Του Νίκου Θεολόγου,
Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πολιτικά πρόσωπα του 21ου αιώνα. Εισήλθε στον πολιτικό χώρο το 1990, ένα χρόνο μετά την πτώση του τοίχους του Βερολίνου, ανέλαβε τα ηνία της Γερμανίας το 2005 και κατέγραψε μία σειρά από συμβολικές πρωτιές: η πρώτη πρώην πολίτης της Ανατολικής Γερμανίας σε ηγετική πολιτική θέση στην πλέον ενωμένη Γερμανία, η πρώτη και νεότερη γυναίκα καγκελάριος στην ιστορία της(Θέση που κατάφερε να διατηρήσει για 16(!) χρόνια με τέσσερις συνεχείς επανεκλογές).
Χτίζοντας την Κυρία της Ευρώπης
“Frau Europa” ή αλλιώς «Κυρία της Ευρώπης», αποκάλεσε την Μέρκελ η αμερικανική εφημερίδα Times και όχι άδικα. Το έργο της καγκελαρίου της Γερμανίας στην πρώτη μόλις θητεία της αποδείχθηκε πολύ σημαντικό για την οικονομία της χώρας αφού έθεσε στέρεες βάσεις για την επερχόμενη Γερμανική ηγεμονία της στην Ευρώπη. Βλέπετε, η Μέρκελ έθεσε ως προτεραιότητα να δώσει λύσεις στις 2 μεγαλύτερες οικονομικές πληγές της Γερμανίας, την ανεργία και τις περιττές κρατικές δαπάνες. Μέσα σε 4 χρόνια η Γερμανία είδε πτώση στα ποσοστά ανεργίας κατά 5% και σημαντικές περικοπές στις δαπάνες και κάπως έτσι, κατάφερε να εισέλθει στην γνωστή οικονομική κρίση της Ευρωζώνης του 2008, ως η πιο δυνατή οικονομία της Γηραιάς Ηπείρου.
Δυστυχώς όμως, η γερμανική ηγεμονία της Ευρώπης και η επιρροή της Μέρκελ στην λήψη των αποφάσεων στην Ευρωζώνη, υπήρξαν μοιραία για την επίλυση του ελληνικού οικονομικού προβλήματος, αφού επιβλήθηκαν στην υπερχρεωμένη Ελλάδα τα γνωστά πια σε όλους τους Έλληνες μέτρα «λιτότητας». Τα συγκεκριμένα μέτρα χαρακτηρίστηκαν,παγκοσμίως ως «εξοντωτικά», γιατί έκαναν τον βίο των Ελλήνων αβίωτο, με 1 στους 3 Έλληνες να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Στην Ελλάδα, τότε, επικράτησαν μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές και αποτέλεσαν την πλατφόρμα για μια ρητορική μίσους, με εθνικιστικό και ξενοφοβικό χαρακτήρα που μεταφράστηκε στην ραγδαία άνοδο του φασιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής.
Αυτή η αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος υπήρξε, κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο σφάλμα της Μέρκελ ως ηγέτης της Ευρώπης. Τα απάνθρωπα μέτρα «λιτότητας» που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, δια χειρός της Μέρκελ, έδειξαν πως η Ένωση ως άλλη «μοναρχία» ήταν έτοιμη να θυσιάσει το προφίλ μίας ένωσης με πρωτίστως ανθρωπιστικό χαρακτήρα και πρωταρχικές αξίες, μεταξύ άλλων, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δικαιώματα, ρίχνοντας σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της προκειμένου να μην τεθεί υπό αμφισβήτηση η νομισματική αξία και φερεγγυότητα του ευρώ.
Προσφυγικό: Η κρίση που κανείς δεν υπολόγιζε
Παρότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο ασκούνταν σφοδρή κριτική στα μέτρα που επέλεξε η Άνγκελα Μέρκελ να παρουσιάσει και να εφαρμόσει ως λύση της ελληνικής οικονομικής κρίσης, στη Γερμανία η δημοφιλία και τα ποσοστά κοινής αποδοχής της συνέχισαν να εκτοξεύονται. Η Μέρκελ πλέον είχε χτίσει μία σχέση βαθιάς εμπιστοσύνης και στήριξης με το Γερμανικό λαό. Τόσο πολύ που της απέδωσαν το ψευδώνυμο “Mutti” ή αλλιώς «Μητέρα». Έτσι, η καγκελάριος κατάφερε το 2013 να ανανεώσει την θητεία της για δεύτερη φορά και να εισέλθει στην τρίτη θητεία της πιο δυνατή από ποτέ. Μία θητεία όμως που έφερε τη Μέρκελ αντιμέτωπη με ένα νέο, πιο σύνθετο πρόβλημα της σύγχρονης Ευρώπης, την προσφυγική κρίση του 2015.
