Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,
Η Magna Carta θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά νομικά έγγραφα στη βρετανική ιστορία. Έχει μάλιστα, χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο συνταγματικό έγγραφο όλων των εποχών, το θεμέλιο της ελευθερίας του ατόμου εναντίον της αυθαίρετης αρχής του δεσπότη. Η Magna Carta, επίσης γνωστή και ως Magna Carta Libertatum (ο Μεγάλος Χάρτης των Ελευθεριών), ονομάστηκε έτσι, επειδή η αρχική έκδοση συντάχθηκε στα Λατινικά. Εισήχθη από μερικούς αξιοσημείωτους βαρόνους του 13ου αιώνα σε μια πράξη εξέγερσης εναντίον του βασιλιά τους, Ιωάννη Α΄.
Η αύξηση των φόρων, ο αφορισμός του βασιλιά από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ και οι δαπανηρές, αλλά αποτυχημένες προσπάθειές του να ξανακερδίσει για την αυτοκρατορία του, τη Βόρεια Γαλλία, είχαν καταστήσει τον Ιωάννη εξαιρετικά μη δημοφιλή στην αυλή και στο λαό. Παρότι, ο Ιωάννης κατάφερε να βελτιώσει τη σχέση του με τον Πάπα το 1213, η αποτυχημένη προσπάθειά του να νικήσει το Φίλιππο της Γαλλίας το 1213-14 και οι μη δημοφιλείς δημοσιονομικές στρατηγικές του οδήγησαν στην εξέγερση των βαρόνων το 1215.
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εξεγέρσεις, οι βαρόνοι δεν είχαν στο μυαλό τους ένα σαφή διάδοχο για να διεκδικήσουν το θρόνο. Μετά τη μυστηριώδη εξαφάνιση του Πρίγκιπα Αρθούρου, του Δούκα της Βρετάνης, ο οποίος ήταν ανιψιός του βασιλιά Ιωάννη, η μόνη εναλλακτική ήταν ο Πρίγκιπας Λούις της Γαλλίας. Ωστόσο, η ιθαγένεια του Λούις (η Γαλλία και η Αγγλία πολεμούσαν εδώ και τριάντα χρόνια) και ο αδύναμος δεσμός του με το θρόνο ως σύζυγος της ανιψιάς του Ιωάννη, τον καθιστούσαν μη ιδανικό. Έτσι, οι βαρόνοι εστίασαν την επίθεσή τους στον καταπιεστικό τρόπο διοίκησης του βασιλιά Ιωάννη, υποστηρίζοντας ότι δεν τηρούσε το Χάρτη των Ελευθεριών.
Αυτός ο χάρτης ήταν μια γραπτή διακήρυξη που εκδόθηκε από τον πρόγονο του Ιωάννη, βασιλιά Χένρι Α΄, ο οποίος επιδίωκε να δεσμεύσει το βασιλιά με ορισμένους νόμους, αναφορικά με τη μεταχείριση των αξιωματούχων της εκκλησίας και των ευγενών. Ο Χάρτης αυτός ήταν από πολλές απόψεις, πρόδρομος της Magna Carta. Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των πρώτων έξι μηνών του 1215, αλλά μόνο όταν οι βαρόνοι μπήκαν στο Δικαστήριο του Βασιλείου του Λονδίνου στις 10 Ιουνίου, υποστηριζόμενοι από τον Πρίγκιπα Λούις και το Σκωτσέζο βασιλιά Αλέξανδρο Β΄, ο βασιλιάς πείστηκε να τοποθετήσει τη μεγάλη του σφραγίδα στα «Άρθρα των Βαρόνων», όπου αναφέρονταν τα δικαιώματα και τα προνόμιά τους. Πέντε μέρες αργότερα (15 Ιουνίου) έχουμε την υπογραφή της.
Ενώ, τόσο ο βασιλιάς όσο και οι βαρόνοι είχαν συμφωνήσει στη Magna Carta ως μέσο συμφιλίωσης, υπήρχε ακόμη τεράστια δυσπιστία και στις δύο πλευρές. Οι βαρόνοι ήθελαν πραγματικά να ανατρέψουν τον Ιωάννη και να δουν ένα νέο μονάρχη να παίρνει το θρόνο. Από την άλλη πλευρά, ο Ιωάννης δε συμφωνούσε με τη ρήτρα 61, η οποία ανέφερε ότι μια καθιερωμένη επιτροπή βαρόνων είχε την ικανότητα να ανατρέψει το βασιλιά σε περίπτωση που αψηφά τη χάρτα. Ο Ιωάννης αναγνώρισε την απειλή και έχοντας την πλήρη υποστήριξη του Πάπα, προχώρησε στην απόρριψη της ρήτρας.
