Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Σε κάθε κοινωνία οποιασδήποτε εποχής υπάρχουν ιδέες και αξίες, από τις οποίες επικρατέστερες είναι όσες εκφράζουν ιδεολογικά τις κυρίαρχες, οικονομικά και πολιτικά, κοινωνικές τάξεις, καθώς αυτές εξυπηρετούν και παρατείνουν την υφιστάμενη κυριαρχία τους. Ανάλογα, λοιπόν, με την ιδεολογία που επικρατεί σε μία κοινωνία είναι και τα πρότυπα που προβάλλονται, καθώς αυτά εξασφαλίζουν την ομοιογενή και επιθυμητή συμπεριφορά των μελών της και αναπαράγουν τις αξίες της. Έτσι, πρότυπα δημιουργούν και προβάλλουν οι μηχανισμοί που διαθέτει μια κοινωνία, η εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η βιομηχανία του θεάματος κ.α.. Συχνό φαινόμενο της σύγχρονης εποχής είναι η τάση των νέων να σπεύδουν να μιμηθούν και να αντιγράψουν την εμφάνιση, τον τρόπο σκέψης και έκφρασης και γενικότερα την προσωπικότητα των προτύπων-ειδώλων. Πολλές φορές, μάλιστα, τείνουν να ταυτίζονται μαζί τους. Η τάση τους αυτή οφείλεται κυρίως στα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους, τις ανάγκες τους αλλά και τους μηχανισμούς προβολής των προτύπων.
Ωστόσο, σήμερα γίνεται εμφανής σε όλους μας η παρακμή των προτύπων που προβάλλονται, όπου σε ένα μεγάλο ποσοστό η παρακμή αυτή αφορά στο «ιδανικό πρότυπο γυναίκας». Αυτό σημαίνει πως ζούμε στην εποχή της εικόνας, την εποχή του «φαίνεσθαι», το οποίο δίνει προτεραιότητα στην εμφάνιση και όχι στο «είναι». Στην τηλεόραση υπερτονίζεται η αψεγάδιαστη εμφάνιση και επιβραβεύεται το επιφανειακό. Αυτοσκοπός γίνεται η νιότη, η ομορφιά και το χαμηλό σωματικό βάρος. Ο λαμπερός κόσμος του μόντελινγκ, των ποπ-σταρς, των πρωταθλητών και των δημοσιοτήτων στον χώρο του θεάματος επιβάλλει στους νέους -σχεδόν αυταρχικά- τα πρότυπα ομορφιάς της βιομηχανίας της μόδας και της μαζικής υποκουλτούρας. Επιπλέον, σε πρότυπα της νεολαίας μετατρέπονται και άτομα που ασχολούνται αποκλειστικά με την εξωτερική τους εμφάνιση, αλλά και με τη βελτίωση εμφάνισης άλλων, όπως για παράδειγμα στυλίστες, σχεδιαστές μόδας, διαμορφωτές δημόσιας εικόνας προσώπων, μουσικοί και τηλεοπτικοί παραγωγοί. Σε κάθε περίπτωση, η δικτατορία της μόδας και της τήρησης των αισθητικών κριτηρίων που θέτει η βιομηχανία αυτή δεσμεύει και στοιχειώνει τους νέους, ιδιαίτερα τα νεαρά κορίτσια.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω, μάλιστα, είναι η σύγκριση των φωτογραφιών δύο νεαρών κοριτσιών που τελευταία έχουν κάνει τον γύρο του διαδικτύου και έχουν λάβει μεγάλη έκταση. Πρόκειται για τη φωτογραφία της Kendall Jenner, ένα καλλίγραμμο μοντέλο, που ποζάρει στο φακό με τα εσώρουχά της, αναδεικνύοντας έτσι το αψεγάδιαστο κορμί της. Η συγκεκριμένη φωτογραφία, λοιπόν, έγινε viral, καθώς προωθήθηκε ως το πρότυπο του γυναικείου σώματος. Από την άλλη, στη δεύτερη φωτογραφία, είναι η Alyssa Carson, μία δεκαεννιάχρονη κοπέλα, η οποία συμμετείχε σε πολλά space camps, δοκιμασίες και εξετάσεις της NASA και φιλοδοξεί να ταξιδέψει στον Άρη.