Το 2015 πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες από την Αφρική και την Μέση Ανατολή αναγκάστηκαν να αφήσουν την πατρίδα τους λόγω πολέμου και να ψάξουν μέλλον στην Ευρώπη. Η Μέρκελ στάθηκε υπέρμαχος των προσφύγων και παρουσίασε την επιτακτική ανάγκη διαμοιρασμού αυτών των ανθρώπων σε όλα τα κράτη-μέλη της Ένωσης. Έτσι η Ευρώπη θα έδινε μια αποφασιστική λύση σε ένα ανθρωπιστικό πρόβλημα, χωρίς να επιβαρυνθεί σημαντικά κάποιο κράτος-μέλος. Δυστυχώς όμως, η καγκελάριος της Γερμανίας βρέθηκε αντιμέτωπη με αρκετά κράτη-μέλη της ανατολικής Ευρώπης τα οποία έβαλαν βέτο στην πρόταση της και έκλεισαν τα σύνορα τους. Αυτή τη φορά η Μέρκελ απέτυχε να διαμορφώσει ομοφωνία στην Ευρώπη.
Η αδυναμία σύναψης κάποιας συμφωνίας σε διεθνές επίπεδο προκάλεσε την μαζική συγκέντρωση πληθυσμού σε χώρες της Νότιας Ευρώπης όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία. Χώρες που χωρίς την βοήθεια των υπολοίπων δεν θα μπορούσαν, τόσο δομικά όσο και οικονομικά, να διαχειριστούν αυτό τον αριθμό των προσφύγων. Το πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη είχε αρχίσει να αγριεύει απότομα, με τα φαινόμενα εθνικιστικών τάσεων και ξενοφοβίας να γίνονται ολοένα και πιο ορατά.
Η Μέρκελ, αποφασισμένη να δώσει λύση σε αυτή την κρίση, έπραξε μόνη και παρείχε άσυλο σε πάνω από 140.000 μετανάστες, περισσότερο από κάθε άλλη χώρα. Αυτή η κίνηση μάλιστα της κόστισε σοβαρά σε εθνικό επίπεδο καθώς η πολιτική της αποδοχή δέχθηκε ένα ισχυρό χτύπημα, χάνοντας 1,5 εκατομμύρια ψηφοφόρους.
Το πιο σημαντικό σε αυτήν την ιστορία, για μένα, είναι πως η Μέρκελ έμαθε από τα λάθη της. Στην οικονομική κρίση του 2008, προκειμένου να προστατέψει την Ευρώπη, η Μέρκελ αντιμετώπισε την Ένωση ως μια επιχείρηση. Έλαβε σκληρά και απάνθρωπα μέτρα, τα οποία ήταν αντίθετα στον αξιακό και ανθρωπιστικό κώδικα της Ευρώπης. Στην προσφυγική κρίση του 2015 όμως, η καγκελάριος έβαλε πλάτη στην Ευρώπη σχεδόν μόνη της, λαμβάνοντας υπόψιν τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και τις ανθρωπιστικές αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε η ΕΕ και αψηφώντας την όποια οικονομική ζημία θα επέφερε αυτή η κίνηση.
Γιατί η έξοδος της Μέρκελ σημαίνει τέλος για την Ευρώπη όπως την ξέρουμε;
Τον Οκτώβρη του 2018, η Άνγκελα Μέρκελ ανακοίνωσε πως αποχωρεί από την πολιτική στο τέλος της 4ης θητείας της, τον Σεπτέμβριο του 2021.
Ευρώπη ώρα μηδέν λοιπόν.
Η Γερμανίδα καγκελάριος αποχωρεί τον ερχόμενο Σεπτέμβρη έχοντας κρατήσει τα ηνία της Ένωσης για πάνω από μία δεκαετία. Παράλληλα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ο οποίος υπήρξε σύμμαχος της στην ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φαίνεται να χάνει την εγχώρια ψήφο εμπιστοσύνης του, καθώς οι δημοσκοπήσεις για τις εθνικές εκλογές της Γαλλίας το 2022 δίνουν σαφές προβάδισμα στο ακροδεξιό και αντιευρωπαϊκό κόμμα της Μαρίν Λε Πεν. Κάπως έτσι λοιπόν, η Ένωση κινδυνεύει μέσα στα επόμενα 2 χρόνια να χάσει δύο σημαντικούς ηγέτες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, δίχως να αχνοφαίνεται διάδοχος στον ορίζοντα και με τις μεγαλύτερες προκλήσεις να είναι πλέον μπροστά μας. Η ακροδεξιά συνεχίζει να ανεβαίνει ακούραστη και χωρίς ηγεσία η Ευρώπη θα είναι πλέον ευάλωτη και επικίνδυνα «ανοιχτή».
Όσο περίεργο και αν ακούγεται από το στόμα ενός Έλληνα, η ηγεσία της Μέρκελ θα λείψει από την Ευρώπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Angela Merkel, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- We’re not ready for Europe after Merkel, Politico, διαθέσιμο εδώ
- What Angela Merkel’s exit means for Germany-and Europe, Vox, διαθέσιμο εδώ
