Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Τρεις γυναίκες χάνουν κάθε ώρα τη μάχη με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ένα είδος καρκίνου που μπορεί να προληφθεί και να εξαλειφθεί. Να προληφθεί, πραγματοποιώντας εγκαίρως τον ιατρικό έλεγχο, και να εξαλειφθεί, εμβολιάζοντας τους εφήβους. Ωστόσο, εν έτει 2021, σε έναν κόσμο σύγχρονο και την εποχή της γρήγορης και της εύκολης πληροφορίας, πολλοί -μεταξύ των οποίων και επιστήμονες, όπως γιατροί και φαρμακοποιοί- συνεχίζουν να παραπληροφορούν, να φοβίζουν και να δυσπιστούν. Αποτέλεσμα των παραπάνω: 75% των κοριτσιών 11-18 ετών δεν έχουν εμβολιαστεί για τον τρίτο συχνότερο καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως!
Ο τράχηλος είναι το τμήμα που συνδέει το σώμα της μήτρας -δηλαδή το μέρος που μεγαλώνει το έμβρυο- με τον κόλπο. Διακρίνεται σε ενδοτράχηλο, που εντοπίζεται στο άνοιγμα που οδηγεί στην μήτρα και καταλαμβάνεται από αδενικά κύτταρα, και εξωτράχηλο, όπου υπάρχουν πλακώδη κύτταρα. Το σημείο συνάντησης αυτών των δύο ειδών ονομάζεται ζώνη μετάπτωσης και αποτελεί το συνηθέστερο σημείο «εκκίνησης» του καρκίνου.
Αιτία αυτού αποτελεί ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων, γνωστός ως HPV. Έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 150 διαφορετικά στελέχη του, μερικά από τα οποία ευθύνονται και για την εμφάνιση κονδυλωμάτων. Είναι ικανός να μολύνει κύτταρα στην επιφάνεια του δέρματος, καθώς και αυτά που επενδύουν τα γυναικεία και ανδρικά γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, το στόμα, το λαιμό, αλλά όχι εσωτερικά όργανα. Μεταδίδεται με κάθε δερματική επαφή, και συνεπώς και με την σεξουαλική, στην οποία συμπεριλαμβάνονται το κολπικό, το πρωκτικό και το στοματικό σεξ. Τα στελέχη του ιού διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα χαμηλού και τα υψηλού κινδύνου. Τα πρώτα σπανίως οδηγούν σε καρκίνο, αλλά είναι υπεύθυνα κυρίως για την εμφάνιση κονδυλωμάτων στα γεννητικά όργανα και τον πρωκτό. Τα δεύτερα μπορεί να προκαλέσουν διάφορους τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του τραχήλου, του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού, του στόματος και του λαιμού. Είναι σημαντικό να επισημανθεί πως η μόλυνση με τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων είναι συνήθης, ενώ, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο οργανισμός την αντιμετωπίζει επιτυχώς μόνος του.
Ωστόσο, κάποιες φορές ο HPV δεν απομακρύνεται, αλλά εγκαθίσταται στον οργανισμό. Έτσι, ένας υψηλού κινδύνου τύπος ιού μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου. Φυσιολογικά, το ανθρώπινο γονιδίωμα, το DNA, περιέχει, μεταξύ άλλων, ογκογονίδια, που βοηθούν στην αύξηση, τη διαίρεση και την επιβίωση των κυττάρων του οργανισμού, καθώς και ογκοκατασταλτικά γονίδια, που ελέγχουν τον πολλαπλασιασμό τους και ρυθμίζουν τον κυτταρικό θάνατο. Σε περίπτωση μόλυνσης, ο HPV, μέσω των πρωτεϊνών του Ε6 και Ε7, καταστέλλει τα δεύτερα, όπως το p57 και το Rb, επάγοντας ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων του τραχήλου και αλλαγές σε αλληλουχίες άλλων σημαντικών γονιδίων.
