνολικά, σύμφωνα με το σχέδιο PEP2040, προβλέπεται να επενδυθούν 130 δις zloty σε έργα υπεράκτιας αιολικής ενέργειας.
Καθώς η Πολωνία αρχίζει να μειώνει την εξάρτηση της από τον άνθρακα ως κύρια πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο οι ανανεώσιμες όσο και οι πυρηνικές πηγές ενέργειας θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό της μείγμα. Παρά τον ενθουσιασμό της πολωνικής κυβέρνησης, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ζητήματα προς επίλυση. Πολλά πυρηνικά έργα στην Ένωση έχουν καθυστερήσει πολύ την υλοποίηση τους, και μόλις 12 χρόνια πριν από την κατασκευή της πρώτης νέας πυρηνικής μονάδας της, η Πολωνία δεν έχει ακόμη επιλέξει την χωροθέτησή της ή επιβεβαιώσει το μοντέλο χρηματοδότησής της. Επιπλέον, η Πολωνία παραμένει η μοναδική χώρα της ΕΕ που δεν έχει υπογράψει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία δεσμεύει τα κράτη-μέλη της Ένωσης για μια κλιματικά ουδέτερη ήπειρο μέχρι το 2050. Προκαλεί μεγάλα ερωτήματα και απορίες το πώς θα εξελιχθεί αυτή η νέα προσπάθεια ενεργειακού μετασχηματισμού της πολωνικής οικονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nuclear Power in Poland, World Nuclear Association, διαθέσιμο εδώ
- Germany concerned about Poland’s nuclear energy plans, DW, διαθέσιμο εδώ
- Is Poland finally set to build a nuclear power station?, emerging-europe.com, διαθέσιμο εδώ
- Poland approves 2040 energy policy, World Nuclear News, διαθέσιμο εδώ
- Polish-US civil nuclear agreement enters into force, World Nuclear News, διαθέσιμο εδώ
