Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Αναμφίβολα, είμαστε η γενιά των γρήγορων εξελίξεων και πληροφοριών με τη τεχνολογία να κατέχει, όπως είναι φυσικό, σημαντική θέση στη ζωή μας. Ειδικότερα, το ίντερνετ και τα τελευταία χρόνια και τα social media πρωταγωνιστούν στην καθημερινότητά μας. Πράγματι, αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά, θα διαπιστώσει πως είναι το πρώτο πράγμα που θα ελέγξουμε μόλις ξυπνήσουμε και το τελευταίο πριν κοιμηθούμε. Αν και παλαιότερα χρησιμοποιούνταν περισσότερο ως μέσα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, τα social media, με πάνω από 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σήμερα που καλύπτουν όλο το ηλικιακό φάσμα, αποτελούν και μέσα ενημέρωσης και έκφρασης, επηρεάζοντας αφενός τη ροπή της κοινής γνώμης και επισκιάζοντας αφετέρου τα ΜΜΕ.
Ο ενημερωτικός χαρακτήρας των social media, ο κοινωνικός τους αντίκτυπος και η βαθιά επιρροή τους, επιβεβαιώνονται πολύ περισσότερο με τις τελευταίες εξελίξεις και το κίνημα #metoo, χωρίς να λείπει η επίδρασή τους και τα προηγούμενα χρόνια τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, το κίνημα #metoo παρότρυνε άνδρες και γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική βία, κακοποίηση ή παρενόχληση να μοιραστούν την εμπειρία τους δημόσια σε οποιοδήποτε μέσο, προχωρώντας παράλληλα και σε νομική καταγγελία. Το κίνημα αυτό ήδη από το 2017 είχε γίνει viral στα ξένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ φέτος έφτασε και στη χώρα μας, φέρνοντας έτσι στο φως πλήθος κακοποιήσεων, ιδιαίτερα από τον χώρο του θεάματος.
Πέρα από τη δημοσιοποίηση όμως των καταγγελιών, κατορθώθηκε και κάτι ακόμα. Χάρη στην ευρεία διάδοση και χρήση των social media και, παράλληλα, στην άμεση αλληλεπίδραση που αυτά παρέχουν, πλήθος κόσμου στήριξε και στάθηκε ανοιχτά στο πλευρό των θυμάτων, παροτρύνοντας και άλλα να μιλήσουν. Αντίθετα, αποδοκίμασε και «καταδίκασε» ρητά τους θύτες φέρνοντας, έτσι την νομική καταδίκη σε δεύτερη μοίρα. Ακόμη, υπήρξε τόσο έντονος κοινωνικός ξεσηκωμός και τόσο μεγάλος διασυρμός των θυτών, με αποτέλεσμα να ασκηθούν και έμμεσες πιέσεις προς την πολιτεία, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται με τις ενδεχόμενες αναθεωρήσεις του ποινικού κώδικα και των κωδίκων δεοντολογίας στους εργασιακούς χώρους. Μπορεί έτσι κανείς να παρατηρήσει πως επέρχεται και μια άλλη τιμωρία (πέραν της ενδεχόμενης ποινής) στους θύτες, πολλές φορές βαρύτερη και πιο ικανοποιητική για τα θύματα, αυτή της κοινωνικής κατακραυγής.
Κοινωνικές πιέσεις, βέβαια, δεν έχουν ασκηθεί μόνο στην περίπτωση του #metoo. Το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία κατόρθωσε να εξαπλωθεί, να διαδοθεί και σε άλλες χώρες και να πετύχει κάποια από τα αιτήματά του χάρη στη δύναμη των κοινωνικών δικτύων. Αξιοσημείωτο είναι ακόμη το ακτιβιστικό κίνημα #blacklivesmatter που ξεκίνησε το 2013 στα κοινωνικά δίκτυα κατορθώνοντας να εδραιώσει ακόμη περισσότερο την καταπολέμηση της βίας και του ρατσισμού εναντίον των μαύρων. Το φεμινιστικό κίνημα δεν θα είχε διαδοθεί τόσο πολύ σήμερα χωρίς το διαδίκτυο, και το ίδιο ισχύει και για την κοινότητα LGBTQ. Μειονότητες και απομονωμένες από την κοινωνία ομάδες βρίσκουν κοινό έδαφος για να ακουστούν.
Φαίνεται, λοιπόν, πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν ενημερώνουν απλά, ούτε αδρανοποιούν, αλλά μπορούν να φέρουν μια σταδιακή αλλαγή, και έχουν την ικανότητα να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να παλέψουν για κάτι. Να δίνουν φωνή σε αυτούς που δεν μπορούν να τη βρουν αλλιώς. Ακόμη, μπορούν να βοηθήσουν καταλυτικά στην κινητοποίηση των πολιτών και να δημιουργήσουν δράση μέσα σε ένα κίνημα, όπως πολύ συχνά συμβαίνει. Η προπαγάνδα και η χειραγώγηση λείπει από αυτά, καθώς είναι αδύνατον να υποστούν έλεγχο. Ο καθένας εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του και αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει τις απόψεις των άλλων. Πράγματι μέσα από όλο αυτό ασκούνται αξιόλογες πιέσεις που σε καμία περίπτωση, βέβαια, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τον ρόλο του δικαστή ή του νομοθέτη, υπάρχει, όμως, η δυνατότητα να αποτελέσει το σύγχρονο πεδίο δράσης της κοινής γνώμης.
Συνεπώς, τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης είναι ένα νέο εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για πολιτική και κοινωνική αλλαγή. Μέσα από αυτά φαίνεται πως χτίζονται οι βάσεις και αναδύονται τα αιτήματα για ένα καλύτερο αύριο. Αν δεν υπάρξει, όμως, ουσιαστική και πρακτική ανάληψη δράσεων δεν θα επέλθει και καμία αλλαγή, την οποία χρειάζεται σε αρκετές περιπτώσεις η κοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΈΣ ΠΗΓΕΣ
- Social media:μπορούν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη; , paremvassi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο Ρόλος των Social Media στα Κοινωνικά Κινήματα, huffingtonpost.gr, διαθέσιμο εδώ