Την Kendall την γνωρίζουν όλοι. Την Alyssa, ουδείς ή έστω λίγοι. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε ποια θαυμάζουν και ποια έχουν ως πρότυπο τα νεαρά κορίτσια ή ποια κερδίζει τη μεγαλύτερη αναγνώριση. Βεβαίως, πρέπει να τονιστεί ότι η σύγκριση αυτή δεν είναι για να μειώσει καμία από τις δύο κοπέλες, δεδομένου ότι η κάθε μία έχει επιλέξει έναν διαφορετικό «χώρο» τον οποίο εκπροσωπεί, αλλά για να καταδείξει το δυσανάλογο, επισημαίνοντας την ευθύνη όλων εμάς ως σύνολο, αναφορικά με το ποια πρότυπα δημιουργούμε, προωθούμε και επιβραβεύουμε με κοινωνική ή άλλη αναγνώριση.
Όπως προαναφέρθηκε, ως κοινωνία επιλέγουμε να επιδεικνύουμε την γυναίκα ως αντικείμενο αισθητικής ομορφιάς, καλλίγραμμη και καθ’ όλα εξωτερικής υποκειμενικής έκθεσης, αδιαφορώντας για την ύπαρξή της ως ανθρώπου συμμέτοχου στην κοινωνία και την πρόοδο. Θα θυμηθούμε την ουσιαστική της γυναικεία υπόσταση, όταν και εφόσον κάποια επιτυχία της καταφέρει να σπάσει τον κώδικα και περάσει προς τα έξω, με μία δακρύβρεχτη συναισθηματική ιστορία την οποία γοργά θα ξεχάσουμε. Η ευθύνη μας έναντι στην ευρύτατη κοινωνική επιλογή της επιφανειακής ανάδειξης της γυναίκας οδηγεί στον φαύλο κύκλο της διαιώνισης και της αναπαραγωγής των ιδίων προτύπων με προτεραιότητες για τα νέα κορίτσια να γίνουν “Kendall” και όχι “Alyssa”. Ολόκληρες βιομηχανίες ντύνουν τις γυναίκες, τις ξεντύνουν, τις «ομορφαίνουν», τις λεπταίνουν. Άλλες τις κάνουν να αισθάνονται άσχημες, υπέρβαρες, ατημέλητες και μόνιμα ανεπαρκείς, συγκρινόμενες με τα «είδωλα» που προάγονται καθημερινά.
Πάντως, αν και την σύγκριση αυτή πολλοί την επικρότησαν, υπήρξαν και άτομα που αντέδρασαν, θεωρώντας την άστοχη. Δεκτές σαφέστατα είναι και οι δύο απόψεις, ωστόσο, ως κοινωνία, είναι καθήκον όλων μας να προβάλλουμε το κοινό καλό, το πώς δηλαδή ο πολιτισμός μας θα προοδεύσει και θα βελτιωθεί διαχρονικά. Αυτό, λοιπόν, θα επιτευχθεί σίγουρα με άτομα που υπηρετούν την επιστήμη, που είναι πρότυπα δράσης, που θα προβάλλουν τον ορθολογισμό και τη λογική και θα καταργήσουν δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις. Οι επιστήμονες εξασφαλίζουν την πρόοδο της τεχνολογίας, την εφαρμογή της γνώσης στην παραγωγή και άρα την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Με λίγα λόγια, διευκολύνουν τη ζωή μας με τις εφευρέσεις τους, την κάνουν καλύτερη και λιγότερο κουραστική. Εργάζονται για τη γνώση που καταργεί τον σκοταδισμό και την αμάθεια και οδηγούν στην πνευματική αφύπνιση των μαζών. Άλλωστε, αποκορύφωμα του ανθρωπισμού είναι η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ύστερα από κοινωνικές επαναστάσεις που ουσιαστικά στηρίχθηκαν σε επιστήμονες και που συνέτριψαν κάθε αυθεντία της πρόληψης.
Αντιλαμβανόμενοι ότι οι ζωές μας είναι πέραν από μικρές, είναι και πολύ σημαντικές και σπουδαίες, θα ήταν ιδιαιτέρως ωφέλιμο να μην επιζητούμε διαρκώς και αγωνιωδώς την αποδοχή μας με βάση τα πρότυπα, τα οποία πόρρω απέχουν από την πραγματική ουσία της ζωής.