Τα κύτταρα, όμως, δεν μετατρέπονται απευθείας σε καρκινικά, αλλά εμφανίζουν πρώτα ασυνήθιστες αλλοιώσεις, γνωστές ως προκαρκινικές μορφές. Μόνο κάποιες από αυτές θα περάσουν στο επόμενο στάδιο, δηλαδή στην ανάπτυξη κάποιου τύπου καρκίνου του τραχήλου. Ο συνηθέστερος είναι το καρκίνωμα πλακωδών κυττάρων, αφού σε αυτόν εντάσσονται περίπου το 90% των περιπτώσεων. Εμφανίζεται στον εξωτράχηλο, ενώ ξεκινά από τη ζώνη μετάπτωσης. Το υπόλοιπο 10% καταλαμβάνεται κυρίως από το αδενοκαρκίνωμα, στο οποίο επηρεάζονται κύτταρα του αδένα, που παράγει τη βλέννα του ενδοτραχήλου, και σπανιότερα από το μικτό/αδενοπλακώδες καρκίνωμα, που εμφανίζει στοιχεία των δύο παραπάνω. Ο ιός είναι δυνατόν να προκαλέσει ακόμα και σάρκωμα, μελάνωμα ή λέμφωμα, τύποι καρκίνου που παρατηρούνται συνηθέστερα σε άλλα τμήματα του σώματος.
Πληθώρα παραγόντων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου. Αρχικά, ίσως ο πιο προφανής είναι η σεξουαλική επαφή με άτομα θετικά στον HPV ή με πολλούς ερωτικούς συντρόφους, καθώς πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες νόσησης. Ταυτόχρονα, έρευνες δείχνουν πως οι καπνίστριες διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να νοσήσουν σε σχέση με άτομα που δεν καπνίζουν, γεγονός που αποδίδεται στις ουσίες του καπνού που μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα της περιοχής της μήτρας, καθώς και να οδηγήσουν σε ένα αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, ανίκανο να καταπολεμήσει την μόλυνση. Στην τελευταία κατηγορία, συγκαταλέγονται και άτομα που έχουν προσβληθεί με HIV ή ασθενείς που πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα ή που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση. Επίσης, μεγάλης σημασίας φαίνεται να είναι και η μόλυνση από χλαμύδια, ένα κοινό είδος βακτηρίων, που επιτίθεται στο αναπαραγωγικό σύστημα και μεταδίδεται με την σεξουαλική πράξη, ενώ βοηθά τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων να αναπτυχθεί στον τράχηλο. Τέλος, η μακρόχρονη λήψη αντισυλληπτικών μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες, οι οποίες όμως επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα, όταν σταματά η λήψη.
Στους παραπάνω μπορούν να προστεθούν ακόμη δύο παράγοντες, που, όμως, δεν μπορούν να προληφθούν. Ο πρώτος είναι ένα ορμονικό φάρμακο, η διαιθυλοστιλβεστρόλη (DES). Χορηγούταν το διάστημα 1938-1971 σε εγκύους γυναίκες, προκειμένου να αποφευχθεί πιθανή αποβολή του εμβρύου. Ωστόσο, σύντομα διαπιστώθηκε, πως τα παιδιά αυτών των γυναικών εμφανίζουν σε αυξημένη συχνότητα, περίπου 0,1%, αδενοκαρκίνωμα του κόλπου ή του τραχήλου. Τέλος, σε αυτή την κατηγορία δεν θα μπορούσε να μην αναφέρεται και η ύπαρξη ιστορικού καρκίνου του τραχήλου στην οικογένεια. Είναι πιθανό, λοιπόν, εάν έχει παρουσιαστεί στην μητέρα ή την αδερφή, να υπάρχει και άλλο μέλος ανίκανο να καταπολεμήσει την μόλυνση.
Ο καρκίνος του τραχήλου είναι πιθανό να συνοδεύεται από ένα σύνολο συμπτωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, η κολπική αιμορραγία μετά από σεξουαλική επαφή μεταξύ των έμμηνων ρύσεων ή μετά την εμμηνόπαυση, οι λεπτόρρευστες κολπικές εκκρίσεις με αίμα και άσχημη μυρωδιά, καθώς και ο πυελικός πόνος ή ο πόνος κατά την σεξουαλική επαφή είναι σημάδια που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και καθιστούν αναγκαία την επίσκεψη στον γυναικολόγο. Ο γιατρός θα πραγματοποιήσει HPV test, μια εξέταση που μπορεί να επιβεβαιώσει την μόλυνση από κάποιο στέλεχος υψηλού κινδύνου του ιού. Φυσικά, είναι σημαντικό να μην παραλείπεται το ετήσιο test PAP, με το οποίο μπορούν να εντοπιστούν προκαρκινικές μορφές, κάποιες από τις οποίες είναι πιθανό να μετατραπούν σε καρκινικές.
