Του Γιώργου Δαλακούρα,
Η Μάνη, μία από τις σπουδαιότερες και μαχητικότερες περιοχές της Πελοποννήσου, υπήρξε κοιτίδα εξέγερσης και ξεσηκωμού των Ελλήνων. Ο επαναστατικός αναβρασμός της περιόδου δεν ήταν δυνατό να μην θορυβήσει τους γενναίους και πάντοτε ετοιμοπόλεμους Μανιάτες. Η περιοχή έχαιρε ιδιαίτερης μεταχείρισης από την Υψηλή Πύλη, ούσα υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς, απολαμβάνοντας σειρά προνομίων, όπως το δικαίωμα της οπλοκατοχής. Οι Μανιάτες, λοιπόν, όχι απλώς συμμετείχαν, αλλά πρωταγωνίστησαν στα πολεμικά γεγονότα της εποχής. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μία από τις πρώτες επαναστατικές εστίες στην Πελοπόννησο.
Από τις αρχές του 1821, εντονότατη υπήρξε η κινητικότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μάνης. Ο καπετάν Παναγιώτης Μούρτζινος διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο, προστατεύοντας το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος είχε καταφτάσει ήδη από τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου. Οι Μούρτζινοι επιθυμούσαν την έκρηξη της επανάστασης το συντομότερο δυνατό. Η παρουσία και η δράση του Γέρου του Μοριά υπήρξε, πράγματι, καίρια για το ξέσπασμα της επαναστατικής δράσεως στην περιοχή. Ο Κολοκοτρώνης συνέβαλε τα μέγιστα, ώστε να επέλθει η συμφιλίωση μεταξύ των ισχυρότερων οικογενειών της ευρύτερης περιοχής, η οποία επισφραγίστηκε με την υπογραφή του Συμφώνου των Κιτριών. Ήταν σημαντικό να παραμεριστούν οι έριδες, ώστε να γίνει η κατάλληλη προετοιμασία για το ξέσπασμα του Αγώνα. Η σύμπνοια ήρθε μετά από εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια, καθώς κανείς δεν επιθυμούσε μία ενδεχόμενη αποτυχία. Κοντά στον Κολοκοτρώνη, ο Παπαφλέσσας, ο Περραιβός και ο Δηληγιάννης δρούσαν στη Μάνη και την ευρύτερη περιοχή, προετοιμάζοντας το έδαφος για την έκρηξη του αγώνα.
Κατά την 11η Μαρτίου, ο Πετρόμπεης, όντας σε σύγχυση και αγωνία, αναφορικά με τις προετοιμασίες, απέστειλε επιστολή στους Γρηγοράκηδες, επισημαίνοντας τον κίνδυνο, που ελλόχευε, σε περίπτωση λήψεων βεβιασμένων και μη λελογισμένων αποφάσεων. Στις 17 Μαρτίου 1821, οι οπλαρχηγοί, οι αγωνιστές και οι ιερείς, κατόπιν παρότρυνσης του προαναφερθέντος, συναντήθηκαν στην Τσίμοβα (σήμερα, Αρεόπολη) και αποφάσισαν την κήρυξη του αγώνα κατά του τουρκικού ζυγού. Οι Μανιάτες, όλο ενθουσιασμό και γεμάτοι δίψα για τη λευτεριά, ξεσηκώθηκαν, έδωσαν έναν όρκο αφοσίωσης και ανδρείας, αιτούμενοι τη νίκη ή το θάνατο. Το λάβαρο της επαναστάσεως είχε υψωθεί στον ουρανό και οι Μανιάτες θα αγωνίζονταν αποφασιστικά και θα θυσιάζονταν ανιδιοτελώς για χάρη του κοινού ιδανικού, της αποτίναξης του ζυγού και της έλευσης της ελευθερίας.
Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν άργησαν να ξεκινήσουν. Ήδη από τη 19η Μαρτίου, οι Μανιάτες κινήθηκαν προς όμορες περιοχές, για να ξεσηκώσουν και τους υπόλοιπους Έλληνες κατά των Τούρκων. Πρώτοι σταθμοί-κλειδιά για τους καπεταναίους της ανατολικής Μάνης υπήρξαν ο Μυστράς και η Μονεμβασιά, στους οποίους και μετέφεραν το μήνυμα του ξεσηκωμού και της επαναστάσεως. Στο Μυστρά, ήδη από τις αρχές του μήνα, οι Τούρκοι είχαν πανικοβληθεί και δε γνώριζαν πώς πρέπει να αντιδράσουν και τι να πράξουν. Προσέμεναν έγκλειστοι τις ελληνικές κινήσεις. Η πολιορκία της Μονεμβασιάς ήταν μεγίστης σημασίας και ολοκληρώθηκε ευτυχώς άμεσα. Από την άλλη, κατά την 20η του Μάρτη, ο Ηλίας Πετρόμπεης κατευθύνθηκε και επέτυχε να εισέλθει στην πόλη της Καλαμάτας. Εκεί, τα πράγματα είχαν ήδη αρχίσει να αλλάζουν, με τους Τούρκους να έχουν αντιληφθεί την απειλή και να προσπαθούν με κάθε τρόπο να προστατευθούν.
