Φάκελος Ολλανδικές Εκλογές: Λίγες ημέρες πριν τις κάλπες

Της Έμης Λιουδάκη,

Το επίσημο πολίτευμα της Ολλανδίας είναι η βασιλευόμενη κοινοβουλευτική Δημοκρατία από το 1815, με το τέλος της Γαλλικής Κατοχής, έως και σήμερα. Από το 1980 μέχρι το 2013, Βασίλισσα του ολλανδικού κράτους ήταν η Βεατρίκη, ενώ από το 2013 και μετά ο θρόνος πέρασε στον γιο της, Γουλιέλμο-Αλέξανδρο. Τόσο το πρόσωπο του Βασιλιά όσο και η έννοια της βασιλείας χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης και σεβασμού από τους Ολλανδούς.

Παρ’ όλα αυτά, θα μπορούσε κανείς να παραδεχτεί πως η βασιλεία κατέχει περισσότερο συμβολικό, παρά ουσιαστικό ρόλο στην διακυβέρνηση της χώρας. Η ολλανδική κυβέρνηση είναι εκείνη που προσδιορίζει το νομοθετικό πλαίσιο του κράτους και αποφασίζει για εθνικά ζητήματα. Το ολλανδικό πολιτικό σύστημα είναι αρκετά περίπλοκο και το κοινοβούλιο (Staten – Generaal) αποτελείται από δύο επιμέρους νομοθετικά σώματα. Το πρώτο σώμα ονομάζεται Senaat (Eerste Kamer – 1^ο νομοθετικό σώμα) και αποτελεί ουσιαστικά το κοινοβούλιο της χώρας, ενώ το δεύτερο καλείται Οίκος των Αντιπροσώπων (Tweede Kamer – 2^ο νομοθετικό σώμα) και θεωρείται καίριας σημασίας για όλες τις πολιτικές συζητήσεις και αποφάσεις.

Λίγο πιο αναλυτικά, το πρώτο νομοθετικό σώμα (Eerste Kamer) έχει περισσότερο ελεγκτικό ρόλο ως προς το δεύτερο νομοθετικό σώμα (Tweede Kamer) και λειτουργεί αυτόνομα. Αποκλειστικός ρόλος του Eerste Kamer είναι να εγκρίνει ή να απορρίπτει τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί από το Tweede Kamer, χωρίς να θέτει ερωτήσεις ή να παραθέτει προτάσεις και απόψεις. Ακόμα, οι πολιτικοί που ανήκουν στο Eerste Kamer συνεδριάζουν μόνο μία με δύο φορές την εβδομάδα και ο μισθός τους είναι περίπου το 1/3 του μισθού όσων ανήκουν στο Tweede Kamer. Όσον αφορά το Tweede Kamer, αυτό είναι που διαπράττει όλες τις ουσιαστικά σημαντικές λειτουργίες για το κράτος. Μέσω αυτού του νομοθετικού σώματος περνάνε όλες οι πολιτικές και νομικές συζητήσεις, οι πολιτικοί θέτουν τα ερωτήματά τους, παραθέτουν τις απόψεις τους και καταλήγουν σε συλλογικές αποφάσεις, τις οποίες παραδίδουν στη συνέχεια στο Eerste Kamer για έγκριση ή απόρριψη. Οι συνεδριάσεις γίνονται σε καθημερινή βάση ακριβώς με τη μορφή που γνωρίζουμε από το ελληνικό κοινοβούλιο.

Σε γενικές γραμμές, το καθεστώς εισαγωγής στο ολλανδικό κοινοβούλιο είναι εξαιρετικά απλό, καθώς λειτουργεί βάσει της απλής αναλογικής – μάλιστα, η Ολλανδία είναι η χώρα με τον μικρότερο πλαφόν στην Ευρώπη. Για να κερδίσει μία έδρα εντός του κοινοβουλίου, ένα κόμμα χρειάζεται ένα ποσοστό της τάξης μόλις του 0.8% των συνολικών ψήφων, ενώ για τον σχηματισμό αυτόνομης κυβέρνησης απαιτούνται 76 έδρες από τις 150. Βέβαια, αυτοδύναμη κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να σχηματιστεί ούτε μια φορά τον τελευταίο περίπου έναν αιώνα. Για αυτό τον λόγο, οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών δημιουργούνται πάντοτε από το πρώτο σε ψήφους κόμμα, σε συνεργασία με οποιοδήποτε άλλο κόμμα ή άλλα κόμματα, τα οποία συγκλίνουν πρωτίστως σε πρόγραμμα και δεοντολογία και δευτερευόντως σε πεποιθήσεις. Ο αριθμός των ψήφων που έχουν συλλέξει τα υπόλοιπα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο. Σκοπός είναι η συμπλήρωση των 76 εδρών στη βουλή και η αρμονική συνεννόηση μεταξύ των κυβερνητικών κομμάτων.