Παρατηρώντας την αποτυχία της Magna Carta, οι βαρόνοι επανέλαβαν την εξέγερσή τους με σκοπό να αντικαταστήσουν το μονάρχη με τον πρίγκιπα Λούις της Γαλλίας, ωθώντας τη Βρετανία σε εμφύλιο πόλεμο, γνωστός ως ο «πρώτος πόλεμος των βαρόνων». Ως μέσο προώθησης της ειρήνης, η Magna Carta ήταν μια αποτυχία, νομικά δεσμευτική μόνο για τρεις μήνες. Μόνο μετά το θάνατο του Ιωάννη από δυσεντερία στις 19 Οκτωβρίου του 1216 η Magna Carta τελικά άφησε το σημάδι της.
Ωστόσο, οι βασιλικοί υποστηρικτές του γιου και κληρονόμου του Ιωάννη, Χένρι Γ΄, κατάφεραν να κερδίσουν τη νίκη επί των βαρόνων στις μάχες του Λίνκολν και του Ντόβερ το 1217. Επιθυμώντας όμως, να αποφύγουν την επανάληψη της εξέγερσης, η αποτυχημένη συμφωνία της Magna Carta αποκαταστάθηκε από το Γουίλιαμ Μάρσαλ, το νεαρό προστάτη του Χένρι, από το Χάρτη των Ελευθεριών, ως μια παραχώρηση προς τους βαρόνους. Αυτή η έκδοση του Χάρτη τροποποιήθηκε, συμπεριλαμβάνοντας 42 αντί για 61 ρήτρες, με τη ρήτρα 61 να απουσιάζει. Όταν ενηλικιώθηκε ο Χένρι Γ΄, επανεκδόθηκε μια μικρότερη έκδοση της Magna Carta, η οποία ήταν η πρώτη που έγινε μέλος του Αγγλικού Νόμου. Όμως, κατά την περίοδο του οίκου των Τυδώρ, η Magna Carta έχασε τη θέση της ως κεντρικό μέρος της αγγλικής πολιτικής. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο νεοσύστατο κοινοβούλιο, αλλά και στο ότι οι άνθρωποι άρχισαν να αναγνωρίζουν ότι ο Χάρτης προήλθε από τη λιγότερο δραματική βασιλεία του Χένρι Γ΄ και τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις του Έντουαρντ και δεν ήταν πιο ξεχωριστή από οποιοδήποτε άλλο καταστατικό που αφορούσε ελευθερίες και περιορισμούς.
Με το ξέσπασμα του αγγλικού εμφυλίου όμως, η Magna Carta άρχισε να αντιπροσωπεύει ένα σύμβολο ελευθερίας για όσους φιλοδοξούν να αποκτήσουν μια νέα ζωή. Ωστόσο, μέχρι το 1969, όλες εκτός από τις τρεις ρήτρες της Magna Carta είχαν αφαιρεθεί από το νόμο της Αγγλίας και της Ουαλίας. Οι ρήτρες που εξακολουθούν να ισχύουν είναι: η ρήτρα 1, η ελευθερία της Αγγλικής Εκκλησίας, το άρθρο 9, οι «αρχαίες ελευθερίες» του Δήμου του Λονδίνου και η ρήτρα 39 σύμφωνα με την οποία «κανένας ελεύθερος άνθρωπος δεν πρέπει να συλληφθεί, να φυλακιστεί, ή να στερηθεί της περιουσίας του, ή να καταστραφεί με οποιονδήποτε τρόπο, ούτε μπορούμε να στραφούμε εναντίον του, παρά μόνο με τη νομική κρίση των συνανθρώπων του, ή εάν το ορίζει ο νόμος της γης».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, στο «Magna Carta» της Doris Stenton, Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα History, στο «Magna Carta», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Historic UK, στο «The history of the Magna Carta» του Ben Johnson, Διαθέσιμο εδώ