Ταυτόχρονα, ο Κολοκοτρώνης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς κινήθηκε, επίσης, προς την Καλαμάτα, ώστε να συνδράμει στα εκεί τεκταινόμενα. Ο Πετρόμπεης, στις 22 Μαρτίου, έδωσε με τη σειρά του το έναυσμα της έκρηξης του αγώνα και ύψωσε τα όπλα του. Αφού συγκέντρωσε τις δυνάμεις τους στη Μεσσηνία, κατευθύνθηκε δυναμικά προς την Καλαμάτα. Την ίδια ημέρα, ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης έφτασε στο Γύθειο μαζί με τα πρωτοπαλίκαρά του. Σε μία επιστολή του, αναφέρθηκε στη συνδρομή των ξένων δυνάμεων υπέρ των Ελλήνων και έτσι μεγαλύτερος πανικός προκλήθηκε μεταξύ των Τούρκων. Οι Έλληνες, ωστόσο, πήραν ακόμα μεγαλύτερο θάρρος και πολλοί ξεχύθηκαν αρματωμένοι στα βουνά της περιοχής. Ο Παπαφλέσσας συγκέντρωνε τα παλικάρια του στην Καρδαμύλη, ενώ ο Νικήτας Σταματελόπουλος φρόντισε να προετοιμάσει τον εφοδιασμό των Ελλήνων.
Ο Σουλεϊμάν Αρναούτογλου, ο Τούρκος επόπτης της πόλης της Καλαμάτας, αναστατώθηκε αντιλαμβανόμενος τι συνέβαινε. Καθώς ο Νικηταράς ήλεγχε τις διαβάσεις στην Αρκαδία, ήταν αδύνατο για τον Αρναούτογλου να δραπετεύσει. Μετά από λίγες μόνον ημέρες, κατά την 23η Μαρτίου, αναγκάστηκε να έλθει σε συμβιβασμό με τους αγωνιστές, προκειμένου για γλιτώσει τα χειρότερα. Η πόλη περιήλθε στα χέρια των επαναστατών και ο ελληνισμός έβλεπε σταδιακά την αρχή της περάτωσης του οράματός του. Οι Μαυρομιχαλαίοι, Ηλίας, Ιωάννης και Αντώνιος, εισήλθαν νικητές και θριαμβευτές στην πόλη της Νότιας Πελοποννήσου. Συνάμα, ο αρχιστράτηγος των σπαρτιατικών δυνάμεων, ο Πετρόμπεης, έφτασε στην Καλαμάτα, και συνάντησε τους λοιπούς αγωνιστές. Το ίδιο απόγευμα τελέστηκε πανηγυρική θεία λειτουργία.
Μεθώνη και Κορώνη υπήρξαν οι επόμενοι στόχοι. Στις περιοχές εκείνες είχαν καταφύγει οι Τούρκοι από την Καλαμάτα, προκειμένου να βρουν καταφύγιο. Ήδη από την 23η του Μάρτη, οι οπλαρχηγοί ξεσήκωναν τους Αρκάδες. Κατά την 25η του Μάρτη, οι Μανιάτες, μαζί με τον Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα, πήραν το δρόμο προς την Τριπολιτσά, τον πρώτο μεγάλο στόχο. Η Πελοπόννησος είχε πάρει φωτιά. Μετά τη Μάνη, η μία επαναστατική εστία άναβε μετά την άλλη. Το σήμα για τον κοινό αγώνα όλων των Ελλήνων είχε δοθεί.
Η έκρηξη της επανάστασης στη Μάνη υπήρξε από τις πρώτες μιας μακράς αλυσιδωτής αντίδρασης, στόχος της οποίας υπήρξε το αδιαμφισβήτητο ανθρώπινο αγαθό της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης της βούλησης. Το ελληνικό έθνος, συσπειρωμένο όσο ποτέ άλλοτε, πάλεψε, τόσο με τον τουρκικό ζυγό, όσο και, κυρίως, με τους δικούς του δαίμονες. Η ώρα της λευτεριάς ερχόταν και η ανεξαρτησία ήταν πλέον θέμα χρόνου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κόκκινου Δ. (1974), Η Ελληνική Επανάστασις Τόμος 1, Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Βακαλόπουλος Ε. Α. (1980) ΙΕΕ Η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση, Τόμος Ε΄, Οι προϋποθέσεις και οι βάσεις της. Θεσσαλονίκη: Τυπογρ. Στ. και Ιωάν. Σφακιανάκη
- Δ. Κουκίου – Μητροπούλου (2007) Adam Friedel Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
- Καπετανάκης Σ. (2015), Οι Μανιάτες στην επανάσταση του 1821, Αθήνα: Εταιρεία Λακωνικών Σπουδών
- Αγιαννίδης Π. (2020) Της Πατρίδας μου η σημαία από την Αρχαιότητα έως σήμερα Αθήνα: Εκδ. Αλτερ Έγκο για την Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