Η ολλανδική κυβέρνηση εκλέγεται από τις δώδεκα επαρχίες της χώρας, καθώς και από τα τρία νησιά της Καραϊβικής, που ανήκουν κυβερνητικά στην Ολλανδία. Οι επερχόμενες εκλογές αφορούν αποκλειστικά και μόνο τους πολιτικούς που διεκδικούν την εκλογή τους για το Tweede Kamer. Επομένως, οι Ολλανδοί πολίτες ψηφίζουν κατευθείαν τους εκπροσώπους που επιθυμούν. Η διαδικασία εκλογής για το Eerste Kamer είναι μια σαφώς πιο περίπλοκη και έμμεση διαδικασία, η οποία ουδεμία σχέση έχει με τις εκλογές της 17^ης Μαρτίου.

Ως προς το πρακτικό μέρος της εκλογικής διαδικασίας, οι Ολλανδοί πολίτες ακολουθούν λίγο έως πολύ τη γνωστή διαδικασία ψηφοφορίας. Η μόνη σημαντική διαφορά είναι ότι κάθε πολίτης που δικαιούται νόμιμα να λάβει μέρος στην εκλογική διαδικασία λαμβάνει μια εβδομάδα πριν την ημέρα των εκλογών από τον δήμο στον οποίο ανήκει έναν εκλογικό κωδικό. Την ημέρα των εκλογών, κατά την προσέλευσή του στο εκλογικό κέντρο, πρέπει να υποδείξει τον συγκεκριμένο κωδικό και την ταυτότητά του. Του δίνεται η συνήθης λίστα με τα ονόματα των υποψηφίων και ψηφίζει θετικά όσους υποστηρίζει, ανεξάρτητα από το κόμμα στο οποίο ανήκουν. Τα εκλογικά κέντρα, όπως και στην Ελλάδα, είναι τις περισσότερες φορές κτήρια δημόσιων σχολείων. Το ολλανδικό κράτος -όπως τουλάχιστον φαίνεται μέχρι στιγμής- θα προχωρήσει κανονικά στη διεξαγωγή των επερχόμενων εκλογών, παρά την τρέχουσα κατάσταση της έξαρσης κρουσμάτων κορωνοϊού στην Ολλανδία, τηρώντας αυστηρά τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.

Όπως όλες οι δημοσκοπήσεις φανερώνουν έως τώρα, στο ολλανδικό κοινοβούλιο θα εισαχθούν περίπου 15 με 16 κόμματα, όπως άλλωστε συμβαίνει συστηματικά και τα τελευταία έτη. Παρά το σκάνδαλο σχετικά με τις αποπληρωμές φορολογικών οφειλών, που οδήγησε πριν έναν μήνα περίπου την κυβέρνηση να υποβάλλει παραίτηση στον Βασιλιά Γουλιέλμο-Αλέξανδρο, ο Mark Rutte και το VVD φαίνεται πως συνεχίζουν να βρίσκονται στην κορυφή των δημοσκοπήσεων, κερδίζοντας μάλιστα περισσότερους υποστηρικτές απ’ ό,τι στις προηγούμενες εκλογές του 2017. Το κεντροδεξιό VVD από το 2010 έως και σήμερα καταλαμβάνει σε κάθε εκλογική διαδικασία για το Tweede Kamer το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων. Δημιουργήθηκε το 1948 από τις μη θρησκευτικές ομάδες της μεσαίας τάξης. Το Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία υποστηρίζει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, την ελεύθερη αγορά, τη δημοσιονομική ευθύνη, τη δημοκρατία, τη διεθνή συνεργασία και προωθεί την έννοια ενός κράτους πρόνοιας. Τα τελευταία χρόνια το VVD παρότι έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιότερα, τουλάχιστον ως προς τα μέτρα λιτότητας, έχει έρθει σε συνεννόηση με τον Μακρόν και συμμετέχει στην ευρωπαϊκή συμμαχία κεντρώων κομμάτων Renew Europe. Από τις εκλογές του 2017 έως και τον Ιανουάριο του 2021, το VVD συγκυβερνούσε σε συνεργασία με τα κόμματα CDA, D66 και Christian Union.