Εξίσου σημαντική, όμως, με την έγκαιρη διάγνωση είναι και η πρόληψη. Γενικά, πιστεύεται ότι το προφυλακτικό είναι ο προστάτης του ανθρώπου έναντι όλων των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων. Κι όμως, όχι. Δεν προσφέρει την απαραίτητη προστασία. Δεν καλύπτει κάθε πιθανή περιοχή, που μπορεί να μολύνει ή να μολυνθεί. Και η ερώτηση που συνήθως ακολουθεί: άρα οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι να «κολλάνε» τον ιό και να υποφέρουν από τον καρκίνο; Η απάντηση είναι και πάλι όχι. Η επιστήμη, ακόμα μια φορά, έχει φροντίσει για αυτό, με την ανακάλυψη και την κυκλοφορία ενός εμβολίου, που προστατεύει από τους τύπους του HPV, που προκαλούν τον καρκίνο και τα κονδυλώματα. Το Gardasil 9 προστατεύει από τα στελέχη 16 και 18, που ευθύνονται για το 70% του καρκίνου του τραχήλου, τα 6 και 11, που ευθύνονται για το 90% των κονδυλωμάτων και άλλα πέντε στελέχη, που εκτοξεύουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου για τον καρκίνο στο 90%. Ο εμβολιασμός ιδανικά πρέπει να πραγματοποιείται σε παιδιά 9-12 ετών, με το όριο της ηλικίας να φτάνει μέχρι τα 26. Σε άτομα ηλικίας κάτω των 15 ετών, χορηγούνται δύο δόσεις, ενώ σε άνω των 15 ή με αδύναμο ανοσοποιητικό αυξάνονται στις τρεις. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την ήδη υπάρχουσα μόλυνση, ενώ μπορεί να πραγματοποιηθεί και στα δύο φύλα. Μπορεί να προκαλέσει ήπιες παρενέργειες, όπως ερυθρότητα και πρήξιμο. Σε μικρό αριθμό περιπτώσεων μπορεί να παρατηρηθεί λιποθυμία, ενώ σε περίπου 1 στις 1.000.000 το άτομο παθαίνει αναφυλαξία. Το περιστατικό αντιμετωπίζεται με χορήγηση επινεφρίνης και μεταφορά στο νοσοκομείο. Για αυτούς τους λόγους, κρίνεται αναγκαία η παραμονή για 15 λεπτά στο εμβολιαστικό κέντρο.
Το εμβόλιο, λοιπόν, είναι ένα δώρο. Ένα δώρο της επιστήμης στους ανθρώπους. Ένα δώρο, που έχει σώσει εκατομμύρια γυναίκες. Κι όμως, έχει δεχθεί, δέχεται και θα δέχεται πόλεμο. Γιατί ο κόσμος παραπληροφορείται. Γιατί υπάρχουν ακόμα γιατροί, που πιστεύουν πως κάθε άλλο παρά καλό κάνει. Ενημερωθείτε. Εμβολιαστείτε. Σταματήστε τον καρκίνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Causes Cervical Cancer?, American Cancer Society, διαθέσιμο εδώ
- Risk Factors for Cervical Cancer, American Cancer Society, διαθέσιμο εδώ
- Can Cervical Cancer Be Prevented?, American Cancer Society, διαθέσιμο εδώ
- Human Papillomavirus (HPV) Vaccines, NATIONAL CANCER INSTITUTE, διαθέσιμο εδώ
- HPV (Human Papillomavirus), ImmunizeBC BRITISH COLUMBIA, διαθέσιμο εδώ
- Cervical Cancer, MAYO CLINIC, διαθέσιμο εδώ
- What Is Cervical Cancer?, American Cancer Society, διαθέσιμο εδώ
- ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΡΑΧΉΛΟΥ ΤΗΣ ΜΉΤΡΑΣ, ΟΕΚΚ, διαθέσιμο εδώ