Βάσει των τρεχουσών δημοσκοπήσεων, δεύτερο με αρκετά μεγάλη διαφορά έρχεται το ακροδεξιό κόμμα PVV, με ηγέτη τον Geert Wilders, το οποίο υποστηρίζει ανοιχτά πολιτικές κατά των μεταναστών, κυρίως ισλαμιστών. Τρίτο στα polls έρχεται με σχετικά μικρή διαφορά το Χριστιανoδημοκρατικό Κόμμα CDA, το οποίο, σε αντίθεση με το τι υποδηλώνει το όνομά του, αποτελείται τόσο από χριστιανούς όσο και από μη χριστιανούς. Θεωρείται ένα κόμμα της συντηρητικής δεξιάς, ενώ έχει πολλές απόψεις που κατατάσσονται και σε μετριοπαθέστερες πεποιθήσεις. Τέταρτο έρχεται το D66, ένα καθαρά Φιλελεύθερο Κόμμα, με ιδέες κοινωνικού φιλελευθερισμού που είναι περισσότερο φιλικό στον πρωθυπουργό Rutte. Είχε μια σταθερά πτωτική τάση τα τελευταία έτη, όμως, με βάση τα νέα δεδομένα των εκλογών στις 17 Μαρτίου, φαίνεται πως δύναται να απολέσει λίγα μόνο ποσοστά σε σχέση με τις εκλογές του 2017. Στην ίδια ακριβώς θέση βρίσκεται το Εργατικό Κόμμα PvdA, το οποίο εντάσσεται στον σοσιαλδημοκρατικό και κεντροαριστερό κόσμο. Συνδυάζει σοσιαλιστικές με φιλελεύθερες και ανθρωπιστικές ιδέες, παρόλο που οι εκπρόσωποί του δεν έχουν επίσημους δεσμούς με συνδικάτα. Το PvdA έχασε πολλή από τη δύναμή του στις εκλογές του 2017, κάτι το οποίο με τα έως στιγμής δεδομένα φαίνεται πως έχει αρχίσει να ανατρέπεται σταδιακά.

Στην πέμπτη θέση βρίσκεται το κόμμα Groen Links, το οποίο υπερασπίζεται την οικολογία και την ευρύτερη έννοια της ενδυνάμωσης του μειονεκτικού στην κοινωνία. Ακριβώς έπειτα, με πολλή μικρή διαφορά συναντάται το SP, ένα αμιγώς Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο, παρόλο που ξεκίνησε ως ένα καθαρά κομμουνιστικό κόμμα, στην πορεία άλλαξε κατά μία έννοια πεποιθήσεις με σκοπό να γίνει λιγότερο ριζοσπαστικό. Έβδομο βρίσκεται το κοινωνικά συντηρητικό Χριστιανικό Κόμμα Christian Union μαζί με το Κόμμα για τα Ζώα PvdD. Στην επόμενη θέση συναντάται το ακροδεξιό Κόμμα της Δημοκρατίας FvD, που το 2019 είχε κερδίσει τις περιφερειακές εκλογές με ηγέτη του τον Thierry Baudet. Τα συγκεκριμένα κόμματα, σε σύνολο 10, μαζί με άλλα περίπου 6 μικρά κόμματα που βρίσκονται στο μεταίχμιο, αναμένεται ότι θα κερδίσουν έστω και από μια έδρα στο ολλανδικό κοινοβούλιο.

Σε γενικές γραμμές το ολλανδικό πολιτικό σύστημα θεωρείται εξαιρετικά καινοτόμο, αφενός διότι απαιτείται συνεννόηση και συνεργασία μεταξύ τουλάχιστον δύο κομμάτων και αφετέρου επειδή η είσοδος στο κοινοβούλιο απαιτεί ελάχιστο πλαφόν στο σύνολο των ψήφων, αρκεί ένα κόμμα να έχει συλλέξει το 0.8% – ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως υπάρχουν πολλά κόμματα αμιγώς αντι-ευρωπαϊκά και πολλοί υποστηρικτές τέτοιων απόψεων καλά κρυμμένοι σε διάσπαρτα κόμματα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Criteria, conditions, and procedures for establishing a political party in the Member States of the European Union, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
• A comprehensive guide to Dutch political parties, Expatica, διαθέσιμο εδώ
• Eerste Kamer der Staten-Generaal – English, eerstekamer.nl, διαθέσιμο εδώ
• The Hague – Dutch voters abroad, denhaag.nl, διαθέσιμο εδώ
• POLITICO Poll of Polls — Dutch polls, trends and election news for the Netherlands, POLITICO, διαθέσιμο εδώ
• With the FvD’s Collapse, the Dutch Far Right Veers in Uglier Directions, worldpoliticsreview.com, διαθέσιμο εδώ